Staatsschuld en Boete

Balkenende zei : ‘Eerst het zuur dan het zoet’. Bij de staatsschuld is het andersom. De EU-Verdragen stellen dat een bovengrens van 60 procent staatsschuld nog aanvaardbaar is. Maar ingrijpen - dat heeft Brussel nooit gedaan. Was dat maar wel gebeurd. Een staatsschuld laten oplopen, zoals sinds 2008 in de Eurozone gebeurde, is heel makkelijk, hem weer tot aanvaardbaar niveau terugbrengen is heel wat moeilijker. In 2008 was de Lehman-crisis de schuldige, maar de stijging daarna werd doorgezet in plaats van bedwongen. Hieronder een grafiek die deze toename toont: Op dit ogenblik is het schuldpercentage in de Eurozone alweer hoger dan in de grafiek wordt weergegeven. Maand na maand neemt dat toe.

Technisch failliet

Hoe gaat het nu verder met die schulden? Er is stagnatie in de economische ontwikkeling van de Eurozone, er is nauwelijks groei, de vooruitzichten op middellange termijn zijn ook niet gunstig, maar de nationale schuld neemt wel steeds verder toe. Bij het huidige begrotingstekort loopt dit op met 2,9 procent dit lopende jaar (eigenlijk een beetje te fraai opgetuigd door de nieuwe berekeningswijze van het BBP - in feite is het zo'n 3 procent hoger). Ook volgende jaren zal er een begrotingstekort zijn en zal de schuld al die jaren ook nog toenemen met het dan geldende begrotingstekort percentage.

Zolang groei en begroting niet in balans zijn blijven de schulden onstuitbaar toenemen

Zolang groei en begroting niet in balans zijn met elkaar, blijft de schuld onstuitbaar toenemen. En zodra de rentelast van die staatsschuld zo hoog is geworden dat de staat niet meer normaal kan functioneren is de schuld in internationale terminologie ‘unsustainable’ geworden en is de staat technisch failliet. Bij de huidige uiterst lage rentestand is dat voor de Eurozone niet het geval, maar indien in de USA en het VK in de loop van 2015 de rentestand wordt verhoogd - en daar ziet het nu wel naar uit - wordt voor een aantal eurolanden die ‘unsustainability’ een feit.

De invloed van groei en begrotingstekort op de schuld

Jarenlang is de rol van de staatsschuld voor de economische ontwikkeling een beetje onder het tapijt geveegd, maar nu leeft overal het besef dat de grootte van de staatsschuld een sterke invloed heeft op de mogelijkheden om de economie te stimuleren.

Economische groei en begrotingstekorten hebben grote invloed op omvang staatsschuld

Hieronder een eenvoudig rekenmodel dat de ontwikkeling van het Bruto Binnenlands Product en Schuld en het Percentage Schuld BBP weergeeft bij verschillende groei- en begrotingstekort/surpluspercentages. Omdat ook het Verenigd Koninkrijk erbij staat, heb ik de internationale munt, de dollar, gebruikt. Ik heb als begin BBP en schuld de bedragen genomen van het World Debt Programme, dat up-to-date is. Het model geeft niet de werkelijkheid weer, het wil alleen aantonen welke invloed groei en begrotingstekort hebben op de schuldgrootte. Oftewel ‘austerity’ aan de ene kant en schuldvergroting en investering aan de andere kant. Simulatie 1 Ontwikkeling van het Bruto Binnenlands Product en Schuld, en dat het Percentage Schuld BBP weergeeft bij verschillende groei- en begrotingstekort/surpluspercentages. Mij lijkt deze simulatie een niet onredelijke afspiegeling van een mogelijke werkelijkheid voor de vier landen gedurende de komende vijf jaren. De groei wordt geschat op gemiddeld 2% voor NL, F en S; en 3% voor GB. Het begrotingstekort voor NL 0.5; F 3; S 4; GB 2.5 Twee procent groei lijkt me bij gelijkblijvende omstandigheden redelijk, ook de begrotingstekorten tekorten zijn redelijk ingeschat. Bij Nederland neemt het schuldpercentage met 5% af; bij GB blijft hij hetzelfde; bij F en S neemt het percentage toe. Na vijf jaren is er niets wezenlijks veranderd aan de schuld situatie; de marges zijn 5% hoger of lager. Het schuldprobleem wordt in deze gunstige opstelling absoluut niet opgelost. De volgende tabellen hebben echt geen enkele werkelijkheidswaarde en laten alleen de invloed zien van begroting en groei op de ontwikkeling van de staatsschuld en BBP. Simulatie 2 De invloed van de groei op het percentage schuld BBP: Deze simulatie toont de invloed van de groei. De groei beïnvloedt niet de grootte van de staatsschuld, die blijft constant, maar wel het percentage ervan, zoals uit de simulatie blijkt. Maar zelfs bij 4 procent groei is de invloed op het schuldpercentage slechts 10 procent. En 4 procent groei en een gebalanceerde begroting is onhaalbaar. Zelfs China lukt dat niet met 7 procent groei. Simulatie 3 Bij deze simulatie wordt de ‘austerity’ losgelaten om door grotere tekorten de groei te stimuleren en zo ook de staatsschuld meer beheersbaar te maken. Doordat de begrotingstekorten hoger zijn, neemt de staatsschuld aanzienlijk toe. Ondanks de voor ontwikkelde landen zeer hoge groei (en dus toename van het BBP), neemt het percentage staatsschuld verder toe en wordt de schuld dus nog meer onbeheersbaar. Het begrotingstekort is dus een zeer belangrijke staatsschuld beïnvloedende factor: hoe hoger het tekort, des te hoger de staatsschuld. Met andere woorden: begrotingsteugels laten vieren verergert de situatie. Simulatie 4 Deze simulatie is het tegenovergestelde van simulatie twee. In deze simulatie is de groei nul en er is een begrotingsoverschot (De mintekens hier zijn eigenlijk plussen). Het BBP blijft gelijk, het begrotingsoverschot is gemiddeld tussen plus een en plus vier. Ondanks het gebrek aan groei neemt de schuld in bedragen èn in percentages af en is dus meer beheersbaar geworden. Het creëren van begrotingsoverschotten heeft dus meer invloed op het terugdringen van de staatsschuld dan groei, zoals blijkt uit een vergelijking tussen simulatie twee en deze. Wat duidelijk wordt uit de simulaties is, dat het een enorme inspanning vergt om een uit de hand gelopen schuld weer tot normale proporties terug te brengen.

Duidelijk is dat het een enorme inspanning vergt om uit de hand gelopen schulden af te bouwen

In Italië heeft Beppe Grillo niet voor niets gezegd, dat dit tientallen jaren duurt en dat al die jaren dus ‘austerity zal heersen en dat dat onduldbaar is. De ‘austerity’ wordt namelijk over de hoofden van de bevolking uitgevochten. Die moet, ondanks loonsverlagingen en slechtere arbeidsvoorwaarden, de kracht opbrengen om via grotere export buiten de Eurozone de economie te laten groeien.

De burger betaalt

De staat kan niet minder uitgeven en moet om te kunnen voldoen aan het maximale 3 procent begrotingstekort (om zo Brussel buiten de deur houden), de lasten voor burgers en bedrijven steeds verhogen. Dat tekort wordt overigens door vele staten niet gehaald en is bovendien goed voor een elk jaar 3 procent hogere schuld. Dat zo de kip met de gouden eieren het gaat afleggen, wordt door de korte termijn-politiek weggewuifd en bedolven onder een lawine van theoretische bespiegelingen over de glorieuze toekomst. Wie de energieplannen van de Europese Commissie heeft doorgenomen heeft van een prachtig voorbeeld daarvan kunnen genieten.

We worden bedolven onder een lawine van theoretische bespiegelingen

Simulatie 1 laat zien dat bij een (realistische) zo gunstig mogelijke ontwikkeling de schulden toch nog blijven toenemen. Met 3 procent groei gedurende een aantal jaren is een staat spekkoper. Het begrotingstekort terugbrengen door uitgavenvermindering van de overheid is echter, gezien de huidige verzorgingsmaatschappij, de macht van de vakbonden en de heersende cultuur een utopie. Bezuiniging betekent alleen: lastenverzwaring.

Tien procent spaargeld confisqueren

Het IMF heeft een andere oplossing als balletje opgeworpen: 10 procent van het spaargeld van de burgers confisqueren en dat bedrag gebruiken om de staatsschulden in één klap tot een aanvaardbaar niveau terug te brengen. Duitsland had ook zo'n soort idee maar wilde dat dan alleen beperken tot de landen met een onaanvaardbaar grote schuld. Ik hoor er niets meer van, maar dat zegt niets. Want staat en bank zijn waar het om gaat en de burgers zijn voor de staat wat luizen zijn voor de mieren. Hoe zou het nu gaan als elke lidstaat het weer zelfstandig zou moeten oplossen, ieder met zijn eigen munt? Nederland zou er dan heel anders voorstaan. Want Nederland heeft een betrekkelijk lage staatsschuld, 75 procent oude berekening (en ook volgens de world debt), 69 procent nieuw. Daar hoeft maar 9 procent af om weer bij de les te zijn. Nederland heeft ook echt hervormd (nog niet genoeg, maar wel bewezen dat het kan) zonder dat we in armoede moeten leven zoals in zuidelijke landen. Nederland kan een redelijke groei bereiken. Als lidstaat in de Eurozone zal Nederland echter wel op moeten draaien voor de lidstaten die niet hebben hervormd en de staten die niet mee kunnen, maar die als ze zelfstandig waren het alleen zouden moeten klaren. Maar in de Eurozone gaan we allemaal door dezelfde gehaktmolen. Want alles moet eenheidsworst zijn. Zo is het ook nog een keer. François Goedhart is 'pensionado in ballingschap' (la douce France) en voormalig docent fonetiek aan de Schotse University of St Andrews Linguistics Department. In zijn (schaarse) vrije tijd is hij een liefhebber van zeezeilen en (ijs-)hockey. Zijn motto: 'niets en niemand zomaar geloven, maar altijd zelf willen uitzoeken'. europeseunie.blogspot.fr