Uit de China Science Investigation, samen met RTL Nieuws, blijkt dat er in de afgelopen jaren 288 studies zijn gepubliceerd waarbij Nederlandse universiteiten samenwerkten met Chinese militaire instituten. De afgelopen tien jaar deden daarnaast minstens 93 Chinese militaire wetenschappers als gastonderzoeker of promovendus in Nederland onderzoek naar zaken als hypersone vliegtuigen en bunkerbeton. Deze samenwerking is deel van Xi Jinpings plan om in 2049 de militaire grootmacht van de wereld te zijn. 

‘Geen vrijheid kan zo onbeperkt zijn dat onze nationale veiligheid in het geding is,’ zei de minister donderdag 2 juni tijdens een Tweede Kamerdebat over kennisveiligheid. Het ministerie bekijkt op dit moment welke wetenschappelijke onderzoeksvelden en instituten op een no go-lijst moeten komen. 

Dijkgraaf: ‘We kijken echt tot in detail: wat kan wel, wat niet? Het is een smalle weg tussen twee greppels: als je naïef alles openzet, dan val je in de ene greppel, maar als je naïef alles dichtzet, val je in de andere.’ De screeningschecklist wordt in 2023 ingevoerd.

De minister heeft de universiteiten eerder al gevraagd om de risico’s van hun samenwerkingen met buitenlandse partners te evalueren. Hij laat nu een externe commissie controleren of de universiteiten dat gedegen en op dezelfde manier doen. 

De maatregelen van het ministerie zijn niet verplicht, maar de universiteiten, hogescholen, en andere onderzoeksinstituten vragen volgens Dijkgraaf unaniem de hulp van de overheid bij dit onderwerp. ‘We zitten nog in de omslag van denken. Met z’n allen kunnen we vaststellen dat we de afgelopen jaren misschien wat naïef zijn geweest.’

Symmetrische samenwerkingen

De minister erkent dat China soms meer baat heeft bij de wetenschappelijke samenwerkingen dan Nederland. ‘In het algemeen zijn commerciële en wetenschappelijke belangen niet gediend met drastische inperking, maar we weten ook dat die symmetrie er niet altijd is. En het is heel belangrijk dat wetenschappelijke samenwerkingen symmetrisch zijn.’ 

Meer dwingende maatregelen, zoals een zwarte lijst van instellingen en onderzoeksgebieden, zijn volgens hem lastig omdat de wetenschappelijke gebieden die riskant zijn steeds veranderen. Een toetsingskader geeft de mogelijkheid om continu een update te geven. 

‘Iedere dag dat er kennis van Nederland naar China gaat, helpt dat China om doelen te bereiken’

De aanwezige partijen – JA21, FvD, VVD, D66 (dat ook de vragen voor CDA mee had genomen) – zijn tevreden met de aanpak van de minister en benadrukken dat er geen tijd te verliezen valt als het gaat om kennisveiligheid en China. De linkse partijen waren afwezig.

VVD-Kamerlid Ruben Brekelmans verwoordde het sentiment van de aanwezige Kamerleden: ‘Er zijn twee legers die de grootste bedreiging voor onze veiligheid vormen: het Russische en het Chinese leger. Iedere dag dat er kennis van Nederland naar China gaat, helpt dat China om doelen te bereiken zoals ’s werelds grootste leger te worden. Ze hebben nog maar een paar jaar nodig om dat gat te dichten, om te zorgen dat wij ten opzichte van China niks meer kunnen.’