
Boerenprotest wegens het stikstofbeleid, december 2019. De vlag is uit protest omgekeerd opgehangen.
©
Flip Franssen
Wie betaalt? En wie bepaalt? FTM zoekt uit hoe de politieke worst écht gedraaid wordt. Lees meer
Leven we in een lobbycratie of is lobbyen een wezenlijk element van een gezonde democratie? Zeker is dat de lobbywereld wordt gezien als een zeer invloedrijke factor in ons politiek bestel, maar beschrijvingen van die wereld komen doorgaans niet verder dan het woord ‘schimmig’. Follow the Money wil daar verandering in brengen en duikt de lobbywereld in om te zien hoe de worst écht gedraaid wordt.
Nederland ritselt in Brussel vergroeningssubsidie voor Shell
‘Het is de pandemie’ en andere Brusselse Covid-kul
Van textielbaronnen tot minister Ollongren: de leden van de Tafelronde
De Tafelronde: al 120 jaar het besloten overleg van de Nederlandse elite
Former EU defence chief took up lobby job at Airbus without authorisation
Ex-defensiechef EU begon zonder toestemming lobbybaan bij Airbus
Marlboro-fabrikant is slimmer dan de concurrentie (en de politiek)
Finance Watch: de tandeloze anti-lobby in Brussel
Hoe Canada de Europese voedselveiligheid verwatert
De Brusselse vleeslobby: rare, medium of well done?
Stikstof van de buren: hoe een Europese aanpak verzandde in eigenbelang
Ongeveer eenderde van de stikstofdepositie in Nederland komt uit het buitenland. Een poging om in Brussel strenge reductiedoelen voor 2030 vast te leggen, voor zowel Nederland als zijn buurlanden, liep op de klippen. Lidstaten bleken hun eigen economie belangrijker te vinden dan het voorkomen van volksgezondheids- en milieuschade.
Het stikstofprobleem is terug in het politieke debat nu de Commissie-Remkes maandag haar eindrapport presenteerde. De commissie, geleid door voormalig VVD-minister Johan Remkes, adviseert dat Nederland de komende tien jaar de binnenlandse stikstofuitstoot met 50 procent moet verminderen, en niet met 26 procent, zoals de regering van plan was.
Die binnenlandse taak had iets minder groot kunnen zijn als Europese afspraken met buurlanden strenger waren geweest. Ongeveer eenderde van de totale stikstofdepositie in Nederland komt uit het buitenland. Volgens het RIVM draagt Duitsland 10 tot 15 procent aan de gemiddelde stikstofdepositie bij, en België 5 tot 10 procent.
Nederland heeft met andere EU-lidstaten afspraken gemaakt over de maximale uitstoot van ammoniak en stikstofoxiden in 2030, in de zogenaamde NEC-richtlijn. Die richtlijn werd vastgesteld tijdens het Nederlands EU-voorzitterschap in 2016 en was een uitgelezen mogelijkheid om de stikstofdepositie uit het buitenland aan te pakken.
In 2016 zijn ongeveer 374.000 mensen in de EU voortijdig overleden als gevolg van blootstelling aan fijnstof
Nederland slaagde er echter niet in om een race to the bottom naar steeds lagere doelstellingen tegen te houden. Mede dankzij een succesvolle landbouwlobby werden reductiedoelen steeds verder verwaterd. Om die reden moet Sharon Dijkstra, thans wethouder in Amsterdam met ‘schone lucht’ in haar portefeuille, nu dubbel zo hard doen wat haar indertijd als Nederlandse staatssecretaris Infrastructuur en Milieu niet lukte.
Vuile lucht
Luchtvervuiling is al decennia een probleem in Europa: het veroorzaakt allerlei gezondheidsklachten. Het aantal mensen met chronische bronchitis neemt erdoor toe en het verergert bronchitisklachten bij kinderen met luchtwegaandoeningen. Ook kan vieze lucht COPD, longkanker en astma veroorzaken. Het Europees Milieuagentschap rekende onlangs uit dat in 2016 ongeveer 374.000 mensen in de EU voortijdig zijn overleden als gevolg van blootstelling aan fijnstof, waarvan 9.200 in Nederland.
Er zijn aanwijzingen dat luchtvervuiling kan bijdragen aan de vatbaarheid voor het coronavirus Covid-19, maar het wetenschappelijk onderzoek daarnaar staat nog in de kinderschoenen (zie kader).
Is er een verband tussen vuile lucht en vatbaarheid voor Covid-19? Vooralsnog is daar geen wetenschappelijk bewijs voor, maar het is wel een vraag die wetenschappers bezighoudt. Een onderzoeker aan de Maarten Luther Universiteit in Duitsland zag een correlatie tussen locaties waar veel mensen het virus kregen en de lokale luchtkwaliteit. Maar correlatie is nog geen causaal verband.
De concentratie van de uitbraak in Nederlandse gebieden waar veel intensieve veehouderij is, was voor minister Carola Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, ChristenUnie) in april reden om het RIVM te vragen ‘de onderzoeksmogelijkheden te verkennen naar de relatie luchtkwaliteit, veehouderij en Covid-19’. Geen gekke gedachte: voor bijvoorbeeld Q-koorts geldt dat wie in de buurt van een grote geitenhouderij woont, de kans op longontsteking 60 procent hoger is. Schouten benadrukte in een Kamerbrief dat niet bekend was in hoeverre er een causaal verband was tussen luchtkwaliteit, veehouderij en het coronavirus.
Het RIVM laat weten dat de ‘verkenning’ van een onderzoeksopzet nog bezig is. Het instituut noemt het ‘aannemelijk’ dat er een verband is tussen slechte luchtkwaliteit en vatbaarheid voor Covid-19, maar of dat echt zo is, ‘is nog onbekend’.
De anti-coronamaatregelen hebben mogelijk een positief effect op de luchtkwaliteit. Het grotendeels platleggen van de economie heeft immers ook invloed op de negatieve bijproducten van die economische activiteiten. Een Noors onderzoeksinstituut schatte in dat de verbeterde luchtkwaliteit in China op de lange termijn het voortijdig overlijden van 50.000 tot 100.000 Chinezen kan voorkomen. Het Europees Milieuagentschap meldt dat in steden waar een lockdown van kracht was, de uitstoot van stikstofoxiden was gedaald.
In april zag het RIVM nog ‘geen duidelijke correlatie’ tussen de verminderde mobiliteit en luchtkwaliteit, maar zei wel dat bij een ‘langer aanhoudende vermindering van mobiliteit en uitstoot [..] de luchtkwaliteit merkbaar [zal] verbeteren’. Tegen FTM zegt het RIVM nu: ‘Wij zijn momenteel bezig met een uitgebreidere analyse van de luchtkwaliteit in Nederland sinds de lockdown maatregelen van kracht zijn en hopen over een aantal weken met een nieuw bericht hierover te komen.’
De Europese Unie heeft een palet aan instrumenten en beleidsmaatregelen die als doel hebben om de luchtkwaliteit in Europa te verbeteren en zo het aantal voortijdige overlijdens te beperken. Een daarvan is het vaststellen van zogenaamde emissieplafonds: een maximum hoeveelheid per schadelijke stof per EU-lidstaat.
De uitstoot van ammoniak, bijna volledig afkomstig uit de landbouw, blijkt de afgelopen jaren in de EU weer iets toe te nemen
Vanaf dit jaar gelden nieuwe doelen die de uitstoot van een aantal schadelijke stoffen moet beperken, en de komende tien jaar moeten lidstaten werken aan verdere vermindering. Die doelen staan in een EU-richtlijn die in 2016 is afgesproken, in Brussel bekend als de tweede NEC-richtlijn.
In het kader van die richtlijn houdt het Europees Milieuagentschap de uitstoot van de gereguleerde stoffen bij. De uitstoot van ammoniak, bijna volledig afkomstig uit de landbouw, blijkt de afgelopen jaren in de EU juist weer iets toe te nemen.
Afhankelijk van de buren
De Zweed Christer Ågren houdt zich sinds begin jaren tachtig met luchtkwaliteit bezig, de meeste tijd voor milieuorganisaties. Midden jaren negentig, toen Zweden lid werd van de EU, werkte hij enkele jaren als ambtenaar. Hij werd door het Zweedse ministerie van Milieu bij de Europese Commissie gedetacheerd en hielp daar een EU-strategie tegen verzuring te ontwerpen, die de basis legde voor de eerste NEC-richtlijn.
Het innovatieve van de aanpak was volgens Ågren dat verschillende verontreinigende stoffen in samenhang werden aangepakt. ‘In de jaren negentig had Zuid-Europa vrij weinig interesse in verzuring, dat was vooral een Noord-Europees probleem,’ zegt Ågren. De zuidelijke landen hadden vooral problemen met ozon op leefniveau.
Maar geen enkel land kan luchtvervuiling in zijn eentje aanpakken. ‘Alle landen zijn importeur van luchtvervuiling,’ zegt Ågren. ‘We zijn allemaal onderling afhankelijk. Daarom is dit soort wetgeving ontwikkeld, om met een gemeenschappelijke aanpak een gemeenschappelijk probleem op te lossen.’
Ook de permanente vertegenwoordiging (PV) van Nederland in Brussel heeft, in een intern memo uit 2015, erkend dat de grensoverschrijdende effecten van luchtvervuiling ‘bepalend’ zijn voor de Nederlandse luchtkwaliteit. 'Hoe minder de buren doen, hoe meer NL zal moeten doen om het luchtkwaliteitsniveau op peil te houden,’ aldus dat document van de PV.
Een stelsel van plafonds voor de uitstoot van bepaalde stoffen waarvan de hoogte voor elk land op basis van een computermodel wordt bepaald, was volgens Ågren dan ook een ‘briljante aanpak, in theorie’. In de praktijk pakte dat echter anders uit.
Voorstel
Het vaststellen van de nieuwe emissieplafonds voor EU-lidstaten heeft jaren geduurd en gedurende het proces is de ambitie van de richtlijn telkens een stukje afgebrokkeld; economische belangen waren belangrijker. Vooral de landbouwlobby slaagde erin de plafonds te verhogen voor de stoffen die hun sector produceerde (zie kader).
Dat begon volgens Ågren al voordat de Europese Commissie het voorstel voor de nieuwe NEC-richtlijn publiceerde. ‘Binnen de Europese Commissie was er vrij stevige oppositie tegen strengere regels voor de landbouw,’ zegt Ågren, die verwijst naar het directoraat-generaal (DG) voor Landbouw en Plattelandsontwikkeling. In de herfst van 2013 stuurde DG Milieu het conceptvoorstel ter consultatie naar andere DG’s. Dankzij DG Landbouw werden de voorgestelde doelen voor ammoniak een stuk minder strikt.
Ammoniak (NH3): Vrijwel alle ammoniakuitstoot in de EU (ongeveer 90 procent) is afkomstig uit de landbouw. In reactie met andere stoffen vormt ammoniak fijnstof. De ‘stikstofcrisis’ uit 2019 ging om ammoniak en stikstofoxiden.
Fijnstof PM2,5: De oorsprong van PM2,5 is divers: verkeer, landbouw en industrie. Het ontstaat na chemische reacties van verschillende gassen, zoals ammoniak en stikstofoxiden.
Stikstofoxiden (NOx): NOx is de verzamelnaam voor stikstofmonoxide (NO) en stikstofdioxide (NO2). Deze stoffen komen vooral vrij bij de verbranding van fossiele brandstoffen. Met name het wegverkeer zorgt voor de uitstoot van stikstofoxiden. Vooral NO2 is gevaarlijk voor mensen en veroorzaakt luchtwegontstekingen en astma-aanvallen. Ook draagt het bij aan de vorming van fijnstof en ozon op leefniveau.
Zwaveldioxide (SO2): Bij de verbranding van fossiele brandstoffen (met name in de industrie, raffinaderijen en elektriciteitscentrales) ontstaat zwaveldioxide, dat kortademigheid veroorzaakt bij astmatici.
Vluchtige organische stoffen (VOS): Bij het vrijkomen van VOS kun je hoofdpijn krijgen en irritatie van de neus, keel en ogen. Ze komen vrij in het verkeer en de chemische industrie, maar ook bij het gebruik van huishoudelijke producten als verf.
Methaan: Methaan komt vrij in de landbouw, vooral bij herkauwers, en bij de productie van aardgas en olie. Methaan is zowel een broeikasgas, dat bijdraagt aan de opwarming van de aarde, als een gas dat indirect invloed heeft op de luchtkwaliteit. In combinatie met andere stoffen kan methaan ozon veroorzaken. In de hogere regionen van de atmosfeer, de stratosfeer, is de ozonlaag een belangrijker beschermer tegen straling, maar op ons leefniveau kan het schadelijk zijn voor mensen. Ozon op leefniveau kan COPD veroorzaken, de frequentie van astma-aanvallen verhogen en andere luchtwegklachten creëren.
Hoewel ze minder strikt uitpakten dan de milieu-ambtenaren van de Commissie oorspronkelijk voor ogen hadden, vonden diverse lidstaten – wier goedkeuring nodig was – de voorgestelde emissieplafonds voor ammoniak nog steeds te streng.
Uit de verslagen van gesprekken die Nederlandse diplomaten in juni 2015 met andere lidstaten voerden – om welke landen het gaat, is weggelakt – blijkt dat de belangen van de landbouw zwaar telden. ‘De voorgestelde ammoniakplafonds brengen de melkproductie in gevaar,’ zegt een lidstaat. Een diplomaat noemt ammoniakreductie in de landbouwsector ‘problematisch’. ‘De voorgestelde reductiedoelen van CIE gaan te ver. Vooral de landbouw zou hieronder te lijden hebben,’ zegt een ander.
De ammoniakdoelen van de Commissie hielden te weinig rekening met ‘de potentiële groei van de melkveesector’, vond een lidstaat
Het lastige, zegt Ågren, is dat het verlagen van de ammoniakuitstoot maar in beperkte mate lukt met technische oplossingen, zoals het installeren van luchtwassers in de stallen. Veel van dergelijke maatregelen zijn in Nederland al genomen. De veestapel verkleinen blijft dan al snel als enige optie over om de ammoniakuitstoot te reduceren.
De discussie speelde op het moment dat er in Europa een einde kwam aan de decennia-oude melkquota. Dat betekende dat zuivelboeren juist meer konden gaan produceren. Het Verenigd Koninkrijk schreef dan ook in een vertrouwelijk positiepaper dat de ammoniakdoelen van de Commissie te weinig rekening hielden met ‘de potentiële groei van de melkveesector in het VK en een aantal EU-lidstaten’.
Methaan
Nog een andere stof is relevant voor de landbouwsector: methaan. Koeien en andere herkauwers stoten dat uit door te boeren en scheten te laten. De Commissie had voorgesteld om ook daarvoor nationale emissieplafonds op te nemen. De meeste lidstaten waren daar echter tegen.
Het argument dat ze gebruikten: methaan is een broeikasgas en wordt dus al gereguleerd via klimaatdoelen. Een emissieplafond voor methaan afspreken zou neerkomen op ‘dubbele regulering’. Dit argument werd vurig verdedigd door de Brusselse landbouwlobby Copa-Cogeca en door Europarlementariër Jan Huitema (VVD).
Een ‘kulargument’, zegt Europarlementariër Bas Eickhout (GroenLinks), die namens de Groene fractie het dossier volgde. ‘Er is helemaal geen specifiek methaandoel, er is een broeikasgasequivalentendoel.’
Dat zit zo: EU-landen hebben voor 2030 afgesproken hun broeikasgasemissies te reduceren. Zo belooft Nederland een afname van 36 procent van de uitstoot ten opzichte van 2005. Nederland mag echter zelf bepalen welkebroeigassen het reduceert. In theorie kan Nederland de doelstellingen halen zonder ook maar een kiloton methaan te reduceren. Voor het klimaatdoel maakt dat niet uit, maar voor luchtkwaliteit des te meer, zegt Eickhout. ‘Methaan heeft een specifiek effect op ozonvorming, dus er is voor de luchtkwaliteit wel degelijk reden om methaanbeleid te voeren.’
Raad van de EU
Twee jaar nadat de Europese Commissie haar voorstel had gepubliceerd, kwam de Raad van de EU met een standpunt, tijdens een vergadering van ministers van Milieu in Brussel. Dit compromis bestond uit het schrappen van plafonds voor methaan en lagere reductiepercentages voor de meeste overgebleven vijf kwalijke stoffen.
Dat gebeurde onder het Luxemburgse voorzitterschap van de Raad van de EU. De Luxemburgers vroegen elke lidstaat om zelf met emissieplafonds te komen, een strategie die volgens Ågren onvermijdelijk tot lagere ambities leidt. ‘Als je landen vraagt zelf met getallen te komen, dan komen ze met getallen die ze zeker kunnen halen en die amper extra inspanningen vereisen,’ zegt hij.
‘Als we meer tijd verliezen, verliezen we mensenlevens. Zo simpel is het’
De Luxemburgse minister van Milieu Carole Dieschbourg, die de vergadering had voorgezeten, zei op een persconferentie na afloop dat verlaging van de doelen noodzakelijk was om een meerderheid van lidstaten mee te krijgen. ‘Ik was niet erg gelukkig met het ambitieniveau,’ zei Dieschbourg, die namens de Groenen in de Luxemburgse regering zit. Het compromis was volgens haar nodig om de impasse te doorbreken. ‘Als we meer tijd verliezen, verliezen we mensenlevens. Zo simpel is het.’
Ze wees op de volgende stap in het wetgevende proces: de zogenaamde trilogen, waarbij de Raad met het Europees Parlement en de Europese Commissie onderhandelt over de uiteindelijke tekst van de richtlijn. ‘Er is een mogelijkheid dat de ambitie nog omhoog gaat. Ik ken het parlement,’ zei de Luxemburgse.
Deze keer pakte het anders uit, vertelt Eickhout. Namens de Groenen deed hij mee aan de triloogonderhandelingen met Raad en de Commissie. ‘We moesten die percentages min of meer slikken,’ zei hij. ‘Je mag als parlement bijna tekenen bij het kruisje.’ De lidstaten dekten elkaar. ‘Als ik jouw percentages accepteer, dan accepteer jij mijn percentages,’ was volgens Eickhout het devies. Dat leidde tot een race to the bottom: ‘Er waren landen die dachten: ho, wacht even, ik heb te streng voor mezelf ingezet. Als we dan toch nog in onderhandeling zijn, dan wil ik ook omhoog.’ Lidstaten kwamen met hun eigen nationale inschattingen die lager waren dan wat de Commissie had uitgerekend. ‘Dat waren zogenaamd nieuwe inzichten van landen,’ zegt Eickhout. ‘Wij werden daar helemaal gek van.’ Het Europees Parlement wilde ook tussentijdse doelen voor 2025 vastleggen, maar de lidstaten wezen dat af.
De Europese Commissie probeerde nog om methaan in de richtlijn op te nemen, door in mei 2016 met een voorstel voor lagere reductiecijfers te komen. In plaats van 33 procent reductie, EU-breed, stelde de Commissie 20 procent voor. In het begeleidende document legde de Commissie het belang ervan uit: om internationaal een voorbeeld te stellen. Als de EU methaanreducties beloofde, gaf dat een betere onderhandelingspositie met landen als de VS, Canada, Rusland, China en India, waar de meeste uitstoot vandaan komt.
De Europese Commissie wist de lidstaten niet te overtuigen: methaan werd uit het voorstel gegooid
De Europese Commissie wist de lidstaten niet te overtuigen: methaan werd uit het voorstel gegooid. Op 30 juni 2016 bereikten Raad, Parlement en Commissie een compromis. In onderstaande grafiek zie je dat de reductiedoelen voor ammoniak van Nederland en een aantal buurlanden lager uitviel dan de Commissie in 2013 had voorgesteld en dat ook de stikstofoxidereductie minder ambitieus werd.
Leeswijzer grafiek: van links naar rechts zie je de reductiedoelen voor 2030 zoals voorgesteld door respectievelijk de Europese Commissie in 2013, het Europees Parlement in 2015, de Raad van de EU in 2015, een nieuw standpunt van de Raad half juni 2016 en ten slotte de uiteindelijk afgesproken reductiedoelen.
Die lagere ambitie vertaalt zich in meer sterfte. Het European Environmental Bureau (EEB), rekende uit wat het compromis betekent voor het aantal voortijdige overlijdens. Als het Commissievoorstel in zijn oorspronkelijke vorm was aangenomen, waren volgens het EEB jaarlijks 12.000 voortijdige overlijdens voorkomen.
Het standpunt van de lidstaten werd tijdens die trilogen vertegenwoordigd door Sharon Dijksma (PvdA), destijds staatssecretaris Infrastructuur en Milieu, omdat Nederland in die periode voorzitter was van de Raad. Het compromis werd bereikt op de laatste dag van het Nederlands voorzitterschap. Dat was geen toeval: de deadline werkte als breekijzer. Na Nederland zou Slowakije voorzitter worden.
‘Je weet niet wat er gebeurt als de Slowaken komen,’ zegt Eickhout. Ågren verwachtte niet dat de Slowaken een beter resultaat hadden bereikt. Voor Nederland was dit een van de weinige milieudossiers waarmee het zich diplomatiek kon profileren.
Tegelijk kan het land dat voorzitter is van de Raad niet al te ver voor de troepen uit lopen. Dat besef blijkt uit een e-mail van de Nederlandse permanente vertegenwoordiging in Brussel van 6 januari 2016: ‘Het hoeft geen betoog dat onze rol nu anders is dan als gewone lidstaat. Wij moeten nu raadspositie uitdragen (honest broker, etc) en onderhandelingen voeren namens de 28.’

Ågren denkt niet dat Dijksma er veel meer had kunnen uithalen. Hij geeft vooral het Luxemburgse voorzitterschap de schuld van het ‘rampzalige’ compromis tussen de lidstaten, dat Nederland als onderhandelingsmandaat moest gebruiken. ‘Sharon Dijksma heeft het echt wel oké gedaan,’ zegt ook Eickhout.
Na afloop twitterde Dijksma dat ze trots was op het resultaat: een ‘bijzonder akkoord’. In een reactie (zie kader) noemt ze het compromis ‘de best mogelijke uitkomst’.
Het Europees Parlement stemde met een ruime meerderheid voor het compromis van Dijksma. Zo niet Eickhout en zijn toenmalige collega Gerben-Jan Gerbrandy (D66), inmiddels lid van het Adviescollege Stikstofproblematiek, oftewel de Commissie-Remkes. Die laatste wees er voor de stemming in een debat op dat de landbouwsector ‘veel en veel te weinig doet om luchtkwaliteit te verbeteren’. ‘Zijn vuile lucht en vuile emissies minder schadelijk als die van de landbouw komen? Misschien kan iemand hier mij uitleggen waarom die altijd zo speciaal behandeld moet worden,’ zei Gerbrandy.
‘Het compromis van destijds was, gegeven de standpunten van de verschillende partijen, de best mogelijke uitkomst. In die context was ik tevreden dat er een akkoord was. In mijn huidige positie kan ik, in ieder geval voor de stad Amsterdam, veel verdergaande maatregelen nemen om de luchtkwaliteit te verbeteren. De ambities gaan daarbij ook verder dan de Europese normen voor de luchtkwaliteit en richten zich op het halen van de verdergaande advieswaarden van de WHO. Dat is nodig voor de gezondheid van onze inwoners en de leefbaarheid van de stad.’
Toch heeft het iets wrangs dat juist Dijksma dit afgezwakte compromis verdedigde, gezien haar latere functie. Sinds mei 2018 is ze wethouder in Amsterdam, met in haar portfolio luchtkwaliteit. Vorig jaar publiceerde die stad het Actieplan Schone Lucht.
In het voorwoord schreef Dijksma: ‘Vieze stoffen in de lucht nemen ruim een jaar af van het leven van elke Amsterdammer. Een jaar minder dynamiek, stilte en ontmoeting. Een deel van die stoffen komt van ver aangewaaid en is moeilijk tegen te houden.’
‘Hoewel er Europese normen zijn voor de uitstoot en de luchtkwaliteit, bieden die nog onvoldoende bescherming voor de gezondheid,’ schrijft wethouder Dijksma
Het actieplan van de gemeente Amsterdam omvat maatregelen die in 2030 al het verkeer binnen de bebouwde kom uitstootvrij moet maken. De stad ziet geen andere keuze om haar burgers te beschermen. ‘Hoewel er Europese normen zijn voor de uitstoot en de luchtkwaliteit, bieden die nog onvoldoende bescherming voor de gezondheid,’ aldus het beleidsdocument.
Maar heel Nederland moet meer doen om de stikstofuitstoot te verminderen, concludeerde de Commissie-Remkes deze week. Die bevinding kun je zelfs doortrekken naar de rest van Europa, schrijft Wim de Vries, hoogleraar integrale stikstofeffectanalyse aan de Wageningen University & Research. Hij verwijst naar onderzoek waaruit blijkt dat, zelfs als de NEC-doelen in 2030 worden gehaald, tweederde van de ecosystemen in de EU nog steeds te veel stikstofdepositie zal ervaren. ‘Het is dus zaak om in te zetten op internationaal emissiebeleid waarin ook andere (met name een aantal van de ons omliggende) landen hun emissieplafonds bijstellen in de periode tot 2050.’
Dat bijstellen van emissieplafonds zou een uitkomst kunnen zijn van een evaluatie over de uitvoering van de richtlijn, die de Europese Commissie eigenlijk voor 1 april 2020 had moeten publiceren. In dat rapport moet de Commissie laten zien wat er sinds invoering is bereikt en bepalen of verdere maatregelen nodig zijn om de lucht schoner te maken.
Een woordvoerder van de Commissie liet op 26 mei weten dat het rapport nog niet is verschenen. ‘De publicatiedatum wordt binnenkort bepaald.’ Wel heeft de Commissie in december al beloofd dat het zal voorstellen om de normen voor de luchtkwaliteit ‘beter te laten aansluiten bij de aanbevelingen van de Wereldgezondheidsorganisatie’.
56 Bijdragen
Guido Leenders 6
Ik vraag me echter af of het Kalimijnen arrest nog een rol kan gaan spelen bij het grensoverschrijdend maken van afspraken en handhaving hierop.
Kan bijvoorbeeld een Belgische versie van Ugenda een financiële claim afgedwongen krijgen op de uitstoot van stoffen die onder de grens landen vanuit Nederland?
Peter Teffer 3
Guido LeendersGuido Leenders 6
Peter TefferAl Dam 3
Peter TefferPeter Teffer 3
Al DamAl Dam 3
Peter TefferRenée Zondervan 3
Ik woon zelf in een land met de schoonste overheersende ZuidWest luchten gemeten, omdat deze direct vanaf de oceaan komen. Als de overheersende winden uit ZuidWest of West komen, Zou Duitsland bv toch meer last moeten hebben van de Nederlandse uitstoot? En Waarom wordt nooit de factor 'aantal personen per km2' meegenomen?
Peter Teffer 3
Renée ZondervanGuido Leenders 6
Renée ZondervanIk werd toevallig gisteren geattendeerd op een eenvoudige korte introductie op de problematiek, zie https://www.youtube.com/watch?v=FsjDLb5lxFI. Slide 23 rond 19:06 laat heel kort de balans zien qua in- en uitstroombalans. De pijlen in- en uit over de landsgrenzen zijn L-to-R, dus je moet dat denk ik niet lezen als vanaf zee en naar Duitsland. Op de rivm site en op github staan de uitgangspunten en berekeningen verder beschreven op toegankelijke wijze.
De basis is Stokes zo uit mijn hoofd en daar zullen wel weergegevens aan toegevoegd worden of grove of verfijnde wijze (hou er rekening mee dat de modellen echt al heel lang geleden bedacht zijn en dat de rekenkracht toen superbeperkt was, beetje zoals de rekenkracht van een iPod voldoende is in de fictie-film Iron Sky gebruikt om een vliegende schotel aan te drijven). Bevolkingsdichtheid is voor verzuring en bemesting van de Natura2000 gebieden denk ik irrelevant, maar misschien begrijp ik de vraag niet.
Martien van Dongen 4
Guido LeendersDe berekeningen zijn gebaseerd op verglijkingen tussen uitstoot en neerslag.
Neerslag is concreet meetbaar in natte vorm door deze op te vangen. De droge neerslag meet men met behulp van meetstations.
De uitstoot verglijkt men dan met de totale neerslag.
Uitstoot is de som van de hoeveelheid dieren, soort stal en uitrijden van mest.
Per bedrijf wordt niet vastgesteld wat de uitstoot of neerslag is. Dit gebeurt per regio's.
Er zijn legio valkuilen voor de berekeningen, b.v is een stal op papier emmissie arm, kan in de praktijk niet zo zijn.
Injecteren van mest in de grond is om uitstoot te verminderen , wel is dit weer gevaarlijk voor de kwaliteit van de grond door dat er zuurstofloze verbindingen ontstaan.
Eveline Bernard 5
Martien van DongenPeter Teffer 3
Martien van DongenHans Meijers
Ingrid de Koning
Hans MeijersAl Dam 3
Ingrid de KoningPeter Teffer 3
Al DamDavid de Jongh 1
Al Dam 3
David de JonghMartien van Dongen 4
Al DamAl Dam 3
Martien van DongenOftewel is aspartaan kanker verwekkend, jazeker, maar de hoeveelheden die je binnen moet krijgen voor dit effect zijn onmogelijk. Hetzelfde geld voor fijnstof in mijn ogen, in grote hoeveelheden is bijna alles schadelijk.
Martien van Dongen 4
Al DamJe drinkt niet alleen cola maar ademt continu fijnstof in. Dat is niet onmiddellijk dodelijk maar wel slecht voor je algemene gezondheid.
Ik zit naast een zweefvliegveld, als er smog is, zien de zweefvliegers een dikke laag bruine smurrie op de wolken liggen.
Alles wordt gewoon een optelsom.
Er is een plan om de klimaatdoelen te halen in 2030, dat is er. Toch wel erg stom om het niet te doen.
Theo van Beuningen 3
Martien van DongenPeter Teffer 3
David de JonghDat is op basis van de cijfers van het Europees Milieuagentschap. https://www.eea.europa.eu/highlights/cutting-air-pollution-in-europe
Zie ook de Wereldgezondheidsorganisatie https://www.who.int/airpollution/ambient/health-impacts/en/#:~:text=An%20estimated%204.2%20million%20premature,acute%20respiratory%20infections%20in%20children.
Theo van Beuningen 3
Peter TefferAnnemiek van Moorst 10
Theo van BeuningenTheo van Beuningen 3
Annemiek van MoorstTheo van Beuningen 3
Beter 75 jaar met welvaart dankzij wat vieze lucht dan 76 jaar met honger dankzij minder vieze lucht. Zal mevrouw D ongetwijfeld aanspreken.
Al Dam 3
Theo van BeuningenTheo van Beuningen 3
Al DamMartien van Dongen 4
Theo van BeuningenDit is aan het afsterven .
Ga eens naar de natuur kijken, dan kun je het zelf aanschouwen.
De opwarming van de aarde is niet meer met kernenergie te keren.
Zoveel andere mogelijkheden zijn erwel.
Commissie Remkes heeft goed werk gedaan.
Door klimaatontkenners is er nog geen enkel bewijs geleverd dat stand heeft gehouden.
Als je van de natuur houdt en van het leven in het groen wordt je tegenwoordig beschuldigd dat je een doodscultuur aanhangt, zie Baudet zijn uitspraken.
Ik vind dat idioot
Theo van Beuningen 3
Martien van DongenMartien van Dongen 4
Theo van BeuningenIk dacht tot 6 miljard euro per jaar. Zie de artikelen hierover op FTM.
In Engeland wil men kernenergie subsidiëren door een vaste prijs te garanderen en daarnaast nogeens een subsidie van 2 miljard euro.
Hoezo zakkenvullers?
Theo van Beuningen 3
Martien van DongenWmb hadden we lekker aardgas blijven gebruiken, scheelt een hoop gedoe en een hoop geld en milieu&klimaat zijn ook beter af.
Martien van Dongen 4
Theo van BeuningenDe boeren als groep bestaat niet.
Er zijn veel investeerdersgroepen actief die direkt het normale boerenbedrijf op gezinsniveau bedreigen.
Investeerders bepalen de markt.
Theo van Beuningen 3
Martien van DongenAl Dam 3
Theo van BeuningenAl Dam 3
Het verhaal zwalkt alle kanten op, we beginnen met Stikstof en we eindigen met luchtverontreiniging (toen ik stopte met lezen)
1: Stikstof is bemesting van de natuur. De regels omtrent stikstof zijn ingesteld omdat bepaalde natuur bedreigt wordt door de extra voedingsstoffen. Als je hier verder op inzoemt komt een ander beeld naar voren. De natuur die beschermt dient te worden is niet natuurlijk! Niet voor Nederland iig. De heides, waar we het hier over hebben zijn in de 17e/18e eeuw ontstaan door overbegrazing van vee. De grond werd armer door deze overbegrazing, waardoor er heide grond kon ontstaan. Deze heide grond heeft de natuurlijke aanwas van natuurlijke planten tegen gegaan.
2: Indien men per direct stopt met extra bemesting via stikstofverbindingen, dan nog gaat deze natuur verloren op termijn, omdat er ook een natuurlijke bemesting plaats vind. De enige manier waarop we dit tegen kunnen gaan is door menselijk ingrijpen. Hoe natuurlijk is onze natuur dan?
3: Kunnen we in Nederland wel goed omgaan met Stikstof? Nederland is klein. Door overbevolking, industrie en landbouw (die ook aan elkaar gerelateerd zijn) is er simpelweg te weinig ruimte om zoals bv Frankrijk of Duitsland, grote natuurgebieden te kunnen handhaven.
4: Er word geheel eenzijdig tekeer gegaan, alsof de economische belangen tegenstrijdig zijn aan milieu belangen. Dit is een valse tegenstelling! Wat men ziet, is dat als aan de primaire behoeften wordt voldaan, er ruimte wordt gecreëerd door economische groei voor milieu beheer. Ontwikkelde landen gaan een stuk beter om met hun landschappen als arme landen.
5: Luchtverontreiniging, je reinste kul. Het is sinds 1700 niet zo schoon geweest! 1 van de redenen waarom het in
Peter Teffer 3
Al DamMijn artikel gaat over de politieke keuzes die zijn gemaakt over het begrenzen van de uitstoot van stikstofoxiden, ammoniak, en andere stoffen. De vragen die je oproept in punten 1-3 staan daar los van. Feit is dat de politiek heeft besloten dat die stoffen begrenst moeten worden, ik geef weer hoe die discussie heeft plaatsgehad.
Wat punt 4 ('Er word geheel eenzijdig tekeer gegaan, alsof de economische belangen tegenstrijdig zijn aan milieu belangen. Dit is een valse tegenstelling!') betreft: die tegenstelling wordt gemaakt door de diplomaten en ministers van de EU-lidstaten. Dat is een feit en dat heeft meegespeeld in de besluitvorming. Dat kun je de journalist niet verwijten.
Punt 5: Op die manier kun je alles wel wegredeneren, in de categorie 'Er zijn nog nooit zo weinig verkeersdoden geweest, dus we gaan niets meer proberen om dat aantal verder omlaag te krijgen.'
Al Dam 3
Peter TefferIk snap wat je zegt. Er hebben idd besluiten plaats gevonden, mede dankzij eenzijdige benaderingen van het subject,vooral vanuit druk van linkse media. Ik ben het er inhoudelijk niet mee eens om bovenstaande redenen.
Er worden door u stellingen geponeerd als zijnde de waarheid, daar ageer ik tegen. Ik mis de nuance in uw verhaal. Door eenzijdig, maar zonder dit als een feitelijk politieke navolging nader te benoemen als uitgangspunt, uw stellingen te poneren ontstaat er een heel scheef beeld van uw artikel. Daarnaast gaat u op hele andere onderwerpen in dan u in uw titel propageert. Dit is feitelijk niet terzake in mijn ogen en maakt uw verhaal zwakker.
Vwb het economische punt, wie bedoeld u precies? Want het enige wat ik hoor is standpunten van extreem linkse partijen als groenlinks en D66.
Als we kijken naar punt 5, is het een feit dat boeren excessief veel hebben geinvesteerd om bv stikstof verbindingen te verminderen. Er is heel veel gedaan om de luchtkwaliteit te verbeteren, het is bewezen dat het nu de beste luchtkwaliteit is sinds een paar honderd jaar. Wanneer is genoeg genoeg? Het rendement van investeringen weegt naar mijn mening niet meer op tegen de gezondheidsvoordelen.
Voor mij gaat uw verhaal, zoals eerder vermeld, nat op het feit dat u aangeeft dat het op basis van een rapportage van politieke besluiten gebaseerd is, maar dat dit nergens uit uw verhaal blijkt dat dit zo is. Als u dit aangeeft in het begin "het gast hier om een artikel op basis van verslaglegging" dan zou ik er hele andere gevoelens op nahouden.
"Lidstaten bleken hun eigen economie belangrijker te vinden dan het voorkomen van volksgezondheids- en milieuschade." Deze zin is uw mening,niet een feitelijk inhoudelijk relaas.
Jan Ooms 10
Al DamAnnemiek van Moorst 10
Jan OomsAl Dam 3
Jan OomsJan Ooms 10
Al DamAl Dam 3
Jan OomsJan Ooms 10
Al DamP.S. Deze kost ook niets 😁
Ricardo Tetteroo 2
Jan OomsMartien van Dongen 4
Al DamHet probleem is vele malen groter als dat we willen weten.
Al Dam 3
Martien van DongenMartien van Dongen 4
Al DamVooral een probleem in het voorjaar.
Een ander probleem is er met het injecteren van mest.
De uitdamping vindt zuurstofloos in de grond plaats en daardoor krijg je giftige schimmels in de grond naast andere
problemen.
Daarom zie je in het voorjaar vele oranje akkers dan wordt deze schimmel bestreden.
Martien van Dongen 4
Al DamEchter is dit helaas niet genoeg om het resultaat te behouden.
Al Dam 3
Martien van DongenJan Ooms 10
Al DamAl Dam 3
Jan OomsMijn vraag was overigens wel oprecht, want als dit echt waar is ben ik best bereid om te luisteren. Ik wil echter wel weten waar dit op gebaseerd is.
Al Dam 3
Jan OomsLees je eens goed in zou ik zeggen 🙂
Martien van Dongen 4
Al DamAd Van Heeswijk
Zijn we vroeger misschien gedachtenloos te werk gegaan, in de 21e eeuw mag niets in de wereld gebracht worden als we geen stevig plan hebben hoe dit zonder schade te doen en de produkten weer zonder nadelige effecten te verwijderen. En niet het afkopen ervan! Daarbij een maatschappelijke diskussie overwat we aan soms onvermijdelijke negatieve gevolgen willen accepteren ( bv. radioactief afval tgv de productie van bestralingsisotopen) Er moeten veel meer plannen komen dan hoe in een 1.5 meter omgeving te ondernemen. Ze moeten ook gemaakt worden voor alle andere produkten. Zij het plastic verpakkingen, batterijen, bestrijdingsmiddelen, kunstgrasvelden, bankstellen of wat dan ook. Een C2C plan en anders stoppen. En dat geldt ook voor alle afval die we importeren.
Wat europa probeert te doen is een leuke aanvulling maar blijft dweilen met de kraan open.