
Gastauteur Frans Goedhart over de almaar groeiende staatsschuld in de eurozone. Wat te doen? Tientallen jaren ‘austerity’ is niet het antwoord, groei door begrotingsoverschotten wel. Maar is dat wel realistisch?
Balkenende zei : ‘Eerst het zuur dan het zoet’. Bij de staatsschuld is het andersom. De EU-Verdragen stellen dat een bovengrens van 60 procent staatsschuld nog aanvaardbaar is. Maar ingrijpen - dat heeft Brussel nooit gedaan. Was dat maar wel gebeurd. Een staatsschuld laten oplopen, zoals sinds 2008 in de Eurozone gebeurde, is heel makkelijk, hem weer tot aanvaardbaar niveau terugbrengen is heel wat moeilijker. In 2008 was de Lehman-crisis de schuldige, maar de stijging daarna werd doorgezet in plaats van bedwongen.
Hieronder een grafiek die deze toename toont:
Op dit ogenblik is het schuldpercentage in de Eurozone alweer hoger dan in de grafiek wordt weergegeven. Maand na maand neemt dat toe.
Mij lijkt deze simulatie een niet onredelijke afspiegeling van een mogelijke werkelijkheid voor de vier landen gedurende de komende vijf jaren.
De groei wordt geschat op gemiddeld 2% voor NL, F en S; en 3% voor GB.
Het begrotingstekort voor NL 0.5; F 3; S 4; GB 2.5
Twee procent groei lijkt me bij gelijkblijvende omstandigheden redelijk, ook de begrotingstekorten tekorten zijn redelijk ingeschat. Bij Nederland neemt het schuldpercentage met 5% af; bij GB blijft hij hetzelfde; bij F en S neemt het percentage toe. Na vijf jaren is er niets wezenlijks veranderd aan de schuld situatie; de marges zijn 5% hoger of lager. Het schuldprobleem wordt in deze gunstige opstelling absoluut niet opgelost.
De volgende tabellen hebben echt geen enkele werkelijkheidswaarde en laten alleen de invloed zien van begroting en groei op de ontwikkeling van de staatsschuld en BBP.
Simulatie 2
De invloed van de groei op het percentage schuld BBP:
Deze simulatie toont de invloed van de groei. De groei beïnvloedt niet de grootte van de staatsschuld, die blijft constant, maar wel het percentage ervan, zoals uit de simulatie blijkt. Maar zelfs bij 4 procent groei is de invloed op het schuldpercentage slechts 10 procent. En 4 procent groei en een gebalanceerde begroting is onhaalbaar. Zelfs China lukt dat niet met 7 procent groei.
Simulatie 3
Bij deze simulatie wordt de ‘austerity’ losgelaten om door grotere tekorten de groei te stimuleren en zo ook de staatsschuld meer beheersbaar te maken.
Doordat de begrotingstekorten hoger zijn, neemt de staatsschuld aanzienlijk toe. Ondanks de voor ontwikkelde landen zeer hoge groei (en dus toename van het BBP), neemt het percentage staatsschuld verder toe en wordt de schuld dus nog meer onbeheersbaar. Het begrotingstekort is dus een zeer belangrijke staatsschuld beïnvloedende factor: hoe hoger het tekort, des te hoger de staatsschuld. Met andere woorden: begrotingsteugels laten vieren verergert de situatie.
Simulatie 4
Deze simulatie is het tegenovergestelde van simulatie twee. In deze simulatie is de groei nul en er is een begrotingsoverschot (De mintekens hier zijn eigenlijk plussen).
Het BBP blijft gelijk, het begrotingsoverschot is gemiddeld tussen plus een en plus vier. Ondanks het gebrek aan groei neemt de schuld in bedragen èn in percentages af en is dus meer beheersbaar geworden. Het creëren van begrotingsoverschotten heeft dus meer invloed op het terugdringen van de staatsschuld dan groei, zoals blijkt uit een vergelijking tussen simulatie twee en deze.
Wat duidelijk wordt uit de simulaties is, dat het een enorme inspanning vergt om een uit de hand gelopen schuld weer tot normale proporties terug te brengen.

Technisch failliet
Hoe gaat het nu verder met die schulden? Er is stagnatie in de economische ontwikkeling van de Eurozone, er is nauwelijks groei, de vooruitzichten op middellange termijn zijn ook niet gunstig, maar de nationale schuld neemt wel steeds verder toe. Bij het huidige begrotingstekort loopt dit op met 2,9 procent dit lopende jaar (eigenlijk een beetje te fraai opgetuigd door de nieuwe berekeningswijze van het BBP - in feite is het zo'n 3 procent hoger). Ook volgende jaren zal er een begrotingstekort zijn en zal de schuld al die jaren ook nog toenemen met het dan geldende begrotingstekort percentage.Zolang groei en begroting niet in balans zijn blijven de schulden onstuitbaar toenemenZolang groei en begroting niet in balans zijn met elkaar, blijft de schuld onstuitbaar toenemen. En zodra de rentelast van die staatsschuld zo hoog is geworden dat de staat niet meer normaal kan functioneren is de schuld in internationale terminologie ‘unsustainable’ geworden en is de staat technisch failliet. Bij de huidige uiterst lage rentestand is dat voor de Eurozone niet het geval, maar indien in de USA en het VK in de loop van 2015 de rentestand wordt verhoogd - en daar ziet het nu wel naar uit - wordt voor een aantal eurolanden die ‘unsustainability’ een feit.
De invloed van groei en begrotingstekort op de schuld
Jarenlang is de rol van de staatsschuld voor de economische ontwikkeling een beetje onder het tapijt geveegd, maar nu leeft overal het besef dat de grootte van de staatsschuld een sterke invloed heeft op de mogelijkheden om de economie te stimuleren.Economische groei en begrotingstekorten hebben grote invloed op omvang staatsschuldHieronder een eenvoudig rekenmodel dat de ontwikkeling van het Bruto Binnenlands Product en Schuld en het Percentage Schuld BBP weergeeft bij verschillende groei- en begrotingstekort/surpluspercentages. Omdat ook het Verenigd Koninkrijk erbij staat, heb ik de internationale munt, de dollar, gebruikt. Ik heb als begin BBP en schuld de bedragen genomen van het World Debt Programme, dat up-to-date is. Het model geeft niet de werkelijkheid weer, het wil alleen aantonen welke invloed groei en begrotingstekort hebben op de schuldgrootte. Oftewel ‘austerity’ aan de ene kant en schuldvergroting en investering aan de andere kant. Simulatie 1 Ontwikkeling van het Bruto Binnenlands Product en Schuld, en dat het Percentage Schuld BBP weergeeft bij verschillende groei- en begrotingstekort/surpluspercentages.




Duidelijk is dat het een enorme inspanning vergt om uit de hand gelopen schulden af te bouwenIn Italië heeft Beppe Grillo niet voor niets gezegd, dat dit tientallen jaren duurt en dat al die jaren dus ‘austerity zal heersen en dat dat onduldbaar is. De ‘austerity’ wordt namelijk over de hoofden van de bevolking uitgevochten. Die moet, ondanks loonsverlagingen en slechtere arbeidsvoorwaarden, de kracht opbrengen om via grotere export buiten de Eurozone de economie te laten groeien.
De burger betaalt
De staat kan niet minder uitgeven en moet om te kunnen voldoen aan het maximale 3 procent begrotingstekort (om zo Brussel buiten de deur houden), de lasten voor burgers en bedrijven steeds verhogen. Dat tekort wordt overigens door vele staten niet gehaald en is bovendien goed voor een elk jaar 3 procent hogere schuld. Dat zo de kip met de gouden eieren het gaat afleggen, wordt door de korte termijn-politiek weggewuifd en bedolven onder een lawine van theoretische bespiegelingen over de glorieuze toekomst. Wie de energieplannen van de Europese Commissie heeft doorgenomen heeft van een prachtig voorbeeld daarvan kunnen genieten.We worden bedolven onder een lawine van theoretische bespiegelingenSimulatie 1 laat zien dat bij een (realistische) zo gunstig mogelijke ontwikkeling de schulden toch nog blijven toenemen. Met 3 procent groei gedurende een aantal jaren is een staat spekkoper. Het begrotingstekort terugbrengen door uitgavenvermindering van de overheid is echter, gezien de huidige verzorgingsmaatschappij, de macht van de vakbonden en de heersende cultuur een utopie. Bezuiniging betekent alleen: lastenverzwaring.
31 Bijdragen
Marcel
bps
MarcelAnton
MarcelFvN
Bas
Was het maar zo makkelijk, probleem dat iedereen aan ziet komen is dat geheel 'Latijns Europa' dan met een dikke glimlach even de eigen munt devalueert. Wat gebeurt er met onze leningen in het Zuiden? Oops niets meer waard...Dan heb je weer de verandering in concurrentiepositie door de evaluatie van de gulden en de devaluatie in het zuiden en de export krijgt een tikkie etc etc. Neemt niet weg dat je nog steeds tegen de Euro kan zijn, maar bedenk dat welke optie ook een ongelooflijk bedrag gaat kosten.
bps
BasHet is beter om schoon schip te maken en te resetten, dan doormodderen en doormartelen.
Geld verdienen komt wel weer.
Bas
bpsbps
BasWie heeft het over een algehele systeemreset naar 0? Hahaha? Triest!
Jean
BasMeerdere economen hebben berekend dat stoppen met de euro vele malen voordeliger is voor NL dan doormodderen met een eeuwige transferunie. Lees mijn boek (Het Eurobedrog) of dat van Bruno de Haas. Ook internationaal zijn er onderzoeken; Van Polen, Finnen en Britten. En dan heb ik t nog niet eens gehad over de spaarder en de pensioenbelegger, maar die kosten moeten eigenlijk ook worden meegenomen, aangezien de ECB geen monetair beleid voert dat voor alle eurozone landen even goed uitpakt.
Ludovikaa
JeanAls heel Nl mij morgen gewoon 1 euro betaalt, en ik niemand hoe te betalen: kijk dan ben ik morgenavond multimiljonair. Zelfs als de helft het af laat weten.
Anton
Bij een bepaalde verhouding begrotingstekort / BNP groei (nominaal) beweegt de staatsschuld / BNP verhouding op de lange termijn naar een waarde die gelijk is aan de verhouding begrotingstekort / BNP groei.
Drie voorbeelden:
- 4% begrotingstekort + 4% BNP groei leidt op termijn tot 4/4 = 100% schuld/BNP verhouding
- 2% begrotingstekort + 4% BNP groei leidt op termijn tot 2/4 = 50% schuld/BNP verhouding
- 0% begrotingstekort + 4% BNP groei ieidt op termijn tot 0/4 = 0% schuld/BNP verhouding
Ik weet het niet helemaal zeker, maar ik dacht dat de limieten voor de Eurozone (max. 60% staatsschuld en max 3% begrotingstekort) zijn afgeleid van een veronderstelde lange termijn nominale GDP groei van 5% bij 2% inflatie (=3% reële BNP groei):
- 3% begrotingstekort + 5% BNP groei leidt op termijn tot 3/5 = 60% schuld/BNP verhouding.
De volgende vraag is vervolgens: is het effect van een begrotingstekort op de BNP groei groter dan 100% (d.w.z. als je het tekort met 1% laat oplopen, dan neemt de BNP groei met meer dan 1% toe), of juist kleiner dan 100%? Als het antwoord is dat dit meer dan 100% is, dan leidt een groei van het tekort tot een afname van de schuld / BNP verhouding en loont het dus het begrotingstekort te laten oplopen, en omgekeerd.
bps
Antongast
Ludovikaa
gastwp200
De staat heeft het eeuwige leven en kan altijd geld creëren (tenzij de staat deze macht weggeeft aan, ik noem maar wat, een stel idioten in Frankfurt, maar dat geheel terzijde).
Burgers en bedrijven kunnen daarentegen kunnen alleen geld creëren door meer te lenen. Ook kunnen ze gedwongen worden om op onwelgevallige momenten, bijvoorbeeld juist na het ploffen van een huizen zeepbel, hun schulden te verminderen. Juist doordat de omstandigheden hun kunnen dwingen, zijn hun schulden bepalender.
De reden dat Europa het zo slecht doet, is omdat de politici in Duitsland, Nederland, Finland etc. de Europese staten hebben gedwongen om hun staatsschulden te verminderen, juist op het moment dat burgers en bedrijven daartoe ook al waren gedwongen. Zo maak je van een recessie een depressie. Dat geeft echter niet het grote belang weer van staatsschuld, maar het grote belang van competent politiek leiderschap. Het is een politieke keuze geweest om de welvaart in Griekenland en Spanje te vermoorden. Dankjewel, Dijsselbloem, Merkel, Olli Rehn en al die andere Colijnisten.
bps
wp200De reden dat Europa het zo slecht doet, is omdat er meer wordt opgemaakt dan er wordt gecreëerd. Dat geeft het grote belang weer van competent politiek leiderschap.
Het is een politieke keuze geweest om meer te lenen en te consumeren dan te produceren en te verkopen.
wp200
bpsIn aanloop van de crisis? Nee. Het waren banken, burgers en bedrijven die geld leenden en uitleenden. De overheden van Spanje en Ierland hadden lage schulden en begrotingsoverschotten. Griekenland was altijd al een puinhoop.
Na de crisis? Nee. De politieke keuze was om de vraag om zeep te helpen. Dan volgt de productie vanzelf, want welke fabrikant gaat z'n capaciteit uitbreiden op het moment dat de vraag inzakt?
De politici dachten dat overheidsschuld belangrijk was, en dachten dat ze door te bezuinigen (a) die schuld kleiner konden maken, en (b) het probleem zouden oplossen. Maar de economie werd sneller kleiner dan de staatsschuld, waardoor die als % van BNP alleen maar toenam. Dat krijg je als de overheid gaat bezuinigen juist als de rest van de economie ook al bezuinigt. Het was zowel voorspelbaar als door velen voorspeld.
En de hoogte van de schuld maakte ook al niks uit, het ging erom dat de centrale bank garant staat voor die schuld. Geen garantie? 27% rente in Griekenland. Wel garantie? 0.5% rente in Japan. Eveneens zowel voorspelbaar als door velen voorspeld.
"Beproeft alle dingen; behoudt het goede", aldus het Woord. Wanneer is het Bijltjesdag en worden de slechte beleidsmakers eruitgesmeten?
bps
wp200Dat moet plaats vinden in de private sector want de publieke sector creëert niet, maar faciliteert slechts. Dat is een vorm van consumptie. Maar geen verwijt. Langzaam moet de publieke sector weer in een goede balans komen met de private sector. Ik heb mij denk ik niet goed en te snel uitgedrukt.
hermanthe
bpsHelaas is voor faciliteren nogal wat inzicht nodig die de politiek op het ogenblik ontbeert. Of zou het angst zijn voor veranderingen die hun positie zouden kunnen ondermijnen?
De basis voor welvaart is dat zoveel mogelijk mensen produceren -in ieder geval in de mate dat ze wensen te consumeren-, de basis van welzijn is dat ze (wij) dat op een prettige manier kunnen doen. In beide valt het een en ander te faciliteren. Lijkt me.
bps
hermantheOp dezelfde wijze wanneer een dienst wordt ingehuurd om aan een productie en afzet toe te voegen om het resultaat te verhogen.
Kosten om meer kosten te besparen.
De faciliteit (de overheid) kan zelfs productie uitlokken, maar is niet de producent die het product of kapitaal creëert.
De overheid faciliteert; bijv. infrastructuur, veiligheid, onderwijs, wetgeving en betrouwbare rechtspraak voor overeenkomsten, geschillen en openbare orde, gezondheid en zorg, enz.,
maar produceert zelf niets en is in die zin consumptief. Dat is geen verwijt,
maar gewoon een eigenschap.
Zonder private producenten van kapitaalsoorten als goederen en arbeid, voegt de faciliterende overheid niets toe. Alleen in samenhang is er synergie.
Maar het is nu inderdaad zo dat de politiek en de overheid er vooral voor
zichzelf is en veel private andere partijen ook. Het individualisme.
Ten koste van welvaart, welvaartspreiding en welzijn.
wp200
hermantheLos daarvan is het onderscheid behoorlijk kunstmatig: het zou betekenen dat een extra politieman de groei alleen indirect faciliteert, terwijl een extra bewaker rechtstreekse groei is. Of een soldaat vs. een huurling, een arts in een academisch ziekenhuis vs. een arts in een maatschap. Of een huis gebouwd door een woningcoorporatie vs. een projectontwikkelaar.
bps
wp200Faciliteren voegt waarde toe.
Op dezelfde wijze wanneer een dienst wordt ingehuurd om aan een productie en afzet toe te voegen om het resultaat te verhogen.
Kosten om meer kosten te besparen.
De faciliteit (de overheid) kan zelfs productie uitlokken, maar is niet de producent die het product of kapitaal creëert.
De overheid faciliteert bijv. infrastructuur, veiligheid, onderwijs, wetgeving en betrouwbare rechtspraak voor overeenkomsten, geschillen en openbare orde, gezondheid en zorg, enz.,
maar produceert zelf niets en is in die zin consumptief. Dat is geen verwijt,
maar gewoon een eigenschap.
Zonder private producenten van kapitaalsoorten als goederen en arbeid, voegt de faciliterende overheid niets toe. Alleen in samenhang is er synergie.
Maar het lijkt nu inderdaad zo dat de politiek en de overheid er vooral voor
zichzelf is en veel private andere partijen ook. Het individualisme.
Ten koste van welvaart, welvaartspreiding en welzijn.
Emmef
bpsExact: van schuld! De ECB leent alleen aan financiële instellingen die het als schuld, met rente, in omloop brengen.
Wat de ECB zou moeten doen is het direct uitlenen aan landen (en de winst op rente van de ECB gaat naar alle landen). Die omschakeling gaat echter nooit gebeuren, want dat is niet in het belang van de banken en de GMO die profiteren van het huidige beleggingsbubbel creërende systeem.
bps
EmmefEr is al eens geopperd om afzonderlijke oca´s in te richten met afzonderlijke munten onder een internationaal opererende €uro als tussenstation voor onderlinge internationale betalingen en als waardereferentie.
Alle elastische functies van marktwerking tussen oca´s onderling worden dan optimaal benut m.b.t. devaluatie en revaluatie van muntwaarden onderling maar dan ten opzichte van een zekere waarde van de €uro. De marktrente regelt en handhaaft dan een optimale verhouding tussen sparen en lenen.
Het voorkomt dat er teveel geleend wordt of teveel spaargeld buiten omloop blijft. Het bijzondere is dat de evenwichtswerking en bewegingen elastisch zijn.
En de debet en creditrente blijft in hetzelfde systeem circuleren.
Ander voordeel is o.a. volledig zicht en grip op de geldhoeveelheid voor de interne marktrente in een land of oca.
bps
- door politieke religie en overtuiging,
- door onvrijwillige werkeloosheid,
- door lastenverzwaring, te zware publieke sector en bureaucratische belemmering,
- door meer consumptie,
- door minder productieve leningen en meer risico,
en een bevolking die steeds meer consumptief is, steeds meer kapitaal verbruikt,
- door politieke religie en overtuiging,
- door bewust en weidelijk op kosten van de gemeenschap te leven,
- door steeds meer in dienst en op kosten van de staat te werken en te leven,
- door meer leningen consumptief aan te wenden als voorschot op toekomstige consumptie,
die bevolkingshuishouding raakt steeds meer en meer uit balans.
De oplossing is herstel van balans.
Door minstens zoveel productiviteit en kapitaalsoorten te winnen of te creëren dan te consumeren,
een kleinere consumptieve publieke sector tegenover een grotere productieve private sector dan nu.
De publieke sector faciliteert immers, maar creëert zelf niet. Net als een bank met een geldpers.
Hoe dat moet?
Follow the money in tegengestelde richting! Voorbij het punt waar geld voor kapitaal gecreëerd werd.
Follow the capital naar daar waar het ontstaat, en ga die kraamkamer cultiveren en verzorgen
zodat initiatieven niet weglopen, wegblijven, of omkomen, of zelfs niet willen ontstaan.
En dan gewoon afwachten welke wonderen worden geboren, wonderbaarlijk baren. Wat een tekst.
Hank.Rearden
Refs:
http://www.theguardian.com/business/2012/jul/21/global-elite-tax-offshore-economy
http://www.nytimes.com/2014/06/16/opinion/a-piketty-proteges-theory-on-tax-havens.html
(PDF) http://gabriel-zucman.eu/files/Zucman2013QJE.pdf
bps
Hank.ReardenBoer je dan vooruit of achteruit?
Stapje achteruit boeren is niet erg. Overheid is nodig. Als er maar meer stapjes vooruit zijn.
De meeste economische theorieën en studies worden gedaan om het bestaan van een soort financieel perpetuum mobile te suggereren van geldkraan naar geldkraan, voor de socialistische maatschappij.
Piketty, Zucman en adepten zijn de eersten niet en zullen de laatsten niet zijn. Helaas, zo werkt het niet in deze wereld. Als het wel zo werkte, leefden we allemaal in luilekkerland.
Hank.Rearden
bpsmet lineaire extrapolatie van vermogenskloof tot eind 21e eeuw, die
mogelijk zelfs exponentieel is. Blijft daarnaast opvallend dat in
Luxemburg, Zwitserland en Singapore, allemaal bankcentra waar om fiscale
redenen op grote schaal buitenlands (privé)kapitaal wordt gestald, in 2013 respectievelijk 23%, 13% en 10% van
huishoudens miljonair was (slechts 3% in "belastingparadijs" NL, 1,1% wereldwijd), toch soort van financiële luilekkerlandjes. https://www.bcgperspectives.com/content/articles/financial_institutions_business_unit_strategy_global_wealth_2014_riding_wave_growth/?chapter=2#chapter2_section3
bps
Hank.ReardenRoland Horvath
Ten 2e. Er is geen groei nodig wel meer bedrijfslasten: Lonen- lasten- op- productie- door- machines- milieulasten- BTW, evenveel als voor het begin van de economische overcapaciteit in 2008, toen de investeringen terugliepen, omdat bij een overcapaciteit de totale winst niet vergroot door investeringen in hetzelfde. Dus verminderden ook de totale loonsom en de koopkracht. Die bedrijfslasten zijn geen herverdeling, zoals personen belastingen zijn, maar een noodzakelijke verdeling van geld/ inkomen onder de toekomstige klanten. Zonder die verdeling is een verdeling van goederen niet of veel minder mogelijk, wat op middellange termijn resulteert in armoede bij velen van de 99%.
En dus grotere ongelijkheid. Meer bedrijfslasten zijn de voor de hand liggende financiële oplossing van de crisis =het- geldgebrek- bij- overheid- en- consumenten. Daarvoor zijn er geen investeringen, is er geen materiële groei van de economie nodig. In de EU en in NL zijn de GMO tegen die oplossing, nogmaals, ze willen hun bedrijfslasten minimaliseren voor hun exportwinst.
bps
Mensen uit overheidsdienst ontslaan en vervolgens van uitkering voorzien, helpt niet echt.
Lenen helpt niet. Er is nu geen rendement voor lenen. Niet lenen helpt ook niet.
Sparen helpt niet. Niet sparen helpt ook niet. Ontsparen verzwakt ook.
Meer belasten helpt niet. Minder belasten helpt wel !
Dus als belastingverlaging wordt gefinancierd nu staatslenen (nog) goedkoop is,
trekt produceren en consumeren aan, want daar komt ruimte voor.
Omdat de economie aantrekt, trekt het investeren aan en de economie trekt nog meer aan.
Het wonder van Lubbers!
Dan is het tijd om overheid af te slanken en mensen over laten gaan naar de private sector.
Met de besparingen (= geen bezuiniging!) en frequentere opbrengst van verlaagde belastingen,
en minder werkeloosheidsuitkeringen, kan de staatsfinanciering worden terug gebracht.
Meer burgers verdienen meer in de ruimere economie voor koopkracht en aflossing.
De overheid moet gewoon de burgers het hunne gunnen en laten, om het zijne te krijgen.
En niet zo bekrompen en angstvallig belasten en bezuinigen, maar juist ontlasten en verruimen.
Het had eigenlijk al veel eerder moeten gebeuren.
En voortaan zorgen dat het geld in omloop hier blijft circuleren en spreiden, en niet weglekt.