
© CC0 (Publiek domein)
Staatsschulden: de olifant in de porseleinkast?
Hoera, de crisis is voorbij! Toch? De cijfers mogen dan gunstig lijken, er zijn tal van signalen dat het economisch herstel minder rooskleurig is. Deze week deel II in een columnreeks van Edin Mujagic hierover: de kasboekjes van de Europese overheden.
We kunnen opgelucht ademhalen: de ergste crisis sinds de Grote Depressie is voorbij. Het enige wat vreemd is en zorgen kan baren, is het feit dat de centrale banken zoals de Europese Centrale Bank (ECB) hun abnormaal lage rentes niet in lijn brengen met die goede economische tijden. Waar de economische landschappen bloeien, houdt de ECB de rente op een rampniveau — zoals ik eerder schreef.
Een mogelijke verklaring voor de keuze van de ECB is dat het economisch herstel misschien wel sterk, stabiel, structureel en solide oogt, maar dat niet is. Oftewel: dat alle seinen op groen staan, maar dat dit alleen komt omdat de rentes nog steeds zo laag zijn. In dat geval zou een verhoging van de rente betekenen dat het snel gedaan is met de economische voorspoed.
Dat de ECB de rente voorlopig op 0 procent houdt, kan echter ook een heel andere reden hebben. Daar gaat dit tweede deel over.
Er is nog een andere potentiële olifant in de porseleinkast
Er is immers nog een andere potentiële olifant in de monetaire porseleinkast. Ook als we aannemen dat het herstel voldoende sterk is bij hogere rentes aan te houden, dan nog zou een renteverhoging door de ECB voor een ramp kunnen zorgen. Ik doel op de financiële situatie bij de overheden van de eurolanden.
Een zoektocht in de spelonken van Eurostat, het Europese bureau voor de statistiek, levert vrij snel een overzicht op van de staatsschulden van alle eurolanden aan het eind van 2007 (het laatste jaar voor de crisis) en aan het eind van 2016 (de meest recente cijfers). Een simpele berekening laat vervolgens zien dat de staatsschuld in alle eurolanden op dit moment een behoorlijk stuk hoger ligt dan vóór de crisis.
Procentueel is de staatsschuld het sterkst gestegen in Letland: van 1,8 naar 10,1 miljard euro — een stijging van maar liefst 450 procent. De Letse schuld is daarmee echter nog steeds relatief klein, en daarbij: het land is een dwerg in de eurozone. Wat uiteraard vooral van belang is, is hoe sterk de schulden van de grote vier — Duitsland, Frankrijk, Italië en Spanje — zijn toegenomen.
En daar zien we iets wat verbaast: de stijging van de Italiaanse staatsschuld bedraagt ‘slechts’ 38 procent. Dat is niet veel meer dan de stijging van de Duitse staatsschuld; die was eind 2016 zo’n 34 procent hoger dan eind 2007. Het best presterende euroland in dit opzicht, is het land waar waarschijnlijk niemand zijn geld op zou zetten: Griekenland. De Griekse staatsschuld is met iets meer dan 30 procent gestegen sinds 2007 (en dat cijfer uit 2007 is inmiddels gechecked, het is geen oud verzinsel van de Griekse statistische tovenaars).
Bij Frankrijk en zeker Spanje is er echter niets leuks te melden: daar ligt de staatsschuld 72 respectievelijk 188 procent hoger dan eind 2007. Nederland zag zijn staatsschuld ondertussen oplopen van 261,5 miljard euro naar 435 miljard euro: een stijging van 66 procent.
Renterekening van tientallen miljarden
Sinds het begin van de crisis heeft de ECB de officiële rente verlaagd naar 0 procent. Ook is de bank bezig op grote schaal staatsobligaties op te kopen om zo rentes van looptijden tussen 1 en 30 jaar omlaag te drukken. Één van de gevolgen daarvan is dat de eurolanden aanmerkelijk minder rente betalen over hun schulden.
De gemiddelde rente die Frankrijk bijvoorbeeld betaald over zijn staatsschuld ligt onder 1 procent. Die van Italië en Spanje vinden we ruwweg tussen 1,5 en 2 procent. Ter vergelijking: eind 2007 had Parijs te maken met een gemiddelde rente over de Franse staatsschuld van 4,15 procent. In Rome en Madrid was dat 4,4 respectievelijk 4,18 procent.
"Zelfs Duitsland zou bij een normalisering van de rentes met een tientallen miljarden hogere rekening te maken hebben"
Als ik de normale rente die die drie eurolanden betaalden over hun staatsschuld op 31 december 2007 loslaat op de nieuwe staatsschuld van die landen, dan zie ik dat Frankrijk jaarlijks 37 miljard euro meer rente zou betalen dan het eind 2007 deed. Voor Italië zou de extra rentelast 27 miljard euro bedragen; voor Spanje 37 miljard.
Vergelijken we de rentelasten die de landen zouden hebben bij normale rentestanden met de rentelasten in 2016, dan zijn de verschillen voor Frankrijk en Italië nog veel groter: 74 miljard (Frankrijk) en 63 miljard (Italië) euro extra. Elk jaar weer. De reden hiervoor is uiteraard dat hun rentelasten in 2016 ondanks de veel hogere schulden fors lager waren dan in 2007 dankzij de spectaculair gedaalde rentestanden. Zelfs Duitsland, het volgens velen financieel kerngezonde land, zou bij een normalisering van de rentes met een tientallen miljarden hogere renterekening te maken hebben.
En dan zijn er al die huishoudens en bedrijven die de afgelopen jaren nogal wat leningen hebben opgenomen om te consumeren en te investeren. Vaak hebben ze dat gedaan tegen de historisch lage, variabele rente. Verhoog de rente, en veel van die huishoudens en bedrijven zouden in financiële problemen komen. Een stijging van de spaarrentes zou dat kunnen neutraliseren, maar ervaring leert dat spaarrentes veel langzamer stijgen dan de rentes op leningen. Bovendien is het maar de vraag of commerciële banken spaarrentes zouden verhogen zolang ze ongelimiteerd geld kunnen lenen bij de ECB. Die maatregel blijft voorlopig van kracht.
Over sparen gesproken: we moeten ook al die huishoudens niet vergeten die hun spaargeld de afgelopen jaren in aandelen hebben gestopt omdat sparen niets meer opleverde. Verhoog de rentes fors en je riskeert een daling van de aandelenkoersen, iets wat het blakende vertrouwen van de consument en zijn bestedingen – oftewel de groei – zou raken.
Verhoog de rentes, en je riskeert dat alles. Hou de rentes laag, en het risico op een op termijn uit de hand lopende inflatie neemt toe. De ECB zit dus met een hels dilemma: beide keuzes draaien linksom of rechtsom uit op een ramp. Een crisis die de laatste zou overschaduwen wordt daarmee onvermijdelijk.
Dat zou inderdaad de conclusie zijn die een pessimist zou trekken voor wie het glas altijd half leeg is. Er is echter één belangrijke ‘maar’. Een ‘maar’ waardoor het allemaal anders kan lopen de komende jaren. Daarover gaat het laatste stuk in dit drieluik. Stay tuned.
71 Bijdragen
Uitgelicht door de redactie
Pieter Jongejan 7
Roland HorvathDe vraag is dus wie moet zich aanpassen aan wie? Zijn onze spaaroverschotten het gevolg van hun begrotingstekorten en hun veel te hoge schulden of leiden onze spaaroverschotten tot hun hoge schulden? De feiten wijzen uit dat Zuid-Europa (en met name hun financiële elite en uiteraard de maffia) ver boven zijn stand leeft gelet op hun lagere belastingen.
Jouw voorstel is dat Nood-Europa de te lage belastingtarieven en de belastingontduiking in Zuid-Europa maar moet compenseren met transferbetalingen. Dat likt mij het paard achter de wagen spannen. In Nederland heeft de jeugd het vreselijk moeilijk. De vaste (woon)lasten stijgen, terwijl goedbetaalde vaste banen ontbreken. Gevolg grote onzekerheid, ontbrekende pensioenvoorzieningen en hoog alcohol en drugsgebruik. Kijk eens naar de zelfmoordcijfers en kijk eens naar het drugsgebruik. Niet alleen in Volendam en Urk gebruikt de jeugd massaal drugs (coke) en pillen. En wie verdienen er aan de verkoop van de drugs en de pillen. Zijn dat niet de Italiaanse maffia en de witwasbanken? Moeten wij dan met transferbetalingen hun drugsverkopen zeker stellen? Moeten de Grieken, Italianen en Spanjaarden niet leren om voor hun eigen belangen op te komen en vechten in plaats van zichzelf te verdoven?
Verwijderd 6012 2
Is de repeterende criminaliteit binnen de financiele sector nu dan eindelijk definitief de kop ingedrukt?
Is die aan het metier inherente drang tot verplaatsen van geld van de zakken van burgers en bedrijven naar de kassen van de banken (winstmaximalisatie, goedschiks of kwaadschiks) nu dan eindelijk definitief de kop ingedrukt?
Hebzucht en psychopathie (lees: criminaliteit van witte boorden en -bef) maken de volgende financiele crisis reeds nu on-af-wend-baar.
Niet of, maar wanneer...
Anton Van de Haar 8
Wat mij verbaast is dat er appels met peren worden vergeleken. De Italiaanse economie is sinds eind 2007 met zo’n 6% gekrompen (!). Corrigeer je daarvoor, dan vind je een stijging van de staatsschuld ten opzichte van het BBP van zo’n 46%. Dezelfde exercitie voor Duitsland: de economie van Duitsland is sinds eind 2007 met circa 11% gegroeid, wat een stijging van de staatsschuld met zo’n 21% t.o.v. het BBP oplevert, dus minder dan de helft van dat van Italië.
Matthijs2 5
Anton Van de HaarDe eerste vraag die in mij opkwam was hoe groot de staattschuld van elk land uberhaupt was in 2007. Ik neem aan dat er meer mensen zijn bij wie dit geen parate kennis is.
Bart Klein Ikink 6
bps
Bart Klein IkinkRenteverhoging volgt normaal nadat veel en overschot kapitaal is uitgeleend/belegd, dus niet meer en wel minder beschikbaar is.
Maar schulden en overschotten blijven maar toenemen.
Jan Smid 8
bpshttp://www.mejudice.nl/video/detail/steve-keen-over-geld-en-schulden
bps
Jan SmidDank je, Jan.
bps
Jan SmidMaar banken lenen geen spaargeld uit en keren geen rente uit.
Banken creëren zelf kredietgeld, ontvangen alle rente daarover en keren geen rente uit.
Zo herverdelen ze niets, circuleren niets en spreiden zo geen welvaart en groei.
Integendeel. Dat vergroot schulden en overschotten, en ook ongelijkheid.
http://www.mejudice.nl/video/detail/richard-wilkinson-over-ongelijkheid-in-inkomen
Overschotten klotsen de wereld over zodat voor de achtergebleven schulden nieuwe schulden nodig zijn. Dat kan zolang van kredietgeld tegen lagere rente.
Een hogere rente zou de overschotten terugbrengen in lokale circulatie.
Het geld wordt dan sterker en daarmee de koopkracht en de economieën.
Verwijderd 36314 2
Wietze van der Meulen 5
https://www.zdf.de/dokumentation/zdf-reportage/armes-reiches-deutschland-102.html
Matthijs2 5
Ik ben echter geen fan van cliffhangers in de journalistiek, maar had liever een compleet, langer artikel in één keer gelezen. Inclusief executive summary natuurlijk ;)
Matthijs 11
Plots verhogen van alle rentes zal niet zomaar gebeuren en zal ook niet iets zijn wat een centrale bank uberhaupt kan/zal doen.
Dat staatsschulden opgelopen zijn in/na de grootste recessie in 80 jaar is te verwachten. Of dat echt zo'n probleem is, is maar de vraag. Voor een groot deel zijn die verhoogde staatsschulden een natuurlijk gevolg van zo'n recessie en bovendien zeer gewenst. We hebben gezien hoe de poging om staatsuitgaven in de Eurozone te verminderen tot een dubbele dip in de recessie heeft geleid (of zelfs bijna compleet vernietigen van de economie in Griekenland).
En over oplopende rentes op staatsobligaties: zelfs als die iets stijgen, zit daar in zeker opzicht ook weer een positieve kant aan. Pensioenfondsen klagen juist dat die dingen niks opleveren tegenwoordig ;)
bps
MatthijsMatthijs 11
bps- Een deel van die schulden "herstructureren" (mooi woord voor het verminderen van de schuldenlast door bijv leningen over langere termijn te spreiden).
- Een deel van de schulden kan overgenomen worden (door bijv een Euro reddingsfonds waar ze nu mee bezig zijn).
- Je kunt proberen de groei aan te zwengelen (zodat de schuld/BBP afneemt)
- Tot slot kan de ECB ingrijpen.
Op zich moeten staatsschulden in de gaten gehouden worden, maar het probleem met te veel focus daarop is dat andere schuldenlasten mogelijk te weinig aandacht krijgen. Als in een land bijv de private schuldenlast 300%/BBP is en de overheidschuld 120%, en die private sector betaalt gemiddeld 5% rente terwijl de overheid 2% betaalt, dan is het de vraag wat belangrijker is. Het zijn voor een deel communicerende vaten en de materie is vrij ingewikkeld. Het is niet zo simpel als toen gedacht werd ("Boven 120% staatschuld gaat het onherroepelijk fout!"). Er zijn per land en per situatie enorm veel factoren van invloed.
bps
MatthijsSinterklaas moet wel een kinderfeestje blijven.
Matthijs 11
bpsMaar goed: het zijn allemaal natuurlijk middelen die je inzet als het niet anders kan. Schulden, ook staatsschulden, betaal je in principe netjes af. Alleen als een situatie ontstaat waarin schulden echt niet meer betaald kunnen worden moet je iets anders verzinnen. Het is niet anders.
bps
MatthijsUiteraard. Want wij, calvinisten, zijn 'hele brave nette mensen'. Op microniveau.
Op macroniveau ook. Maar daar worden staatsschulden na aflossing ook wel vervangen om de liquiditeit en de solvabiliteit van de private én publieke sector samen te onderhouden.
Conform 'Sectoral Balances' van de Britse econoom Wynne Godley.
https://en.wikipedia.org/wiki/Sectoral_balances
In 2009 al onderkend door ook prof. Dirk Bezemer en vaak aangehaald door Anton. Maar dat hoef ik jou niet te vertellen als bekend met werk van Bezemer.
Jan Smid 8
MatthijsLudovica Van Oirschot 15
bpsbps
Ludovica Van OirschotFout, ontsporend, verbrassend en kortzichtig gedrag wordt beloond,
en behoedzaam, zorgzaam en vooruitziend gedrag wordt bestraft.
Dit schept natuurlijk een gelegenheid om mij te verdenken van calvinisme, kneuterigheid, Dijsselbloemigheid, paternalisme en kleinkeuteligheid, maar dat laat niet alleen de micro- maar ook de macro-economische gevolgen van geen lering en van dat gedrag onverlet.
'Nothing learned' was en is een gevleugelde uitspraak in en na de schuldencrisis, in blogs en t/m het IMF aan toe (Reinhart&Rogoff).
Ludovica Van Oirschot 15
bpsMaar: mensen die sparen zijn bezorgd over de toekomst, mensen die lenen zijn daarover hoopvol. Is het niet beter de hoopvollen af en toe te belonen? Zij doen iets goeds, ook voor de bezorgden.
bps
Ludovica Van OirschotJazeker, maar sparen en lenen, bekommering en hoop, horen proportioneel en met elkaar in balans te zijn, en te circuleren. Dirk Bezemer heeft er al veel over geschreven, dat schuld ook macro-economisch grenzen heeft.
Het bestrijdt ook excessieve ongelijkheid.
https://www.ftm.nl/artikelen/staatsschulden-de-olifant-in-de-porseleinkast?share=1#reactie52928
De hoopvollen die lenen, zijn het meest gebaat bij een stabiele, duurzame economie waarover weinig bezorgdheid is.
Matthijs 11
bpsNet zo voor banken: die moeten inschatten of hun klanten wel een krediet mogen krijgen.
Als geen enkele lening ooit mag worden kwijtgescholden (niet mogelijk, maar goed), dan is er dus ook geen enkel risico meer. Dan hebben banken geen bestaansrecht meer. Kun je net zo goed een grote pot gratis geld neerzetten waaruit iedereen naar willekeur kan lenen.
Er moet een zekere balans zijn tussen de partijen. Ook de kredietverleners -moeten- risico lopen in een gezond systeem. En moeten daardoor gedwongen worden voorzichtug te zijn. Juist het feit dat zo'n beetje iedereen dacht géén risico te lopen heeft tot de crisis van 07 geleid.
bps
Matthijsthebluephantom 6
Ludovica Van Oirschotthebluephantom 6
bpsbps
thebluephantomIk ben lang niet alles met hem eens, maar hiermee heeft hij wel gelijk:
Er is altijd iemand die ervoor betaalt of ervoor opdraait.
thebluephantom 6
bpsbps
thebluephantomJan Smid 8
MatthijsMatthijs 11
Jan Smidhttps://www.pragcap.com/who-determines-interest-rates/
Hank.Rearden.3 1
wim de kort 8
thebluephantom 6
thebluephantom 6
Pieter Jongejan 7
Tegen deze achtergrond was het optreden van Klaas Knot in buitenhof afgelopen zondag opmerkelijk.
Volgens Knot zou het verstandig zijn als alle Nederlanders hun buffers in tijden van voorspoed zouden verhogen teneinde in slechtere tijden tegen een stootje te kunnen.
Voor landen die baas zijn in eigen huis is dit inderdaad verstandig monetair beleid. De kortste weg tussen twee punten is een rechte lijn. Hoe stabieler de economische ontwikkeling hoe hoger de groei.
Nederland is nog steeds (tot mijn verbijstering) lid van de eurozone. Noord-Europa boekt spaaroverschotten en Zuid-Europa kampt met spaartekorten. Het spaaroverschot van Nederland bedraagt zelfs 10%; dat is zelfs hoger dan het Duitse spaaroverschot. Bij de introductie van de euro is afgesproken dat de overschotten op de betalingsbalans niet meer dan 6% mogen bedragen. Verder is afgesproken dat eurolanden hun overheidstekorten beneden de 3% zouden brengen en hun overheidsschulden beneden de 60%.
Tegen de achtergrond van deze feiten is het advies van Klaas Knot uiterst vreemd te noemen. Moeten Nederlanders harder werken en meer sparen om de Franse, Italiaanse en Spaanse financiële elite te vrijwaren voor vermogensverliezen? Aan wiens kant staat Klaas Knot, die zijn salaris krijgt van de Nederlandse bevolking?
Of is het zo dat Klaas Knot op korte termijn een opsplitsing van de euro verwacht en daarmee veel financiële turbulentie? Denkbaar is ook dat er bij DNB geen economen werken, die begrijpen waarom een kunstmatig lage rente onvermijdelijk tot een ongekend grote financiële crisis zal leiden? Moet dat soms aan de hand van Keynes (en Wicksell) nader uitgelegd worden?
thebluephantom 6
Pieter JongejanRoland Horvath 7
Pieter JongejanNiets is meer normaal dan een transfer unie in de euro zone. De overschot landen danken de overschot niet alleen aan hun inspanning maar voor een groot deel aan het systeem: De euro's kruien op één hoop bij de overschot landen. Wiens producten toevallig hoge prijzen toelaten omdat ze zeldzamer zijn relatief ten opzichte van de producten van de zuidelijke landen. Het achterlijk EU gedaas over bezuinigen en hervormen om mee te kunnen, is er uitsluitend om de overheden in geld moeilijkheden te brengen zodat de SZ -volledig- moeten afbouwen. Er moeten euro's zijn in de tekort landen om de -ruil- handel te betalen. Dus een 2e maatregel is een niet converteerbare eigen 2e munt in iedere euro staat zoals Zwitserland al sedert 1934 2 munten heeft. De Franc en de niet converteerbare WIR.
Het opkopen van obligaties is Kurieren am Symptom, wat rommelen aan het einde van het proces. In plaats van dat geld aan het begin, aan de EU ingezetenen te geven om de koopkracht op te vijzelen. Het doet denken aan het verwerken en beheren van het mest overschot in NL en in BE. Ipv de vee stapel te verminderen.
Uitgelicht door de redactie
Pieter Jongejan 7
Roland HorvathDe vraag is dus wie moet zich aanpassen aan wie? Zijn onze spaaroverschotten het gevolg van hun begrotingstekorten en hun veel te hoge schulden of leiden onze spaaroverschotten tot hun hoge schulden? De feiten wijzen uit dat Zuid-Europa (en met name hun financiële elite en uiteraard de maffia) ver boven zijn stand leeft gelet op hun lagere belastingen.
Jouw voorstel is dat Nood-Europa de te lage belastingtarieven en de belastingontduiking in Zuid-Europa maar moet compenseren met transferbetalingen. Dat likt mij het paard achter de wagen spannen. In Nederland heeft de jeugd het vreselijk moeilijk. De vaste (woon)lasten stijgen, terwijl goedbetaalde vaste banen ontbreken. Gevolg grote onzekerheid, ontbrekende pensioenvoorzieningen en hoog alcohol en drugsgebruik. Kijk eens naar de zelfmoordcijfers en kijk eens naar het drugsgebruik. Niet alleen in Volendam en Urk gebruikt de jeugd massaal drugs (coke) en pillen. En wie verdienen er aan de verkoop van de drugs en de pillen. Zijn dat niet de Italiaanse maffia en de witwasbanken? Moeten wij dan met transferbetalingen hun drugsverkopen zeker stellen? Moeten de Grieken, Italianen en Spanjaarden niet leren om voor hun eigen belangen op te komen en vechten in plaats van zichzelf te verdoven?
Matthijs 11
Pieter JongejanEr zijn goede argumenten te geven om te stoppen met de euro. Maar dan moet je ook accepteren dat bij een grote verandering van de wisselkoeren (dure gulden en DM, goedkopere lira etc) "onze" producten veel duurder worden en we dus veel minder gaan verkopen aan die zuidelijke landen. Hun producten worden goedkoper en er vloeit meer geld naar het zuiden. Dan verdwijnen de onevenwichtigheden (misschien niet helemaal). En dan heb je dus ook niet meer dat spaaroverschot.
Hiermee wil ik niet de problemen die je terecht aankaart bagatelliseren. Echter heb ik er altijd een beetje moeite mee als mensen (doel ik niet specifiek op jou) spaaroverschotten van de één goed vinden en tegelijkertijd tekorten van anderen afkeuren. Dat gaat natuurlijk niet samen.
Dat even als kanttekening ;)
Pieter Jongejan 7
MatthijsAls ik je goed begrijp ben jij van mening dat rechts altijd voorrang heeft. Zo denken de Fransen, Italianen en Spanjaarden er ook over. We first, want we zijn in d emeerderheid. Geen rechtsstaat, maar pure macht. En dus moet Nederland zo snel mogelijk eieren voor zijn geld kiezen anders is onze jeugd de klos.
Matthijs 11
Pieter JongejanEen belangrijke vraag is ook of die verkeersregels uberhaupt wel zo verstandig waren. Ik begrijp de achterliggende redenatie wel, maar die is gebaseerd op Duitse leest. Strikte begroting plus export(overschot). Dat werkt voor één land maar kan nooit voor alle landen tegelijk gelden of in iedere situatie. En begrotingsnormen zijn normaal gesproken een goed idee maar kunnen in een crisis situatie te streng zijn.
"Als ik je goed begrijp ben jij van mening dat rechts altijd voorrang heeft. "
Nee dan begrijp je me verkeerd. Ik wil alleen aangeven dat het één (overschot) niet zonder het ander (tekort) kan bestaan. Als je het één weg wilt hebben (hoge schulden bij de een), raak je ook het ander kwijt (hoge spaartegoeden bij de ander). Welke conclusie je er aan verbindt is een volgende vraag en grotendeels politieke afweging. Splits je de euro op, maak je er wel een soort verenigde staten van europa van, etc.
bps
MatthijsRekenen, betalen en waarde-opslag moet allemaal in één en dezelfde munt van die hoeveelheid.
Een tekort van de munt hier, is dan een overschot elders.
Zet je ‘tekort’ aan het infuus van ‘overschot’ dan zou je een economisch perpetuum mobile creëren.
Ik garandeer je dat dat niet kan en de economie dan langzaam verder vertraagt .
Ik spreek je hypothese tegen over wisselkoersen omdat er in het verleden wellicht minder omzet plaats vond, maar tegen een sterkere munt.
Per saldo werd er net zo goed of zelfs beter zaken gedaan en verdiend.
Alleen de koper met zwakkere munt moest beter nadenken en zorgvuldiger investeren.
Dat gebeurde dan ook en vrijwel niemand kwam om die reden in de problemen.
Matthijs 11
bpsbps
Matthijsbps
MatthijsDan zal ik het toch maar iets anders formuleren voor de duidelijkheid in extremis.
Giovanni in Italie koopt een huis met een lening en beklaagt zich bij de EC dat hem een lening is gedaan die hij niet kan betalen.
De EC scheldt zijn schulden kwijt of doet hem transfer van de verkoper.
Giovanni koopt een BMW met een lening en beklaagt zich bij de EC dat hem een lening is gedaan die hij niet kan betalen.
De EC scheldt zijn schulden kwijt of doet hem transfer van de verkoper.
Giovanni koopt met een lening een jacht bij een werf in Sneek en beklaagt zich bij de EC dat hem een lening is gedaan die hij niet kan betalen.
De EC scheldt zijn schulden kwijt of doet hem transfer van de verkoper.
Giovanni lijdt een mooi leven tot zijn pensioengerechtigde leeftijd op 62 en klaagt bij de EC dat er geen pensioenmiddelen en -reserves zijn.
De EC doet hem transfer uit de overschotten van de pensioenspaarders.
En Giovanni geniet pensioen in zijn eigen afgeloste huis en op zijn eigen boot waar hij met zijn eigen BMW naar toe rijdt en leefde nog lang en gelukkig zonder schulden in overvloed en overschot.
Zo goed en duidelijk genoeg?
Als jouw dak lekt, ga je dan bij de buurman inwonen,
of zorg je zelf voor een goed functionerend huis?
Matthijs 11
bpsDus als ik even meega in jouw voorbeeld: we vinden dus dat zuid europeanen te veel BMW's en Nederlandse machines gekocht hebben. Prima. We draaien de tijd terug en zorgen er voor dat al die BMW's en machines niet gekocht waren.
Dan hebben de Italianen minder schuld. Maar wat er dan óók gebeurt, is dat het (spaar) overschot van Duitsers en Nederlanders weg is. Dan waren onze pensioenpotten ook kleiner geweest.
Ik wil hier geen moralistisch verhaal houden over wat goed of slecht is. Op zich is er niks verkeerd aan het feit dat Duitsers goede auto's maken en die verkopen. Ik wil alleen aangeven dat het spaaroverschot van de één niet kan bestaan zonder het tekort van de ander. Dat geldt tussen individuen/partijen binnen een land maar ook tussen landen onderling. Dit lijkt een voor de hand liggend iets (het is immers een feit), maar wordt in discussies als deze vaak weggelaten/vergeten.
Het is niet alleen Giovanni die zich beklaagt over een schuld die hij niet kan betalen. Het is ook een Nederlander die klaagt dat een ander te veel gekocht heeft en tegelijkertijd zichzelf op de borst klopt dat hij zo'n overschot heeft (dankzij die verkoop en eigen zuinigheid). Als het aan Schauble ligt moeten alle landen in europa een exportoverschot hebben, maar dat kan helemaal niet.
Met nadruk: dit is absoluut geen pleidooi om dan maar overschotten rond te pompen oid. Er zijn betere manieren om disbalansen weg te werken. Ik wil alleen aangeven dat er iedere disbalans twee zijden heeft.
bps
MatthijsHet doet wel wat af aan het punt dat je wilt maken, want jij denkt bij overschotten, tekorten en economie alleen in termen van geld en dan ook nog van maar één (eenheids)munt.
Rekenen, betalen, distributie en waarde opslaan kan met meerdere munten op meerdere wijzen. TMS is nog maar een heel bescheiden voorbeeld.
In mijn te simpele voorbeeld zie je in bijv. Italië overschotten ontstaan niet in geld, maar in goed als dat zo door gaat met kwijtschelden en/of transfers in de EU.
‘Giovanni’ staat ook niet model voor de doorsnee Italiaan. Italianen hebben ook hele goede technische (auto's en motoren), en daarboven hele kunstzinnige en verfijnde kwaliteiten, en eigenschappen als design en smaak in huis.
Ik heb voor de moestuin bijv. nog een Pasquali tractor 906 in de schuur van zeker 40 jaar oud. De 18 pk ééncilinder diesel met vliegwiel werkt een 90 cm brede spitmachine uit Bleiswijk stationair nog twee steek diep door de grond, waar 300 cm brede spitmachines moderne tractoren van meer dan 150 pk voor vragen met veel toerengeweld.
Italië heeft kwaliteiten die wij te weinig zien en waarderen. Ze hebben alleen een andere cultuur, ander land, een andere taal, andere geschiedenis en andere omstandigheden.
'Er zijn betere manieren om disbalansen weg te werken. Ik wil alleen aangeven dat er iedere disbalans twee zijden heeft.'
Nou, geef eens dan die betere manieren om disbalansen weg te werken.
Daar hebben we meer aan dan het alleen aangeven dat ook iedere disbalans twee zijden heeft.
Een disbalans is ook een balans en er wordt niet aan getwijfeld dat een balans twee zijden heeft.
Ik heb nog een vraag aan jou. Stel, je buurman z’n dak lekt.
Ga je dan verheven en blij staan kijken dat het jouw dak en huis niet is,
of ga je nadenken hoe je je buurman kunt helpen z’n dak zelf te repareren?
Matthijs 11
bpsDisbalansen verminderen of opheffen kan volgens mij door of met de euro te stoppen, ieder weer een eigen munt en zwakke munten devalueren. Of juist meer EU met interne aanpassingen.
bps
MatthijsIk kan daar niets aan doen. Is altijd al zo geweest.
Een correctie is dan soms ook wel eens op z'n plaats.
Het wordt mij ook vaak verweten. Maar ik wil graag het hele plaatje zien.
Wat ik ook maar zeggen wilde, is dat er veel mogelijkheden en oplossingen zijn.
Als je ze wilt zien.
Matthijs 11
bpsbps
MatthijsHet leidt ook gauw tot misverstanden en langs elkaar heen praten, terwijl een discussie juist bedoeld is om oplossingen en nieuwe inzichten op tafel te brengen.
Pieter Jongejan 7
bpsIk denk dat het hoog tijd wordt om de hele discussie op FTM naar een hoger niveau te tillen.
Volgens prof Klant gelden voor echte wetenschap twee criteria te weten logische consistentie (logica, wiskunde) en materiële consistentie (de uitkomsten mogen niet in strijd zijn met de feiten). Wetenschap is m.a.w. geen definitieve waarheid, maar voorlopige waarheid.
Het Keynesiaaanse model waar de centrale bankiers vanuit gaan is logisch constent, maar in strijd met de feiten.
Keynes definieerde Y = C + I, waarbij
Y = BBP, C = consumptie en I = bruto investeringen.
C = a1 + b1 Y
I = a2 - b2rentevoet (in procenten)
Bij a1 = 15, a2 =25, b1 = 0,7 en b2 = 2,5 en r = 4 heb je een redelijke benadering van de normale economische verhoudingen.
In dit logisch consistente model is r de instrumentelke variabele, die door de FED en andere centrale banken wordt gebruikt om de economie te sturen.
De oplossing luidt: Y= a1/(1-b1)+a2/(1-b1)-b2r/(1-b1)
Bij r = 4% geldt Y = 100; C = 85 en I = 15
Bij r = 3% geldt Y = 108,33; C = 90,83 en I = 17,5
Bij r = 2% geldt Y = 116,67; C = 96,67 en I - 20
Bij r - 1% geldt Y = 125; C = 102,5 en I = 22,5
Bij r = 0% geldt Y = 133,33; C = 108,33 en I = 25
Volgens dit Keynesiaanse model zal een lagere rente tot zowel een hogere C als een hogere I leiden, waarbij I harder stijgt dan C.
In werkelijkheid blijken de bruto investeringen bij aanhoudende daling van de rente niet te stijgen, maar te dalen. Het model is dus materieel inconsistent en dus niet wetenschappelijk, maar wordt desondanks gebruikt om een veel te ruim monetair beleid te voeren.
Volgens Lakatos moeten we echter onze oude schoenen niet weggooien voor we nieuwe hebben. De opgave is derhalve om dit Keynesiaanse model zodanig aan te passen dat het materieel consistent wordt.
Een andere
Matthijs 11
Pieter Jongejanbps
Pieter JongejanEr zijn vernieuwende initiatieven als Rethinking Economics en Donut Economics.
Thomas Bollen is ook onlangs een panel begonnen. Er komt nog wel wat los.
Ik ben er wel van overtuigd dat economie als sociaal-complex systeem alle algemene kenmerken heeft van 'complex systeem' en onder de sociologische kenmerken de harde consistente kenmerken van 'complex systeem' heeft.
Ik ben er ook van overtuigd dat problemen van nu en in de toekomst opgelost kunnen worden met harde kennis van complexe systemen en complexiteit, omdat het blijk geeft hoe en waarom het werkt zoals het werkt.
N.B. Zowel Hayek als Keynes worden gezien als grondleggers en pioniers van Complexity waarop verdere kennis en voortschrijdende inzichten zijn gebouwd. We zijn er nog niet, maar we zijn wel op weg. Ik ben benieuwd.
Matthijs 11
bpsbps
MatthijsComplexe systemen zijn onderworpen aan eigenschappen en systeemregels, verhoudingen, ratio's en grenzen. Daar kun je mee conflicteren, en het paard ook voor de wagen spannen. Bezemer wees na crisisonderzoek al op verhoudingen en grenzen van schuld als economisch-systeem factor.
Het is interessante materie met veel potentie, mogelijkheden en kansen.
thebluephantom 6
Pieter Jongejanthebluephantom 6
Roland HorvathPieter Jongejan 7
Tegen deze achtergrond was het optreden van Klaas Knot in buitenhof afgelopen zondag opmerkelijk.
Volgens Knot zou het verstandig zijn als alle Nederlanders hun buffers in tijden van voorspoed zouden verhogen teneinde in slechtere tijden tegen een stootje te kunnen.
Voor landen die baas zijn in eigen huis is dit inderdaad verstandig monetair beleid. De kortste weg tussen twee punten is een rechte lijn. Hoe stabieler de economische ontwikkeling hoe hoger de groei.
Nederland is nog steeds (tot mijn verbijstering) lid van de eurozone. Noord-Europa boekt spaaroverschotten en Zuid-Europa kampt met spaartekorten. Het spaaroverschot van Nederland bedraagt zelfs 10%; dat is zelfs hoger dan het Duitse spaaroverschot. Bij de introductie van de euro is afgesproken dat de overschotten op de betalingsbalans niet meer dan 6% mogen bedragen. Verder is afgesproken dat eurolanden hun overheidstekorten beneden de 3% zouden brengen en hun overheidsschulden beneden de 60%.
Tegen de achtergrond van deze feiten is het advies van Klaas Knot uiterst vreemd te noemen. Moeten Nederlanders harder werken en meer sparen om de Franse, Italiaanse en Spaanse financiële elite te vrijwaren voor vermogensverliezen? Aan wiens kant staat Klaas Knot, die zijn salaris krijgt van de Nederlandse bevolking?
Of is het zo dat Klaas Knot op korte termijn een opsplitsing van de euro verwacht en daarmee veel financiële turbulentie? Denkbaar is ook dat er bij DNB geen economen werken, die begrijpen waarom een kunstmatig lage rente onvermijdelijk tot een ongekend grote financiële crisis zal leiden? Moet dat soms aan de hand van Keynes (en Wicksell) nader uitgelegd worden?
Schanulleke 3
Pieter Jongejanthebluephantom 6
SchanullekeLudovica Van Oirschot 15
Pieter Jongejan 7
Ludovica Van OirschotLodewijk
Pieter JongejanIk maak tegenwoordig eerst een kopie van de complete tekst, alvorens te plaatsen. Als het misgaat, hoef je alleen maar ctrl-v te doen en alles staat er weer.
Marla Singer 7
Ludovica Van OirschotTechnisch niet moeilijk op te lossen maar blijkbaar is de nood nog niet hoog genoeg.
Lodewijk
https://www.nrc.nl/nieuws/2017/12/13/renteverhoging-amerikaanse-centrale-bank-verhoogt-rente-voor-de-laatste-maal-onder-yellen-a1584830
Zit daar niet een gevaar in, dat europees geld naar de US gaat vloeien, omdat hier minder rendement/meer risico wordt bereikt. En de US kunnen dat geld best gebruiken, gezien hun staatsschuld.
Marla Singer 7
LodewijkMaar grof gezegd is inflatie min of meer 'diefstal' van vermogen wat 'vast' zit. Spaargeld, aandelen, pensioenen, vastgoed etc. Het vermogen wat makkelijk te verplaatsen valt tussen landen of offshore bankrekeningen ontspring steeds weer de dans. M.i. zal daar meer naar gekeken worden of dat vermogen ook belast kan worden zodat het financiële systeem minder scheef komt te liggen. Belasting op transacties werd hier al eerder genoemd als een mogelijke oplossing. Zodat het 'rondpompen' van miljarden per dag door computers dat vermogen onttrekt van de industrieën waar de meerderheid van de mensen baat van heeft t.o.v. het vermogen wat door de 0.001% angstvallig bewaakt wordt.
thebluephantom 6
Wilma Schrover 7
Jonathan Barth 1
2. Als de conclusie is dat men de eigen rente gevoeligheid in de gaten moet houden, is dat weinig nieuws. Maar ook daar kan op worden gestuurd. Bijvoorbeeld: de overheden leggen de huidige schulden 20 jaar vast tegen 0%, en laten daarna de rente stijgen tot normale niveaus. Dan kruip je pas langzaam naar de hogere lasten toe.