Bovenstaande tweets – inmiddels verwijderd – verstuurde Sywert van Lienden op vrijdag 10 april 2020. Hij plaatste de tirade met het doel om in Den Haag een doorbraak te forceren, zo blijkt uit een WhatsAppbericht dat Follow the Money heeft ingezien: 'Heb even een noodkreet op twitter geslingerd om politiek deurtje te openen. Assistent minister is inmiddels in de app.' 

De publicitaire druk van Van Lienden was voor het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) de directe aanleiding om zijn stichting Hulptroepen Alliantie – opgericht om de zorg ‘tegen kostprijs’ van mondkapjes te voorzien – binnen te halen. Dat bevestigen bronnen binnen het ministerie tegenover Follow the Money. Ruim een week later mondden de gesprekken uit in een deal van 100 miljoen euro.

De dag voor Van Liendens tweets, op donderdag 9 april, liet zijn zakenpartner Bernd Damme de domeinnamen reliefgoodsalliance.nl en reliefgoodsalliance.com vastleggen. Relief Goods Alliance is de commerciële bv waarmee de deal met de overheid werd uitgevoerd, en waarin de miljoenenwinst van de drie oprichters terechtkwam. Van Lienden hield aan de transactie ruim 9 miljoen euro over, zijn zakenpartners Damme en Camille van Gestel ieder ruim 5 miljoen.

Bron: sidn.nl

Tegenover de Volkskrant verklaarde Van Lienden eerder dat de transactie op ‘initiatief’ van het ministerie via een commerciële bv ging, in plaats van via de non-profitorganisatie Hulptroepen. Later zei hij dat de constructie tot stand kwam ‘in samenspraak’ met VWS. 

Volgens VWS kwam de bv pas op 13 april voor het eerst ter sprake, op voorstel van Van Lienden. Op 14 april werd de vennootschap opgericht bij de notaris. Een bv binnen één dag oprichten is buitengewoon snel, zeggen geraadpleegde advocaten en notarissen. De gebruikelijke termijn is één tot twee weken.

Van Lienden, Damme en Van Gestel willen niet reageren op vragen van Follow the Money. Het drietal wacht naar eigen zeggen het onderzoek af dat accountantsbureau Deloitte uitvoert naar de overeenkomst.

Assistent De Jonge in actie

Na Van Liendens tweets van 10 april nam Bart van den Brink (CDA), de politiek adviseur van minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge (CDA), nog diezelfde dag via WhatsApp contact op met Van Lienden. Van Lienden antwoordde hem miljoenen mondkapjes te kunnen leveren.

Van den Brink stuurde dat aanbod door aan de verantwoordelijke minister, Martin van Rijn voor Medische Zorg. Vervolgens nam Bas van den Dungen –  secretaris-generaal van het ministerie van Financiën en vanwege de coronacrisis tijdelijk actief bij VWS – op 12 april 2020 telefonisch contact op met Van Lienden, om het aanbod te bespreken. 

De volgende dag was er opnieuw overleg, dit keer ook met minister Van Rijn. Op 19 april werd de overeenkomst voor de levering van 40 miljoen mondkapjes getekend. Van Lienden en zijn partners werden multimiljonair omdat de deal liep via hun eigen commerciële bv Relief Goods Alliance, en niet via de non-profitstichting Hulptroepen.

Of Bart van den Brink contact opnam met Van Lienden op verzoek van zijn baas Hugo de Jonge wil VWS niet ophelderen. Ook Van den Brink zelf weigert hier desgevraagd antwoord op te geven. Voormalig minister voor Medische Zorg Tamara van Ark (VVD) zei in juni tegen de Kamer: ‘Ik sluit niet uit dat het feit dat iemand zoveel publiciteit zocht en op zoveel plekken liet weten dat hij het zelf beter kon, een rol heeft gespeeld.’ 

Een bron bij VWS bevestigt dat het ministerie zich zeer bewust was van de invloed van opiniemaker Van Lienden. ‘Hij was zeer aanwezig in het publieke debat hierover, zowel online als op tv.’ VWS was in deze fase van de coronacrisis zeer beducht voor verwijten over tekortschietende inkoop van persoonlijke beschermingsmiddelen, waaronder mondkapjes. ‘Aanbiedingen die niet opgepakt werden, zouden potentieel terug kunnen komen in debatten,’ aldus de bron. 

Minister Hugo de Jonge voerde in deze periode de Kamerdebatten over de inkoop van mondkapjes.

Met zijn deal maakte Van Lienden een succesvolle comeback. Tot zijn frustratie had hij bij het Landelijk Consortium Hulpmiddelen (LCH) – de inkooporganisatie voor de overheid – geen voet aan de grond. Eind maart zette de bewaking hem zelfs het pand uit, volgens het consortium omdat hij met plannen rondliep voor een webshop. Na dat voorval dacht hij ‘nooit meer’ aan de overheid te zullen leveren, zei Van Lienden begin deze maand tegen Follow the Money. ‘Die [toenadering door VWS op] 10 april is voor mij ook een verrassing geweest.’

‘Die [toenadering door VWS op] 10 april is voor mij ook een verrassing geweest’

Volgens het ministerie van VWS was de overeenkomst met Relief Goods Alliance bv een deal als alle andere. Of de mondkapjes geleverd werden door een stichting of een commerciële bv maakte het ministerie niets uit, schreef voormalig minister Van Ark dit voorjaar over de order in haar antwoord op Kamervragen. Het doel van de transactie was het oplossen van de vermeende schaarste.

Maar anders dan de minister deed voorkomen, achtte het LCH Van Lienden en zijn twee partners geen betrouwbare partij – de leveringszekerheid van de mondkapjes werd betwijfeld, onthulde Follow the Money. Bovendien lagen er al betere aanbiedingen van betrouwbaar geachte partijen én waren er volgens de inkopers van het LCH al meer dan genoeg mondkapjes besteld. 

Het ministerie drukte de deal toch door, waarna het consortium bij de top van VWS tot viermaal toe formeel protest aantekende tegen dit besluit.