
2018 was het jaar van de Grote Internet Ontnuchtering. Voor het eerst zagen we de techindustrie met haar datahonger als een Godzilla, die dreunend onze privacy vermorzelt. Jan Kuitenbrouwer signaleert een kentering en kapt tweewekelijks een pad door de online jungle.
Voor wie de klok tikt: Trumps handelsoorlog tegen Chinese tech-bedrijven
De comeback van de corona-app
Zuckerberg moet kiezen uit twee kwaden
Trumps brandweerwagen
In het beloofde land doen we alles op afstand
Hippe Hugo en de appathon
Technoangst is een slechte raadgever
Gezondheid in ruil voor vrijheid
Staatsgreep in cyberspace
De liegrobots komen!
De stofzuiger van Silicon Valley
Soms lijkt het wel of internet ons allemaal tot digitale lijfeigenen heeft gemaakt, op afstand bestuurd door een onzichtbaar systeem. Nepnieuws, echokamers, filterbubbels, microtargeting: de termen spreken tot de verbeelding, maar onder het vergrootglas van de onderzoeker verschrompelen ze volgens Jan Kuitenbrouwer toch een beetje.
Aan het einde van een gesprek dat ik onlangs voerde met Europarlementariër Marietje Schaake (D66) over het reguleren van de techsector, zei ze: 'Moeten we misschien nog iets zeggen over de vele manieren waarop digitale technologie ons leven heeft verbeterd?’ Een paar weken eerder, tijdens een zorgelijke paneldiscussie in Pakhuis de Zwijger over de macht van de techindustrie, stond iemand op en vroeg enigszins kribbig of wij dan volledig blind waren voor de vele zegeningen die de computer en het internet gebracht hebben. Het is niet allemaal kommer en kwel, toch?
Nee. Dat de vruchten van Silicon Valley ons leven leuker gemaakt hebben, staat buiten kijf. Maar zijn al die fijne gadgets & services misschien als de kralen en de spiegeltjes van de oude kolonisten, waarmee de natives betoverd in een hoekje kropen terwijl hun weldoener de macht greep?
Of het het nu de griezelige onthullingen waren van Edward Snowden in 2013, over hoe de Amerikaanse geheime diensten het internet gebruiken om ons constant in de gaten te houden, of de Cambridge Analytica-affaire in 2016, over hoe ons stemgedrag via internet gemanipuleerd kan worden – na decennia van digitale feestvreugde ging er een alarmbel af: wij zijn digitale lijfeigenen geworden, gehoorzame cyborgs, op afstand bestuurd door een onzichtbaar systeem.
Kwam het misschien door al dat nieuws vanuit de hersenwetenschap van de afgelopen jaren – wij zijn in feite niet meer dan ons brein (Dick Swaab), marionetten van het onderbewuste (Ap Dijksterhuis), zonder vrije wil (Victor Lamme) – dat wij zo makkelijk meegingen in het idee dat wij ook de slaaf zijn van dat andere brein, de data-industrie? Ja hoor, dat kon er nog wel bij!
Verschrompeld onder het vergrootglas
Inmiddels wordt dat beeld alweer gecorrigeerd. Nepnieuws, echokamers, filterbubbels, microtargeting: de termen spreken tot de verbeelding, maar onder het vergrootglas van de onderzoeker verschrompelen ze een beetje.
Eerst 'nepnieuws'. Ja, via het internet wordt desinformatie verspreid, soms om ideologische, soms om commerciële redenen, en soms gaat zo’n bericht viraal en breekt het door naar het ‘echte’ nieuws. Politici zien een kans tot profilering en lanceren waarschuwingscampagnes, bonafide media maken het onderwerp groot om hun eigen onmisbaarheid te benadrukken. Maar de grootste consumenten van desinformatie zijn ook grootverbruikers van hard nieuws, blijkt uit onderzoek. Nepnieuws brengt ze niet op ideeën, het bevestigt hooguit wat zij al dachten. En de relatief geringe hoeveelheid desinformatie díe geproduceerd wordt, valt ook vrij goed te onderdrukken. ‘Het idee dat je groepen mensen met valse beweringen van alles kunt wijsmaken en hun stemgedrag kunt veranderen, is strijdig met decennia aan onderzoek naar politieke communicatie,' zegt de desinformatie-expert bij uitstek, Peter Burger van de Universiteit van Leiden.
De echokamer heeft meestal gewoon ramen en een deur
Of neem die ‘echokamer’. ‘Een verzameling internetgebruikers met een oververtegenwoordiging van gelijkgestemden,’ zoals de Volkskrant het laatst omschreef. Het klinkt naar groupthink en tunnelvisie, maar wanneer bevinden wij ons eigenlijk níet in een ‘oververtegenwoordiging van gelijkgestemden’? Soort zoekt soort – het is elementair sociaal gedrag. En zoals de meeste van die groepen waartoe wij behoren, heeft de echokamer meestal gewoon ramen en een deur. Misschien is het gewoon een kamer?
Onderzoek aan de Universiteit van Oxford, onlangs geciteerd in de Volkskrant, laat zien dat sociale media het contact met andersdenkenden juist ook kunnen stimuleren, een ervaring die ik kan onderschrijven. Op Twitter raak ik soms in gesprek met mensen die sociaal, cultureel en politiek zo ver van mij afstaan dat ik ze in real life nooit zou tegenkomen. Tenzij ik zou ingaan op uitnodigingen voor ‘Twitterborrels’ en dergelijke, een ander fenomeen dat laat zien hoe sociale media ook deuren openen en kamers verbinden.
En de ‘filterbubbel’, het netwerk-algoritme dat ons in stilte voorsorteert op informatie die aansluit bij eerdere keuzes, een vicieuze cirkel die ons dieet beperkt en ons bewustzijn vernauwt? De term filterbubbel werd in 2012 gelanceerd door Eli Pariser in een geruchtmakend boek, en mogelijk werkten de algoritmen van de grote platforms op dat moment inderdaad sterk bubbelvormend, maar dan zijn die sindsdien aangepast, want inmiddels is voor dit effect weinig bewijs meer te vinden, constateert ook Judith Möller van de Universiteit van Amsterdam. ‘Zelfs bij mensen die bijna al hun nieuws uit sociale media halen, zit er nog een gaatje in de bubbel,’ zegt Möller. Een onderzoeksgroep van Stanford, Oxford en Microsoft ontdekte min of meer hetzelfde: echokamers zijn menselijk gedrag, internet-algoritmen dragen daar hooguit marginaal aan bij.
Die andere gevreesde manipulatietechniek, ‘microtargeting’, werd berucht door het Cambridge Analytica-schandaal. Met behulp van – in dit geval clandestien verkregen – persoonlijkheidsdata kun je scherpe psychologische profielen opstellen en propaganda produceren die daar precies op aansluit. Cambridge Analytica (CA) deed dat voor de Trump- en Brexit-campagne. Trump won, Groot-Brittannië koos voor Brexit, beide tegen de verwachting in, en de wereld schrok zich een hoedje. Via internet kun je in het hoofd van de kiezer kruipen en zijn stemgedrag sturen! Dat wil zeggen: dat beloofde Cambridge Analytica haar klanten en door die twee electorale mirakels leek het nog waar ook. Maar is er ook bewijs voor?
De correlatie tussen persoonlijkheid en Facebook-likes is in werkelijkheid heel zwak
De wiskundige David Sumpter probeerde het succes van het CA-model te repliceren en de resultaten waren bedroevend. Op Medium doet hij verslag van zijn discussie met de psycholoog die het model ontwikkelde, Aleksandr Kogan. Kogan geeft een andere lezing van de gebeurtenissen: er werd door die campagnes met van alles geëxperimenteerd, inclusief zijn model, waarvan de werkzaamheid op dat moment nog lang niet bewezen was, en dat bij nader inzien inderdaad weinig waarde heeft, zoals Sumpter constateert. De correlatie tussen persoonlijkheid en Facebook-likes is in werkelijkheid heel zwak. Om er iets mee te kunnen moet je de dataset uitbreiden met bijvoorbeeld consumptiegegevens, legt Kogan uit, waarmee je ruis toevoegt en de nauwkeurigheid verder afneemt. Ook andere onderzoekers hebben weinig fiducie in dit soort modellen, die al langer bestonden. Het was vooral de commercieel gemotiveerde bravoure van Cambridge Analytica en de associatie met de Trump- en Brexit-campagnes, die er een groot nieuwsverhaal van maakten.
Zelfs bij de effectiviteit van online reclame in het algemeen worden steeds meer vraagtekens gezet. De Correspondent bracht er onlangs een goed verhaal over: adverteerders verwachten er veel van, internetplatforms beloven van alles, maar de opbrengst van een online reclamedollar is bedroevend laag.
Dus, wat hebben wij geleerd? Nepnieuws is ongevaarlijk, de echokamer is niets nieuws, echte filterbubbels zijn zeldzaam, microtargeting werkt niet en gewone online reclame waarschijnlijk ook niet. Blijkbaar leven er nogal wat misvattingen over het internet.
De stofzuiger van Silicon Valley
Is al die ophef om niets? Dat nu ook weer niet.
De eerste waarnemingen en diagnoses van de datadictatuur zaten er misschien naast, maar de patiënt is onder observatie en het onderzoek gaat door. Lees Surveillance Capitalism van Shoshana Zuboff (hier trefzeker gerecenseerd) , luister naar de kopstukken van de kunstmatige intelligentie op Stanford University (hier in een fascinerend panelgesprek), of naar die arme Aleksandr Kogan, die van de schrik emigreerde en zijn naam veranderde, maar zijn onderzoek voortzette: waar het om gaat is de bigger picture. In Silicon Valley staat een gigantische stofzuiger, aangesloten op onze data exhaust, en die zuigt, zuigt en zuigt, nonstop. Big Tech kent affaires, er zijn schandaaltjes, er wordt gepraat over regulering en zelfregulering, er zijn hoorzittingen en wetsontwerpen, maar ondertussen staat de stofzuiger aan en zuigt, zuigt, zuigt. Eerst alleen uit die ene gezinscomputer, toen uit steeds meer devices, laptops, tablets en telefoons, en straks uit het hele huis. De ijskast, de cv, de vuilnisbak, je horloge, je schoenen, je onderbroek. Ons hele hebben en houwen laten wij aansluiten op de Grote Stofzuiger, in ruil voor de spiegels en kralen van nu, convenience, gemak. En al die data worden gevoed aan een immens, kunstmatig brein, dat met de dag sneller en slimmer wordt.
In het boek van Victor Lamme waar ik naar verwees, De vrije wil bestaat niet,noemt hij ons bewustzijn een babbelbox. Wij denken dat onze keuzes voortvloeien uit ons bewustzijn, maar die keuzes zijn al lang gemaakt. Ons bewustzijn is gebabbel bij voldongen feiten, een schaatsverslag van Mart Smeets. Zo werkt het brein van de mens, en zo werkt straks het brein van de wereld. Een systeem dat ons beter kent dan wijzelf, en alles eerder weet dan wij het zelf weten. Dan kijken wij terug op filterbubbels en fakenews als op de kruisboog en de katapult. Dan hoeven wij niet meer gemanipuleerd te worden. Dát is de ware datadictatuur.
20 Bijdragen
Ferry de Boer 7
j.a. karman 4
Ferry de Boerhttps://solid.inrupt.com/about. Artikel 18 zit in solid ingebakken
"The issue with writing data, as wikipedia and others have learned, is that you need a degree of control over who can write what. That means you need to have permissions - what can individuals do to the data. And to have permissions you need to have a system for identity - a way of uniquely confirming that an individual is who they purport to be."
Ferry de Boer 7
j.a. karmanj.a. karman 4
Ferry de BoerBovenstaande tekst is uit het solid project. Komt terug in deze met 17,18.
O ja actievoerders gebruikten artikel 13 wat een ieder zou alles mogen. Dan lees je bij SOLID juist het tegengestelde van die actievoerders.
O Pen 13
En pizzagate dan? Of de ontkenning van Sandy Hook waardoor ouders van vermoorde kinderen worden bedreigd en constant moeten verhuizen?
Over de wijze waarop Victor Lamme naar de vrije wil kijkt is hier een mooi artikel te lezen: https://www.filosofie.nl/nl/artikel/30327/neurosofen-zijn-in-de-war.html
Simeon Nedkov
O PenLijkkt aardig goed te lukken bij de anti-vaxxers... Andrew Wakefield en zijn paper in The Lancet zijn jaren geleden debunked maar het aantal anti-vaxxers lijkt (internationaal) te stijgen.
Wat betekent "goed te onderdrukken" eigenlijk? Wie onderdrukt wat op welke manier en hoe weet men dat het onderdrukken gelukt is? Een factcheck in de MSM doet bijzonder weinig om de trouwe Infowars/Breitbart lezer op andere gedachten te brengen. Wat is er dan precies onderdrukt?
Trump liegt dagelijks, men fact checkt dagelijks... to no avail. Is dit de onderdrukking die hier bedoeld wordt?
> Nepnieuws brengt ze niet op ideeën, het bevestigt hooguit wat zij al dachten.
Bevestiging kan net zo schadelijk zijn als het verkrijgen van nieuwe ideeën. Het kan zorgen dat iemand van alleen denken naar doen verschuift omdat hij/zij zich gesterkt voelt.
Nepnieuws lijken wel degelijk, zoals O Pen ook aangeeft, mensen op ideeën te brengen, zie dit artikel in The Atlantic over nepnieuws op Instagram: https://www.theatlantic.com/technology/archive/2019/03/instagram-is-the-internets-new-home-for-hate/585382/
> When Alex, now a high-school senior, saw an Instagram account he followed post about something called QAnon back in 2017, he’d never heard of the viral conspiracy theory before. But the post piqued his interest, and he wanted to know more. So he did what your average teenager would do: He followed several accounts related to it on Instagram, searched for information on YouTube, and read up on it on forums.
>
> A year and a half later, Alex, who asked to use a pseudonym, runs his own Gen Z–focused QAnon Instagram account, through which he educates his generation about the secret plot by the “deep state” to take down Donald Trump.
Of vallen complotheorieën niet onder nepnieuws/desinformatie?
Roland Horvath 7
Het is zeer krachtig voor sommige zaken maar er worden te veel gaven aan het internet toegedicht.
Er is bij dit onderwerp een tweede opvallende eigenschap: Het internet en de digitale gegevens zijn onze zoveelste hulp om het leven mogelijk te maken en ze zijn nu al onze zoveelste meester, die we 24/7 moeten dienen.
Toen zo'n tien à twaalf duizend jaar geleden de landbouw begon, werden de landbouwers gebonden aan de grond, die in feite het hele jaar door toezicht nodig heeft.
Daar kwam de veeteelt bij, die dagelijks toezicht nodig heeft en dagelijkse arbeid vereist.
Vervolgens: Ondernemingen en winkels zijn, als ze mogen, actief van 's morgens tot 's avonds. De winkelier en de werknemers zijn de slaven.
De industrialisatie met haar grote ondernemingen maakte de mensen volledig van hen afhankelijk en eiste bijna al hun tijd.
De digitalisering is de volgende uitvinding, die als een hemelse weldaad wordt gepresenteerd en dat gedeeltelijk ook is. En die de mensen verder inkapselt en verknecht.
Het zou nog te aanvaarden zijn, moest niet ieder systeem, iedere uitvinding niet gemonopoliseerd worden door een zeer kleine minderheid. Die niet alleen de maatschappij domineert en uitbuit maar ook naar eigen goeddunken oorlogen veroorzaakt als haar iets niet zint. Ook al is het op voorhand duidelijk dat de oorlog tientallen of zoals nu honderden zo niet miljarden doden zal maken.
Conclusie; Over het wezen en de invloed van digitale gegevens is het laatste woord niet gezegd.
En ten 2e, als we willen dat het leven straks nog enigszins leefbaar is en niet ontspoort zoals in de industriële revolutie, dan moeten we dringend de maatschappij meer egalitair, meer gelijk maken.
De digitale gegevens zijn niet de vijand, wel de anti egalitaire tendensen in onze rechtse of beter extreem rechtse maatschappij. In NL, in BE, in de hele EU, in de VS.
Roel Kolthek 2
Roland HorvathLudovica Van Oirschot 15
Roel KolthekAls ieder alleen weerloos is, helpt solidariteit.
Roel Kolthek 2
Ludovica Van OirschotRoland Horvath 7
Roel KolthekDe uitwassen van de industriële revolutie zijn getemperd door vakbondsacties.
Massaal protesteren helpt ook vaak. Zo bijvoorbeeld is het MIA verdrag niet doorgegaan.
Er wordt maar massaal geprotesteerd als er een massaal bewustzijn van een gevaar is.
Dus moet er voortdurend gehamerd worden op hetzelfde.
Een taak voor media als FTM.
Annemiek van Moorst 10
Roland HorvathMij valt op Roland dat je de EU in zo'n kwaad daglicht stelt en Rusland bijv. niet noemt in je laatste zin hierboven. Vandaar mijn verwijzing naar dit artikel van Timothy Snyder.
Verder, zoals nog wel zal blijken uit het Mueller-onderzoek, heeft Rusland diverse VS stemmingscomputers gehacked en wel degelijk de verkiezingen beïnvloedt. Al deze mannetjesputters - Putin, Orban, Erdogan, Trump, Bolsonaro etc. - hebben inmiddels geleerd hoe zij zichzelf over de rug van anderen kunnen verrijken en zo tot de rijke elite kunnen toetreden. Daarbij haat aanwakkerend om de echte problemen te verbloemen (zie hieronder).
Annemiek van Moorst 10
Roland HorvathDe opbrengs per m2 was met de landbouw vroeger vele malen hoger. Gemengd bedrijf was dat, met dieren. De monocultuur en al haar pesticiden, brengt veel minder op; heeft alleen mogelijk gemaakt dan één man meer ha kan 'bedienen'. Tot neergang van alles en iedereen.
Een hoogst interessante voordracht hierover en over de zaken waar we ons eigenlijk echt druk over zouden moeten maken van Claude Bourguignon
"We are observing a regular and constant fall of biological activity of the soils"
https://youtu.be/GHZ2kx2xUAg
Peter Zwitser 9
En u geeft nu zowaar ook tal van bronnen.
Als u zich tot dit soort zaken beperkt en geen columns schrijft over hoe technische zaken zouden werken, dan zijn dit wat mij betreft prima bijdragen.
Marla Singer 7
Wat Big Tech betreft kan je de vergelijking maken dat er wereldwijd maar 6 grote bibliotheken zijn waarbij je boeken op kan vragen. Waarbij de laatste jaren het steeds meer duidelijk wordt dat je alleen maar bepaalde soort boeken mag lezen. De rest zul je buitenom deze bibliotheken moeten vinden. Uiteraard is Big Tech er op gericht dat je alleen bij hen boeken leest zodat ze precies kunnen bijhouden wat, wanneer en waar boeken leest ver nadat jij bent overleden. Ze hebben teveel macht en misbruiken die massaal om de concurrentie weg te drukken of eenvoudig op te kopen.
Eigenlijk is het heel raar als de EU zegt dat ze met alle Europese landen willen samenwerken om tegenwicht te geven aan de grote boze buitenwereld. Maar als het om internet technologie gaat wordt er bizar weinig tegenwicht gegeven en staat de deur wijd open voor Big Tech dankzij een leger aan lobbyisten.
Op dat vlak zijn China en Rusland veel verder. Die hebben inmiddels een eigen internet gemaakt en kunnen op elk moment alle bruggen met het wereldwijde internet deactiveren. Daar is de censuur dan ook nog veel erger en kun je als politieke dissident in de gevangenis worden gesmeten als je iets uithaalt wat het regime niet zint. Landen als Saudi Arabië of Iran gaan wat dat betreft nog verder en kan je publiekelijk worden geëxecuteerd. In de meeste westerse landen kun je je baan verliezen als je iets verkeerd Tweet. Dat is naar verhouding dan nog 'onschuldig'.
Verwijderd 36314 2
Ik zie dan ook geen advertenties over zaken die ik opgezocht heb.
Als je daarbij het verhaal van Jesse Frederik en Maurits Martijn hebt gelezen blijkt eigenlijk aan die gegevensverzameling dat het effect ervan schromelijk overdreven wordt. Er zijn zeker mensen die hun hele hebben en houden op internet smijten, maar jezelf beschermen gaat prima als je jezelf een beetje in de hand houdt en niet uit bent op die vijf minuten roem.
Jacques De la Haye 8
https://www.cnbc.com/2015/10/30/technology-spending-isnt-all-its-cracked-up-to-be-study.html
https://www.forbes.com/sites/neilpatel/2015/01/16/90-of-startups-will-fail-heres-what-you-need-to-know-about-the-10/
j.a. karman 4
Dat wil niet zeggen dat fake nieuws micro-targeting niet effectief is.
In de eigen omgeving kun je zien hoe makkelijk menen foute berichten voor waar aannemen. projectje Haren?
Een bewijs dat het niet micro targeting niet werkt is eigenlijk onmogelijk te geven omdat je beide gevallen met gedrag zou moeten naspelen. Dat machivelliaanse beïnvloeding wel degelijk werkt is als zeer oud, zo oud als de weg naar Rome.
erik-jan 3
Kijk maar naar de reaguurders op dit panel.
Annemiek van Moorst 10
"The idea that conscious experience is the physical object one is conscious of is the core of the The Spread Mind view."
http://www.thespreadmind.com/The_Spread_Mind_C0.php
Volgens Manzotti zit het bewustzijn niet in het brein, maar in de wereld om ons heen. De hersenen faciliteren ervaring, maar slaan niets op. Tim Parks schrijft erover: https://www.vn.nl/tim-parks-bewustzijn
Dat zou overigens ook betekenen dat er helemaal geen 'harde schijf' in ons hoofd zit die alles zou opslaan. Deze metafoor wordt door neuropsychologen veelal gehanteerd. En door de Silicon Valley adepten van het eeuwige leven, als 'waarheid' ervaren. Ook Musk denkt in deze termen. ‘Neurowetenschappers kunnen helemaal geen bewustzijn in het hoofd aanwijzen.’
Al die data opzuigen, betekent helemaal niets als de buitenwereld aan het vergaan is. Wij zijn de buitenwereld. Met de dood van ecosystemen, de uitstervingsgolf, de klimaatcatastrofe vergaat ons leven. Onze babbelbox praat goed wat krom is. Tenminste als je je in slaap laat sussen door digitale politiek gedreven door een buitenlandse macht (Rusland).
"In de context van de klimaatverandering is het interessant dat al deze mensen, van FPÖ en AfD [en FvD] tot Trump, allemaal op dezelfde manier reageren. Ze zullen zeggen dat de klimaatverandering onzeker is, en mensen die er iets aan willen doen, uitlachen. Je vraagt je af of ze het opzettelijk doen. Als de klimaatverandering uit de hand loopt, dan krijg je pas vluchtelingenstromen. Dan kunnen ze hun spel van moslim tegen christen, Amerikaan tegen Hispanic ad infinitum blijven spelen."
https://www.mo.be/interview/kijk-naar-rusland-zo-kan-de-toekomst-er-uit-zien