
Tijd voor een feestje: Sinds vorige maand zit Griekenland niet langer in het Europese bailout-programma. Volgens de directeur van de Europese steunfondsen EFSF en ESM kan het land financieel weer op zijn eigen benen staan. Maar zijn de problemen ook echt opgelost?
- Volgens EU-officials is Griekenland uit de economische problemen: het land mag weer zelf geld lenen op de kapitaalmarkten.
- Maar twee Europese steunfondsen, het EFSF en het ESM, zijn nog steeds verantwoordelijk voor meer dan de helft van de staatsschuld. En de economische statistieken van Griekenland, bijvoorbeeld op het vlak van werkloosheid, zijn nog steeds zo slecht dat spoedige terugbetaling onwaarschijnlijk is.
- Dat betekent dat je een miljardenverlies voor het ESFS en het ESM kunt verwachten — en daarmee voor de burgers van de landen die Griekenland te hulp schoten. De fondsen halen echter diverse trucs uit om de risico’s niet in de boeken op te nemen.
- Niet alleen weigeren de fondsen om eerlijk over de verliezen op het beleggen met geleend geld te communiceren, ze weigeren ook journalisten te woord te staan. Ondertussen staan de andere landen van de EU nog altijd garant voor de miljardenschulden die zijn aangegaan om Griekenland er weer bovenop te helpen.
‘Een dag om te vieren’. Zo noemde Klaus Regling, managing director van het Europees Financieel Stabiliteitsfonds(EFSF) en het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM), 20 augustus jongstleden. De reden: Griekenland keert terug op de kapitaalmarkten. Hun economie was gered, de Grieken konden weer op eigen benen staan. Maar wie beter naar de statistieken kijkt, zal het optimisme maar moeilijk kunnen volgen.
De datum van het feestje was dan ook niet ingegeven door de vermeende herrijzenis van de Griekse economie, maar door regelgeving. Uit de juridische documentatie rond het Europese steunprogramma aan Griekenland kunnen we opmaken dat 20 augustus 2018 als einddatum van de bailout is vastgesteld. Of de patiënt ook daadwerkelijk is genezen, valt nog te bezien.
Het optimisme van de EU en het IMF
Het zal niemand zijn ontgaan dat Griekenland veel geld van Europa heeft geleend. Het ESM en het EFSF hebben tussen 2010 en nu samen 204 miljard euro aan bailouts aan de Grieken uitgeleend. De twee steunfondsen zijn daarmee goed voor meer dan de helft van de totale Griekse overheidsschuld.
Het Europees Financieel Stabiliteitsfonds (EFSF) werd in 2010 opgericht als reactie op de eurocrisis, het European Stability Mechanism (ESM) in 2012. Samen mogen ze bijna 1000 miljard euro op de markt lenen, om die weer uit te lenen aan landen die in problemen verkeren, zoals Griekenland.
Het EFSF was tijdelijk bedoeld, terwijl het ESM als permanente instantie in het leven is geroepen. In de praktijk zijn de verschillen tussen beide instellingen minimaal: het personeelsbestand is bijvoorbeeld exact hetzelfde, net als de locatie van het kantoor. Luis Rego is woordvoerder van beide fondsen, econoom Klaus Regling directeur van beide. De de ministers van Financiën van de eurolanden vormen de raad van commissarissen.
Toen in 2010 de eerste 110 miljard euro steun naar de Grieken werd overgemaakt, zag het beeld er nog goed uit. Nederland ging volgens toenmalig minister van Financiën Jan-Kees de Jager zelfs winst maken op de noodlening: alles zou terugkomen – ‘met rente’. Griekenland moest immers 5,5 procent rente betalen aan de geldschieters. In ruil voor die ‘steun’ moest Griekenland stevig hervormen, om zo uiteindelijk over genoeg geld te kunnen beschikken om de lening af te lossen. Het IMF en de EU gingen er vanuit dat Griekenland tot en met 2015 zo’n 50 miljard euro kon verdienen met privatiseringen. Als de regering zich zou terugtrekken uit havens en nutsinstellingen, konden die voortaan door efficiënte marktpartijen worden bestuurd. De opbrengst van de verkoop kon dan worden gebruikt om schulden af te lossen; tel uit je winst. Op deze manier kon er alleen al in 2015 circa 15 miljard worden binnengehaald.
Maar al snel bleek dat de prognoses van EU en IMF te optimistisch waren geweest. Alleen winstgevende staatsbedrijven werden door marktpartijen gekocht; de overheid bleef met verlieslijdende bedrijven zitten, wat het begrotingssaldo juist verslechterde. Ook viel de prijs tegen, aangezien Griekenland onder druk en met grote haast zijn bezittingen moest verkopen. In 2012 werd de verwachte opbrengst bijgesteld naar 5 miljard per jaar.
Bij een review in 2014 werd die prognose nogmaals gehalveerd. Eind 2015 bleek dat er in totaal slechts zo’n 3 miljard euro was opgehaald. Zes procent van de doelstelling dus, en lang niet genoeg om alle schulden af te lossen. Het EFSF en het ESM hebben geld uitgeleend aan een debiteur die absoluut niet aan zijn verplichten kan voldoen.

Wat er gebeurt wanneer Griekenland de leningen niet terug kan betalen, staat in artikel 9.3 van het oprichtingsverdrag van het ESM: dat bevat een clausule die landen verplicht om zonodig verliezen van het fonds te dekken. Indien ESM-baas Regling dat nodig acht, mag hij individuele landen aanschrijven en die verplichten binnen zeven dagen geld over te maken om het ESM te redden. Deze verplichting is ‘onherroepelijk en onvoorwaardelijk’.
Het voordeel van deze constructie is dat het ESM op de kapitaalmarkten geld kan lenen tegen voorwaarden die voor financieel sterke landen als Nederland en Duitsland gelden. Het grootste deel van de financiering van het ESM komt namelijk van marktpartijen: pensioenfondsen, vermogende individuen, banken en staatsfondsen lenen geld uit aan het ESM, dat het vervolgens naar Griekenland overmaakt. Waar de impliciete rente (of yield) op Griekse obligaties van 10 jaar in 2012 zo’n 40 procent bedroeg, is de yield voor Nederland minder dan 1 procent. Soms geldt voor Nederland zelfs een negatieve rente: er wordt dan betaald om geld aan ons te mogen lenen.
Het voordeel van een gemeenschappelijke creditcard voor de Grieken en de Europese eenheid is evident. Maar de andere EU-landen hebben met artikel 9.3 wel het risico voor Griekse wanbetaling op zich genomen: feitelijk hebben we een blanco cheque uitgeschreven. Daarom is het essentieel dat het EMS en het EFSF deze risico’s eerlijk uiteenzetten. Uit een inventarisatie van het ministerie van Financiën blijkt dat Nederland via acht verschillende instellingen – waaronder de EFSF en het ESM – in totaal voor 153,7 miljard euro garant staat voor de schulden van andere eurolanden.
Trucjes met de boekhouding
Sinds 2005 moet elke grote onderneming in de EU voldoen aan een specifiek stelsel van boekhoudregels, de zogeheten International Financial Reporting Standards (IFRS). Alle Europese financiële instellingen vallen in principe onder deze regels. Wanneer een financiële instelling een lening heeft uitstaan aan een debiteur die niet kan betalen, moet zij onder die IFRS een verlies noteren. Zo’n verlies heet in dit geval een impairment, oftewel een afschrijving naar een reële waarde.
Het EFSF gaat er nog altijd vanuit dat elke euro wordt terugbetaald
Maar wie de jaarrekeningen van het EFSF en het ESM erop naslaat, ziet dat dat niet gebeurt. De jaarrekening van het eerste fonds gebruikt IFRS, net als alle Europese financiële instellingen. Accountant EY heeft de jaarrekening van een goedkeurende verklaring voorzien. In die verklaring gaat de accountant meteen in op de hamvraag: is er een impairment geweest op de leningen aan Griekenland? Het antwoord: nee. EY heeft een zogeheten ‘entity levels controls program’ uitgevoerd, waarbij wordt gekeken naar de organisatie als geheel en niet zozeer naar een individuele post op de balans. In de toelichting staat onder punt 2 dat het EFSF zelf geen impairment heeft toegepast, zonder verdere uitleg. Met andere woorden: het EFSF gaat er nog altijd vanuit dat elke euro wordt terugbetaald, ook al stapelt het slechte nieuws over de Griekse economie zich op. Nergens wordt duidelijk gemaakt waarom het fonds dit zo doet.
Het ESM gaat nog een stap verder. Terwijl het EFSF zich niet helemaal aan de IFRS-regels houdt, past het ESM die in het geheel niet toe. Het EMS gebruikt voor de boekhouding namelijk een systeem dat de Europese Commissie in 1986 heeft opgesteld: de zogeheten European Accounting Standards (EAS). En dat mag klinken als een onbenullig boekhoudkundig en juridisch feitje, maar het kan verstrekkende gevolgen hebben.
Vroeger hanteerde elk land zijn eigen boekhoudregels, wat het lastig maakte om de jaarrekeningen van Europese bedrijven te vergelijken. Dat kan de handelsrelatie beschadigen, omdat een exporteur het risico op wanbetaling van een klant in een ander EU-land niet goed kan inschatten wanneer hij diens jaarrekening bekijkt. In het streven naar harmonisatie binnen de EU werden daarom uniforme regels ontworpen. De eerste aanzet werd gegeven met het opstellen van de European Accounting Standards in de jaren ’80. Gebruik maken van deze regels was echter niet verplicht.
In 2002 besloot de EU dat vennootschappen vanaf 2005 verplicht gebruik moeten maken van een ander stelsel regels: IFRS. Deze boekhoudkundige principes worden beschreven door de International Accounting Standards Board (IASB) in Londen. IFRS wordt ook in veel opkomende economieën gebruikt, wat gunstig is voor de gebruiker. Hoe meer landen zich aansluiten bij de standaard, hoe makkelijker het economisch verkeer immers verloopt. Het gebruik van IFRS maakte het Europese initiatief om eigen boekhoudregels te maken compleet overbodig; elke financiële instelling in de EU gebruikt daarom IFRS.
Aankoopwaarde en fair value
Omdat niemand die oude Europese boekhoudregels gebruikt, zijn ze diep weggezakt in de EU-archieven, onder een dikke laag stof. In sectie 7, artikel 35, lid 3a staat beschreven hoe een vordering op Griekenland in de boeken moet worden opgenomen, mocht iemand het ooit in zijn hoofd halen met deze archaïsche regels te werken:
3. a) Obligaties en andere vastrentende waardepapieren die tot de financiële vaste activa behoren, worden tegen aanschaffingswaarde in de balans opgenomen. De Lid-Staten kunnen evenwel toestaan of voorschrijven dat obligaties tegen aflossingswaarde in de balans worden opgenomen.
Als de rapporterende instelling een krediet verstrekt of een lening overneemt, wordt die in principe tegen aanschaffingswaarde in de boeken opgenomen. De oplettende lezer zal mogelijk nog een verzachtende omstandigheid zien in lid 3b:
b) Wanneer de aanschaffingswaarde van deze waardepapieren hoger ligt dan de aflossingswaarde, wordt het verschil op de winst- en verliesrekening opgevoerd. De Lid-Staten kunnen echter toestaan of voorschrijven dat dit verschil in de tijd gespreid wordt afgeschreven en wel uiterlijk op het tijdstip van de aflossing van deze waardepapieren. Het verschil moet afzonderlijk in de balans of de toelichting worden vermeld.
De crux zit hem in het woordje ‘aflossingswaarde’. Dat is niet hetzelfde als de fair value waar IFRS om vraagt: de aflossingswaarde betreft het bedrag dat de ESM verwacht te ontvangen aan het einde van de lening. Aangezien zowel het EMS als het EFSF blijkbaar verwachten de geleende som tot de laatste cent terug te ontvangen, is de boekwaarde van de lening gelijk aan het uitgeleende bedrag, zonder correctie voor toegenomen risico op wanbetaling.
Wat betekent dat? Welnu: stel dat het ESM morgen besluit Griekenland een miljard euro te lenen. Kort daarna komt er slecht nieuws over de Griekse economie, waardoor de kans daalt dat de lening in zijn geheel kan worden terugbetaald. Gezien het verleden is dat geen onrealistisch scenario.
De vordering op Griekenland die het ESM in de boeken heeft staan, kent dan twee waarden. De kostprijs is en blijft 1 miljard euro. Maar de reële waarde, de zogeheten fair value, is een stuk lager. Onder IFRS moet de fair value worden gerapporteerd – en indien een crediteur niet kan terugbetalen, ligt die aanzienlijk lager. Het maakt dus nogal uit met welke meetmethode het ESM rekent, wanneer het opschrijft dat een post voor een miljard euro wordt gewaardeerd.
‘Onder EU-richtlijn 86/635 is de auto 40.000 waard’, zegt u, en gaat naar bed om uw roes uit te slapen
Om een vergelijking te maken met een huis-, tuin- en keukensituatie: stel dat uw partner net een dikke BMW heeft gekocht van 40.000 euro. De factuur ligt op de keukentafel. Wat er ook met de auto gebeurt, het bedrag op de factuur verandert niet meer.
U wilt een avondje uit en vraagt de auto te leen. Zodra u bent ingestapt en wegrijdt, bent u verantwoordelijk voor het voertuig. Omdat u de auto straks moet teruggeven, heeft u nu ook een schuld ter hoogte van het genoemde bedrag. Na een iets te gezellige avond met vrienden, rijdt u de BMW tegen een boom. Total loss. Thuisgekomen vraagt uw partner hoe het met de auto zit. Wat antwoordt u?
Onder IFRS moet u de fair value van de wagen opgeven. Die is zo hoog als het bedrag dat de schrootopkoper ervoor wil geven, minus de kosten van het bergen. De marktwaarde van wat eens een glimmende wagen was, zal niet meer zijn dat een paar honderd euro. Dat is die fair value waar IFRS de nadruk op legt. Onder de Europese boekhoudregels echter is de aankoopwaarde van de BMW nog hetzelfde.
U heeft geen zin in gedonder en besluit onder het laatste regime verslag uit te brengen. U loopt naar de keukentafel, wijst naar de factuur met de aankoopwaarde, zegt: ‘Onder EU-richtlijn 86/635 is de auto 40.000 waard’, en gaat naar bed om uw roes uit te slapen. Uw partner is niet bekend met de genoemde richtlijn, maar door de toon waarop u de mededeling bracht, leek het een geruststellende boodschap.
Goed verhaal, zult u misschien denken, maar wat voor verschil maakt het in de echte wereld? Gelukkig is er een case study in de vorm van financiële instelling die beide methoden gebruikt: de European Investment Bank (EIB).
Deze Europese Investeringsbank publiceert een dubbele jaarrekening: één onder IFRS, en één onder EAS. En dat scheelt een slok op een borrel. Boekte de EIB onder EAS in 2016 een omzet van 22 miljard euro en een winst van 3 miljard, onder IFRS leed de EIB bij exact dezelfde omzet een verlies van 1,5 miljard euro.
In de EU zijn reddingsprogramma’s niet populair. Een land helpen de schuld terug te betalen, komt erop neer dat de bankiers die het betreffende land geld hebben geleend, worden geholpen. Bij hulpprogramma’s is de kans groot dat verkiezingen in individuele eurolanden tot een nieuwe regering leiden, die verdere medewerking weigert. In dat geval is het ESM in gevaar: dat leent immers geld van vermogende partijen die later hun geld willen terugzien, terwijl dat geld tijdelijk wordt uitgeleend aan zeer wankele partijen. Als het ESM verlies maakt op een zwakker land als Griekenland, moet het EMS de garantie hebben dat rijkere landen bijspringen, ook als die daar geen zin in hebben.
Daarom staan in het oprichtingsverdrag van het ESM bepalingen die het steunfonds immuun moeten maken voor politieke inmenging. Artikel 4 regelt bijvoorbeeld dat een individueel land verplicht kan worden om bij te dragen aan een steunronde, ook indien de regering van dat land dat niet wil. Artikel 21 bepaalt dat de directie zelf mag overgaan tot het afsluiten van leningen; artikel 32 stelt dat het ESM als rechtspersoon nooit door wie dan ook in een rechtszaak betrokken kan worden, tenzij de directie zelf besluit deze immuniteit op te heffen.
Een Europese lidstaat mag geen enkel extra wettelijk toezicht op het ESM instellen of uitoefenen: lokale belastingwetten gelden niet voor het ESM, er geldt een eeuwige geheimhoudingsplicht. Ook kan een medewerker nooit aansprakelijk worden gesteld voor de gevolgen van werkzaamheden die voortvloeien uit het ESM. En de politie van Luxemburg, waar het hoofdkantoor van het ESM is gevestigd, mag dat pand niet betreden.
Heeft een euroland het verdrag ondertekend, dan is de verplichting kapitaal te storten en verliezen te dekken ‘onvoorwaardelijk en onherroepelijk’ volgens artikel 8, waarin geen clausule met betrekking tot uittreding is geregeld.
Toen het ESM werd opgericht, daalden de rentes van de arme landen meteen: het fonds hoefde maar in stelling gebracht te worden, zonder een euro uit te keren, en de financiële markten waren al gekalmeerd. Dat is het resultaat van een Europese instelling die zonder politieke controle kan opereren.
Fikse afboeking
Het gevaar bij het slechts rapporteren van de vorderingen op Griekenland, zonder tevens te kijken naar het risico op wanbetaling, is dat Europa zich rijk rekent. Het geld dat het ESM aan Griekenland uitleent, heeft het fonds op zijn beurt merendeels geleend bij marktpartijen. Wanneer Griekenland niet aan zijn verplichtingen voldoet, heeft het ESM zelf schulden die het moet afbetalen.
Hoe optimistisch de Klaus Reglings van de wereld ook mogen zijn, het gaat nog altijd verre van goed met Griekenland. De economie is sinds 2008 met een kwart gekrompen en groei valt op korte termijn niet te verwachten. Athene moest keihard bezuinigen op last van de geldschieters, zoals de Europese noodfondsen. Inmiddels bedragen de investeringen nog maar 12 procent van de economie, de helft van wat ze tien jaar geleden waren. Daarom acht het Internationaal Monetair Fonds (IMF) het ondenkbaar dat Griekenland eigenhandig uit de problemen komt. Om die reden, zo stelt IMF, zouden de Europeanen bereid moeten zijn de looptijd van de leningen met minstens een halve eeuw te verlengen – of ze gewoon kwijt te schelden.
Alle pijn en politieke discussies ten spijt, heeft Griekenland nog steeds een negatieve handelsbalans. Het geheel van burgers, bedrijven en overheid maakt dus elke maand meer schulden in plaats van minder. Het aantal geboortes is met een kwart gedaald naar 90.000 per jaar, wat ver onder de vervangingsgraad ligt om de bevolking op hetzelfde niveau te houden. Deze eeuw zal het aantal Grieken dus verder dalen, naar mogelijk zes of zeven miljoen – minder dan het aantal inwoners in de klassieke oudheid. Door de vergrijzing is slechts één op de drie Grieken nog economisch actief en sinds 2008 investeert de Griekse economie de helft minder. De totale externe schuld schommelt boven de 400 miljard euro; in dat cijfer valt sinds 2010 geen enkele vooruitgang te zien.
In een interview met The Wall Street Journal meldde Regling zelf ook dat er alle reden is om een fikse afboeking te doen op de vorderingen die we op Griekenland hebben. Ten eerste reageerde het ESM, vanwege de aanhoudende problemen in Griekenland, met een verlenging van de looptijd van de leningen plus een verlaging van de rente. Dat is in feite ‘het equivalent van een gift’, erkent Regling. De contante waarde van een bedrag dat pas veel later wordt terugbetaald – over enkele decennia is de koopkracht van een euro veel kleiner – is immers lager.
De crisis in Griekenland is verre van voorbij
Maar wat voor de één een gift is, levert voor een ander een kostenpost op. Een gewone bank zou daarom een boekhoudkundige correctie toepassen; dat is onder IFRS verplicht. Het ESM doet dat echter niet, waardoor dat risico voor rekening van landen als Nederland en Duitsland komt.
De tweede reden voor afboeking die Regling in het interview noemt, betreft een potje van 50 miljard euro dat Griekenland specifiek kreeg om de banken te saneren: het Hellenic Financial Stability Fund (HFSF). Zoals verwacht was het redden van het Griekse bankwezen een verlieslatende operatie: de jaarrekening van het HFSF – dat overigens wél IFRS gebruikt – laat een kapitaalstorting zien van 44 miljard euro. Daarvan verdween 36 miljard euro in een diep zwart gat, omdat het Griekse bankwezen uitermate ongezond bleek. Griekenland heeft dus een schuld van 44 miljard, waar slechts 8 miljard euro aan bezittingen tegenover staan. Het valt niet in te zien hoe de Grieken de noodlening voor het HFSF ooit kunnen terugbetalen.
Interessant genoeg rapporteert het HFSF de schade wél in zijn jaarverslag. Alleen: de enige verstrekker van kapitaal aan het HFSF, het Europese reddingsfonds EFSF, doet dit niet. De EFSF gaat er vanuit dat deze 44 miljard euro gewoon wordt terugbetaald, terwijl de Grieken eerlijk vertellen hoe het echt zit.
De economische crisis in Griekenland is dus verre van voorbij. De macro-economische indicatoren, zoals de werkloosheid en de investeringen, zien er bijzonder slecht uit. Griekenland is voor zijn financieringsbehoefte nog steeds afhankelijk van andere eurolanden.
De enige reden dat andere financiële instellingen bereid zijn Griekenland weer mondjesmaat krediet te verstrekken, is dat haar staatsschuld via het ESM feitelijk is gegarandeerd door de lidstaten. Griekenland kan niet zomaar failliet gaan: als de nood aan de man is, springen de andere landen wel bij.
De Griekse rente is sinds het hoogtepunt van de eurocrisis in 2012 inderdaad gedaald: kennelijk hebben de markten, zoals dat heet, weer vertrouwen in Griekenland. Maar dat vertrouwen is vooral gebaseerd op het feit dat landen als Nederland zich garant hebben gesteld. Ondertussen dragen het EFSF en het ESM samen ruim de helft van de Griekse schuld. Onder die omstandigheden kun je moeilijk beweren dat Griekenland uit de problemen is, en nu zelfstandig verder gaat.
Hoeveel dit Nederland heeft gekost, valt niet te zeggen zo lang de fondsen EFSF en ESM niet open zijn over de verliezen die in hun boeken horen te staan.
Toen ik in 2013 voor het eerst hierover schreef, wilde Luis Rego, de woordvoerder van het ESM en het EFSF, geen toelichting geven op de boekhouding van de beide instellingen. Ook verzocht hij ‘geen uitspraken aan ons toe te schrijven’, in een reactie drie maanden na de poging tot wederhoor. De fondsen voerden volgens Rego als beleid dat ze journalisten niet te woord staan. Voor dit artikel hebben we het ESM opnieuw om uitleg verzocht; ook nu was het steunfonds niet bereid een officiële reactie te geven. Het bleek evenmin mogelijk een antwoord te krijgen op de vraag waarom er geen officiële reactie op eerdere vragen komt.
58 Bijdragen
Daniel Lagewaard 4
Lydia Lembeck 12
Daniel LagewaardHet werk verder redelijk goed. Ze zijn eigenlijk al sinds 1744 bezig, maar pas goed na 1865. Dus vanuit dat oogpunt zijn de VS nog piepjong.
Ik vermoed dat onze achter, achter, achterkleinkinderen er misschien wat van merken dat het wel kan. Zo niet dan is er in de tussentijd oorlog geweest, of wordt het een blijvende staat van oorlog. En dat, als je weet dat de EGKS niet alleen economisch bedoeld was, maar ook om geen oorlogen meer te krijgen, zou een verschrikkelijke nederlaag zijn voor alle Europeanen.
Will 14 2
Daniel LagewaardMaar ja, als zoiets simpels niet mogelijk zou zijn, blaast de EU zichzelf op termijn op. Ben ik met je eens.
Ludovica Van Oirschot 15
Daniel LagewaardDat is een inschatting, geen feit.
Jan Smid 8
Ludovica Van OirschotLudovica Van Oirschot 15
Jan SmidAls Brabander heb ik me nooit bijzonder verwant gevoeld met Hollanders en Friezen. Toen ik in Zuid Afrika woonde, merkte ik dat ik wel echt Europeaan ben.
Ik zeg niet dat iedereen dat zo voelt of zou moeten voelen. Ik zeg alleen hoe ik het zelf voel.
Mz59 7
Ludovica Van OirschotMaar wie leest er tegenwoordig nog geschiedenis?
Applaus voor deze Europese spirit!
Ludovica Van Oirschot 15
Mz59Ook al zijn het een stelletje over het paard getilde zeikers, wat mij betreft waren de Engelsen (en zeker de andere Britten) van harte welkom om deel te nemen aan het mooie, gezamenlijke Europese avontuur. Met al zijn fouten en problemen.
Maar als ze (eindelijk) toch liever afscheid nemen: het ga hen goed. En het blijven buren. Maar ik heb met hen te doen; het zal "the race to the bottom" die het VK toch al sneller had ingezet dan de EU, inderdaad alleen maar versnellen.
Het meest wonderlijk voor mij blijft waarom dit voor de meeste Engelsen zo moeilijk te bevatten is.
Daniel Lagewaard 4
Ludovica Van OirschotOverigens ben ik geen wetenschapper, maar acht ik de kans vrij groot dat het weldegelijk een feit is, maar dat is een andere discussie.
Dirk van Haaren 2
Ludovica Van OirschotMarc2406 3
Daniel LagewaardDat zal echt niet gebeuren. De belangen en de verwevenheid (m.n. op economisch vlak) zijn simpelweg te groot. Brexit laat zien hoe ongelofelijk ingewikkeld het is om uit de unie te stappen, en dan hebben we het nog helemaal niet over de Eurozone met een gemeenschappelijke munt.
De EU is ten eerste een politiek project, en de Euro daarmee ten eerste een politiek instrument bedoeld om officiële federalisatie af te dwingen via een achterdeur. Er waren dus wel degelijk politici (Delors/Mitterand) die heel goed wisten dat een gemeenschappelijke munt zonder het regelen van een transfersysteem (waarvoor dus een politieke unie min of meer essentieel is) wel moest leiden tot de Eurocrisis. Zij gingen er van uit dat met het aanbreken van die crisis er voldoende politiek kapitaal zou ontstaan voor de leiders van dat moment om over te gaan tot officiële politieke integratie (federalisatie). Je zou het zo kunnen zien, met de Euro IS de EU-federatie een feit, het mist alleen een cockpit vanwaaruit een gemeenschappelijk beleid gevoerd kan worden.
De hele Griekenland-crisis is een teken dat helaas er geen leiders opgestaan zijn die over de schaduw van de nationale belangen konden stappen en het aandurfden een werkelijke stap te zetten richting een officiële USE. Maar een weg terug bestaat eigenlijk gewoon niet.
Het is dus prima om zeer kritisch te zijn tegenover Brussel, als er iemand kritiek verdient zijn het de mensen in Brussel wel. Maar uit de EU stappen of wensen dat de EU in elkaar stort is gewoon niet een optie. Daarvoor zijn de economische en geopolitieke belangen veel te groot en zou ineenstorting van de EU m.n. voor Nederland (wij zijn enorm afhankelijk van export weet je nog?) desastreus uitpakken.
Overigens krijgen wij die miljarden die in Griekenland gestopt worden (lees op Duitse en Franse banken komen te staan) terug in de vorm van handel en export.
Daniel Lagewaard 4
Marc2406Daarom is het zo ongelooflijk stom, en et is maar een klein dingetje, maar ik blijf erop hameren, dat de grote voorvechter van meer Unie, Macron, niet eenzijdig Straatsburg als vergaderlocatie heeft opgegeven.
Marc2406 3
Daniel Lagewaard[Verwijderd]
Marla Singer 7
[Verwijderd]Want daardoor mag je wel stellen dat het land langzamerhand richting een 3e wereldland aan het opgaan is.
Wat overigens ook nog eens haaks staat op de EU propaganda dat de EU solidair met elkaar zou moeten zijn terwijl in de praktijk de EU alleen solidair is met de banken en inwoners van landen het verder zelf mogen uitzoeken.
Ludovica Van Oirschot 15
Marla SingerLydia Lembeck 12
[Verwijderd]Josette van Os 3
In goed Nederlands: Kick the cancan down the road.
https://www.youtube.com/watch?v=sf9CtbLGzgw
Dat laatste voor de vrolijke noot.
HeRo 7
Martin Haarmans 5
HeRoArno Wellens 1
HeRoGroet, Arno
Wim Verver 5
HeRoSterker hij heeft getekend als demissionair MP tezamen met de PvdA dat nodig weer moest regeren desnoods met de VVD. Alleen dan kon het ESM getekend worden. Of Rutte wist wat hij tekende betwijfel ik omdat het de uitdrukkelijke wens was van Merkel en trekpop Rutte voert uit als rasechte opportunist. De PvdA bleek tijdens die periode in Mei 2012, misvattingen te hebben over het ESM. Een mailwisseling met de PvdA en Ad Broere laat zien dat de PvdA meende/meent dat het financiële risico van het ESM niet meer kan zijn dan 500 miljard. Komen de verliezen daarboven dan moet het maatschappelijk kapitaal worden verhoogd en zulks vraagt en nieuw verdrag met nieuwe parlementaire toestemming. Daardoor zal de Nederlandse bijdrage nooit meer worden dan 40 miljard, aldus de PvdA.
De reactie van Ad Broere zal ik woordelijk weergeven: Hoe komt u erbij dit te schrijven dat voor verhoging van het maatschappelijk kapitaal een nieuw verdrag nodig is. In het bestaande ESM verdrag dat in Maart 2012 door de zeventien premiers van de Eurolanden is ondertekend staat artikel 10, waarin de procedure rond een verhoging van het maatschappelijk kapitaal is vastgelegd. Het besluit om het maatschappelijk kapitaal te verhogen wordt genomen door de raad van gouverneurs en het treedt in werking nadat de Eurolanden het ESM hebben geïnformeerd over de voltooiing van hun toepasselijke nationale procedures. Dus de raad van gouverneurs neemt een besluit, binnen het kader van de hoofddoelstelling en dat is het handhaven van de stabiliteit van de eurozone en de nationale parlementen mogen dan hun nationale procedures volgen. Hier staat niet Het besluit treedt in werking nadat alle parlementen van de deelnemende landen hun goedkeuring hebben gegeven aan het verhogen van het maatschappelijk kapitaal. Verder is duidelijk dat de gouverneurs immuniteit genieten voor de door hen genomen besluiten.
Martin van den Heuvel 1 11
Het is niet meer dan logisch, dat rijke landen geld sturen naar de arme landen van de Unie. zo werkt het in Amerika ook. Net als in Nederland het geld dat wordt verdiend in de randstad, wordt verdeeld over de rest van het land. Dat zie ik voorlopig niet gebeuren, want Europa bestaat nog steeds uit aparte landen en niet uit staten die bij elkaar een geheel vormen.
Ondertussen is de EU bezig zichzelf uit te breiden, met steeds meer arme landen, zodat de in de toekomst te vormen United States of Europe een fors tegenwicht kan bieden tegen Rusland/Azië en Amerika. Nu is mijn vraag: waarom gaan we niet met zijn allen samenwerken? Op papier is tenslotte al een munt gecreëerd die alle andere munten van de wereld moet vervangen: the Earth Coin Unit.
Paul 121 5
Martin van den Heuvel 1Martin van den Heuvel 1 11
Paul 121Ik zie die versnelling alleen niet zitten, omdat de rijke landen dan mogen dokken. Die zullen dat dus nooit toestaan. En ook moeten de landelijke politici dan heel veel macht afstaan, waar ze geen zin in hebben.
Martin Haarmans 5
Martin van den Heuvel 1Martin van den Heuvel 1 11
Martin HaarmansJan Ooms 10
Ik volg nu sinds 2 weken de onderzoeksjournalistiek en opinies op FTM.
Ik ben er geen vrolijker mens van geworden.
Dat ligt niet aan de kwaliteit van de content op FTM (die is meer dan dik in orde), maar des te meer aan het feit dat onze Nederlandse-, onze Europese- en onze wereldmaatschappij méér dan door en door verrot en corrupt is. Er is achter de schermen zoveel gaande om een totaal failliet systeem staande proberen te houden. Je ziet ook dat alles, hoe verschillend het ook lijkt, in elkaar grijpt en het één het gevolg is van het ander. Noem me maar naïef dat ik dat niet eerder zo heb doorgehad, maar zo lopen er wellicht nog 5 miljard rond op deze aarde. Ik ben bang dat het tij niet meer te keren is en uiteindelijk leidt tot revolutie en/of/dus oorlog. De vraag is al lang niet meer óf, maar wanneer...
Eric Smit 11
Jan OomsGroet,
Eric Smit
Paul 121 5
Lydia Lembeck 12
Paul 121En er is geen woningkoper geïnteresseerd in het wel en wee van huurders. Dat hebben we direct te danken (kuch) aan de rechtse regeringen die de mensen tegen elkaar opzetten.
Sjoerd Nelissen 6
Lydia LembeckLydia Lembeck 12
Sjoerd NelissenWill 14 2
1. Om de schuld terug te betalen, moet Griekenland een surplus maken in de begroting.
2. Door jaarlijks een surplus te maken, zal de Griekse economie blijven krimpen zoals ze al sinds 2010 doet.
3. Door de blijvende recessie in Griekenland zal het onmogelijk zijn de schuld terug te betalen. Het IMF heeft dit al toegegeven in 2012 (denk ik).
Zien we dat geld terug? Nou, we hebben nog niets echt gegeven behalve een garantie.
Is er een betere oplossing? Ja, laat de ECB onder PSPP schuld opkopen van Griekenland en dan deze kwijtschelden samen met eenzelfde bedrag voor de andere eurolanden, zodat elk land gelijk behandeld wordt. Weg met het probleem om van Griekenland een kolonie te maken waar elk moreel mens ziek van wordt.
Mz59 7
Will 14Als we een EU willen zijn, dan moeten we ook kijken naar hoe sterk de schouders hier en daar zijn. Binnen een familie laat je elkaar ook niet in de goot liggen, dan moet je af en toe ook met de hand over het hart strijken. Dus een flink deel van Griekenlands schuld gewoon kwijtschelden. Dan moet Griekenland wel gehouden worden aan modernisering van bestuur en administratie etc. Het breekt ons nu op dat de EU geen politieke unie is. Dat is vragen om moeilijkheden, vanwege de grote verschillen tussen de economische krachten van de EU lidstaten, en die heeft Griekenland nu. Geopolitiek denken betekent dat je niet alleen aan geld denkt, dat komt er ook bij. Griekenland ligt strategisch aan de Bosporus, daar hebben we ook wel wat aan. Zie b.v. de toestand in het Midden-Oosten. We hebben er ook in dat perspectief geen belang bij om Griekenland aan haar lot over te laten.
Will 14 2
Mz59Maar economisch is het probleem groter dan Griekenland. Er is te weinig groei in heel Europa om iedereen een baan te geven. En zeker in Nederland en Duitsland wil de bevolking na harde tijden niet opdraaien voor andere landen en dat is heel begrijpelijk. En we moeten ook niet betalen voor andere landen. De ECB kan schuld gewoon opkopen en vernietigen zonder nare gevolgen. Dan zakt je overheidsschuld gewoon met zoveel procent en kan de overheid meer investeren in goede zorg en betere scholen en al wat nu op de wachtlijst staat.
Kortom: het idee dat er maar een beperkte hoeveelheid geld is en dat daarom enkel de rijken de armen kunnen helpen door meer belastingen en solidariteit, is hier niet relevant. Griekenland heeft ons geld en onze middelen niet nodig. Griekenland moet schuld kunnen maken om zijn eigen bevolking aan het werk te zetten, waar nu 20% in armoede thuis zit. Wat een zonde en verspilling!
Hendrik Faber 4
Will 14Met 19 leden zal het kostenplaatje van die operatie wel flink wat meer gaan kosten. 3800 miljard euro (200 miljard maal 19).
Will 14 2
Hendrik FaberWat de EU28 betreft kunnen de landen buiten de eurozone hun eigen muntuitgave benutten om hun staatsschuld te verlagen. Hun eigen centrale bank (bv. Polen, Zweden, ...) kan staatsschuld opkopen wat waarschijnlijk al gebeurd is tijdens de voorbije jaren. Een derde van de staatsschuld van de eurolanden (behalve Griekenland) is al in handen van de ECB en kan je gewoon schrappen van de balans. Dit is inderdaad simpel, maar de enige manier om een uiteenvallen van de eurozone en zelfs EU te vermijden omdat nu alle groei moet komen van private schuldgroei en export, omdat alle eurolanden bezuinigen om de staatsschuld te verlagen. Dit is onhoudbaar en creëert een nieuwe financiële crisis (die enkel als private schuldcrisis begon en door de redding van de banken resulteerde in een publieke schuldcrisis).
[Verwijderd]
En dan bedoel ik niet het geld, dat de Grieken hebben 'geleend' van de EU, om (vrijwel) direct door te betalen aan die banken aan wie men eerder die oude schulden niet kon terugbetalen.
Jan Ooms 10
[Verwijderd]En dat is nu precies waar al die miljarden gebleven zijn. Van elke € ‘steun’ die Griekenland heeft gehad is ca. €0,06 bij de ‘gewone’ Griek terecht gekomen.
Je kunt het vergelijken met het vullen van een wedstrijdzwembad met één enkel vergiet...
De initiële miljarden die Griekenland heeft kunnen lenen zijn ‘gewoon’ verdampt op de beurs.
Jan Smid 8
Jan Ooms[Verwijderd]
Jan OomsHendrik Faber 4
[Verwijderd][Verwijderd]
Hendrik FaberHet ECB geld is gebruikt om oude schulden af te betalen. Ik heb het over die oude schulden en het daarmee gemoeide geld.
Hendrik Faber 4
[Verwijderd]Martin Haarmans 5
Roland Horvath 7
Moeten we de Griekse GR miljarden nog terugzien.
De EU politici zijn onbekwaam en onvolwassen. Hun beleid is fout.
1. Over de rente, die door GR betaald heeft aan andere EU lidstaten, moet ook een artikel geschreven worden. Er is daarbij een hoge rente gerekend. Die rente zou nul moeten zijn.
2. De EU doet er alles aan om de Sociale Zekerheid SZ volledig af te bouwen en dus terug te gaan naar de toestand zoals die was in de 1e helft van de 19e eeuw, de GMO willen het zo, ze zijn anti democratisch, anti sociaal en anti egalitair en ze willen alle macht in de staat ten koste onder andere van de overheid. Daarvoor en uitsluitend daarvoor dient het stabiliteits- en bezuinigingsprogramma van de EU. De bedoeling is de nationale overheden in geld moeilijkheden te brengen zodat ze wel moeten bezuinigen op de SZ. Ze moeten van alles te gelijk doen onder andere de overheidsschuld versneld af betalen.
De hypocrisie van de EU blijkt uit het feit dat de overheidsbestedingen moeten verminderen maar niet die van de consumenten en van de ondernemingen. Met stabiliteit van de euro hebben de EU bezuinigingen dus niets te maken.
3. Een staat kan zijn schulden afbetalen als hij een overschot heeft, dus als de economie niet geremd wordt. De EU verplicht GR tot het tegendeel waardoor GR in een -ongeveer- eeuwig durende schuldslavernij is beland. In tegenstelling tot Portugal PT dat zich sedert 2015 niets meer aantrekt van de met opzet schadelijke EU bezuinigingen politiek. En nu een grotere groei kent dan het gemiddelde van de EU staten.
Roland Horvath 7
5. Analoog aan de genoemde transfer is er in de EU ook een transfer nodig van overschot naar tekort landen. Dus van o.a. NL en DE naar de zuiderse EU staten.
6. De EU is in feite een confederatie/ een intergouvernementele samenwerking van staten. Dat is een zwakke structuur die of verdwijnt na enige tijd of een federatie wordt: Met een beperkte hoeveelheid, expliciet door de staten toegekende bevoegdheden. Dus een federatie mag geen dictatoriale, totalitaire en unitaire bemoeial zijn zoals de EU nu is.
In een confederatie hebben de bestuurders zoals Merkel, Rutte, Michel twee functies: Een nationale en een confederale. De nationale is dan hoofdzaak en de confederale bijzaak. Bovendien worden andere staten door de bestuurders altijd gezien als concurrenten en wingewesten en niet als gelijken, gelijkgezinden en gelijke belangen hebbenden.
7. Een recessie is het gevolg van een tekort aan uitvoer maar nog veel meer van een geld gebrek. Dat laatste doet zich voor in tekort landen. Daarom moet de EU in iedere eurostaat een 2e niet converteerbare munt toelaten, -zoals in Zwitserland CH de Franc en de WIR sedert 1934-, om iedere staat zoals GR ook op zichzelf te laten functioneren.
Ludovica Van Oirschot 15
Roland HorvathRoland Horvath 7
Ludovica Van OirschotIn de primaire inkomsten verdeling, in de productie, pakken de rijken het meeste.
Dat is de belangrijkste transfer.
In de inkomsten verdeling en de Sociale Zekerheid SZ dragen de rijken meer bij dan de armen.
Dat is een gedeeltelijke herverdeling van de inkomsten.
De rijken blijven ook daarna rijker.
RK 2
Roland HorvathDoan HeartBeats1 3
Dank voor alle interessante reacties mede-FTM’ers.
EU project lijkt door de ‘behandeling’ (mishandeling) van de Griekse burgers, verder weg dan ooit.
Onderweg naar een beter eco systeem, met een democratische stem voor alle EU-burgers.
Meer circulair creatief ondernemen. Beter, eerlijker delen, is echt niet zo moeilijk.
Verantwoording+ Transparantie = Vertrouwen
Gr.
Doan HeartBeats1 3
Dank voor alle interessante reacties mede-FTM’ers.
EU project lijkt door de ‘behandeling’ (mishandeling?) van de Griekse burgers, verder weg dan ooit.
Onderweg naar een beter eco systeem, met een democratische stem voor alle EU-burgers.
Meer circulair creatief ondernemen. Beter, eerlijker delen, is echt niet zo moeilijk.
Verantwoording+ Transparantie = Vertrouwen
Gr.
Mz59 7
Doan HeartBeats1Doan HeartBeats1 3
Mz59In ieder geval elkaar proberen aan te vullen. Dit blijft, denk Ik, nog altijd mensen werk. Een betere balans brengen in het leven van mensen. Meer inspraak op lokale overheid. Qua besteding, investering naar behoeften. Hoe groter de ‘democratische’ afstand, hoe groter de kans op een totale implosie.
Dirk van Haaren 2
Jos Janssen 1
Ed Jansen