
De coronapandemie zet de wereld op zijn kop. Wie betaalt de rekening? En wie profiteert? Lees meer
Het virus SARS-CoV-2, beter bekend als het coronavirus, dook eind 2019 op in de Chinese provincie Hubei. In een paar weken tijd veroorzaakte het een epidemie, waarna het zich over de rest van de wereld verspreidde. Begin maart 2020 verklaarde de World Health Organisation de ziekte tot een pandemie en gingen landen wereldwijd 'op slot'.
Met het coronavirus is een crisis van historische proporties ontstaan, niet alleen medisch, maar ook economisch. In de vorm van steunfondsen en noodmaatregelpakketen werden bedrijven wereldwijd met vele miljarden op de been gehouden.
Waar met geld gesmeten wordt, liggen misbruik en fraude op de loer. Daarom volgt FTM de ontwikkelingen op de voet. Wie profiteert van de crisis? En welke oplossingen dienen welke belangen?
Minister Conny Helder laat mondkapjesdebat in verwarring ontaarden
20 miljoen mondkapjes van Sywert van Lienden gaan definitief de verbrandingsoven in
Corona en belastingtrucs maken van Pfizer het meest winstgevende bedrijf van Nederland
Viruswaarheid van Willem Engel lijkt uitgeraasd, waar blijft het binnengehaalde kapitaal?
Zes brandende kwesties na het rapport van Deloitte over de mondkapjesdeal
Hoe het gerucht over de vermeende corruptie van Jaap van Dissel de wereld werd ingeholpen
Sywert van Lienden maakte veel meer winst op mondkapjes dan hij het ministerie vertelde
Blijvende Q-koorts krijgt nog minder aandacht dan post-covid
Van zwarte lijst naar chief security: de onwaarschijnlijke carrièreswitch van een ict-criticus
Ministerie van VWS maakt van openbaarmaking corona-documenten een jarenlange opgave
© JanJaap Rijpkema
Terwijl Sywert van Lienden zei van een stichting te zijn, stond de bv voor de winst al klaar
Sywert van Lienden en zijn partners waren vanaf het begin van plan hun mondkapjesdeal met de overheid via een commerciële bv uit te voeren. Daags voor de onderhandelingen gaven ze een notaris opdracht deze bv op te richten. Toch presenteerden ze zich tegenover de verantwoordelijke minister Martin van Rijn (VWS) als vertegenwoordigers van een nonprofit-stichting. Dat blijkt uit het boek 'Sywerts miljoenen', dat donderdag verschijnt.
Sywert van Lienden schoof in het voorjaar van 2020 aan tafel bij de overheid als voorman van de Hulptroepen Alliantie, een stichting zonder winstoogmerk. In die hoedanigheid deed hij de top van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) een non-profitvoorstel voor de levering van 120 miljoen mondkapjes.
De commerciële bv die Van Lienden, Bernd Damme en Camille van Gestel hadden bestemd voor de overheidsdeal – Relief Goods Alliance (RGA) – was toen al drie dagen in oprichting, blijkt uit het boek Sywerts miljoenen, dat donderdag 24 maart uitkomt bij Follow the Money.
Op 9 april gaf Damme een notaris van Zuidaskantoor CMS opdracht de nieuwe bv op te richten, blijkt uit e-mails in handen van de auteurs. Op 11 april verzocht Damme de notaris er vaart achter te zetten: ‘Hier helaas het hele weekend met het team aan het doorwerken om tot een voorstel te komen [voor de overheid, red.] welke zich gaat richten op de non ziekenhuiszorg. Dus de noodzaak voor de extra BV is een stuk urgenter geworden.’
De commerciële bv werd met spoed opgericht vlak voor de stichting Hulptroepen haar deal 'zonder winstoogmerk' aanbood bij VWS
Van Lienden stuurde op 12 april een e-mail aan topambtenaar Bas van den Dungen van het ministerie van VWS, met een omvangrijk voorstel van de stichting Hulptroepen Alliantie: ‘Dat doen we met hart voor de mensen in de zorg, zonder winstoogmerk, vrij van belangen en zonder direct geld te vragen aan de Rijksoverheid.’
In een compacte versie van het voorstel stond vermeld dat de inkoop van de mondkapjes zou plaatsvinden ‘via nieuw op te richten entiteit: Relief Goods Alliance bv, welke separaat gefinancierd zal worden.’ Dat deze vennootschap geen enkele samenhang met de stichting had, stond er niet bij. Alle sheets van de presentatie bevatten het logo van de Hulptroepen Alliantie, op de laatste pagina werden ook de contactgegevens van de stichting vermeld.
‘Nooit over bv gesproken’
Op 13 april belde Van Lienden met minister voor Medische Zorg Martin van Rijn. Ook aan de minister maakte Van Lienden niet duidelijk dat de vennootschap in oprichting een commercieel karakter had en volledig los stond van de Hulptroepen Alliantie, blijkt uit een vertrouwelijk gespreksverslag. Van Rijn dacht te onderhandelen met de voorman van een stichting zonder winstoogmerk. Topambtenaar Bas van den Dungen – destijds aanwezig bij het gesprek – bevestigt deze lezing desgevraagd: ‘Over een bv is nooit gesproken.’
Door de uiteindelijke transactie van 100 miljoen euro voor de levering van 40 miljoen kapjes via RGA bv uit te voeren, werd het drietal multimiljonair. Ze hielden ruim 20 miljoen euro netto aan de deal over.
Al bij het tekenen van de contracten wist het drietal dat ze tientallen miljoenen euro's zouden verdienen
Van Lienden heeft altijd beweerd dat het idee voor de bv pas na de start van de onderhandelingen met de overheid opkwam. Aanvankelijk stelde hij tegenover de Volkskrant dat de oprichting van RGA ‘een voorstel vanuit de overheid’ was. Later schreef hij in een statement dat de commerciële bv er kwam ‘in samenspraak’ met het ministerie. De deal is ‘rechtmatig’, ‘transparant’ en ‘navolgbaar’ verlopen, stelde Van Lienden keer op keer.
Toenmalig minister voor Medische Zorg, Tamara van Ark (VVD) – de opvolger van Martin van Rijn – zei vorig jaar juni tegen de Tweede Kamer dat het departement er niet van uitging dat Relief Goods Alliance een non-profitorganisatie was, ‘omdat duidelijk was dat het hier een bv betrof’.
Maar dat was voor hoofdrolspelers Martin van Rijn en Bas van den Dungen helemaal niet duidelijk. Vragen hierover wil VWS niet beantwoorden.
Marge van 28,5 miljoen
Uit het boek Sywerts miljoenen blijkt verder dat de drie ondernemers meteen bij het tekenen van de contracten wisten dat ze tientallen miljoenen euro’s aan de deal zouden verdienen.
Bij twee Chinese fabrieken betaalden Van Lienden, Damme en Van Gestel in totaal 72,2 miljoen euro voor de mondkapjes. Fabrikant Ryzur ontving een inkooporder voor 20 miljoen kapjes à 1,80 dollar per stuk (omgerekend tegen de wisselkoers van eind april 2020 is dat 1,66 euro). Met fabrikant Shengquan sprak het drietal twee prijzen af: 2,50 dollar (2,31 euro) voor de eerste 3 miljoen exemplaren, 2,05 dollar (1,89 euro) voor de tweede order van 17 miljoen stuks. Dat blijkt uit de contracten van april 2020.
Aangezien de overheid 100,8 miljoen euro aan Relief Goods Alliance overmaakte, bleef er een brutomarge van ruim 28,5 miljoen euro over.
Van Lienden, Damme en Van Gestel stelden eerder tegenover Follow the Money dat pas in de zomer van 2020 duidelijk werd dat hun mondkapjesdeal onverwachts veel winst opleverde. Dat zou het gevolg zijn van ‘een aantal externe factoren, waaronder wisselkoersen, sterk kwaliteitsmanagement, dalende grondstofprijzen en behaalde inkoopvoordelen’. Van Lienden herhaalde die stelling in tv-programma Buitenhof: ‘Pas in juni-juli begon dat echt zeker te worden. Tot die tijd kon er nog van alles gebeuren.’
In werkelijkheid keerde in elk geval Camille van Gestel zichzelf op 2 juni 2020 al 800.000 euro dividend uit, blijkt uit documenten in handen van de auteurs. Omdat bedrijven in beginsel dividend uitkeren aan alle aandeelhouders, mochten ook Damme en Van Lienden destijds naar alle waarschijnlijkheid al tonnen bijschrijven.
Deal voor rekening schatkist
De deal met Relief Goods Alliance werd op details uitgewerkt door topambtenaar Mark Frequin (VWS) en Rob van der Kolk, de baas van het Landelijk Consortium Hulpmiddelen, de inkooporganisatie voor de overheid. Zij spraken af dat VWS de deal volledig zou voorfinancieren. Ook de distributie kwam geheel voor rekening van de schatkist. Zo was er voor Van Lienden en partners nauwelijks risico gemoeid met de transactie.
Desondanks bleef de ‘post onvoorzien’ van 20 procent uit het aanvankelijke voorstel – berekend toen de Hulptroepen Alliantie nog uitging van financiering door de Rabobank – onderdeel uitmaken van de prijs. Waarom VWS akkoord ging met een dusdanig forse marge, wil het ministerie niet toelichten.
Accountantsbureau Deloitte doet op dit moment onderzoek naar de totstandkoming van de deal tussen VWS en Van Lienden, in opdracht van het ministerie. Maandag maakte VWS bekend dat het rapport opnieuw vertraagd is tot uiterlijk 8 juli, wanneer het zomerreces van de Kamer start.
Ook het Openbaar Ministerie is een onderzoek begonnen naar Van Lienden, Damme en Van Gestel, naar aanleiding van een aangifte door uitzendconcern Randstad. Het drietal werd eind februari aangehouden en bracht enkele nachten in de cel door.
Van Lienden, Damme en Van Gestel wilden voor het boek geen vragen beantwoorden.
52 Bijdragen
[Verwijderd]
Andries Munnik 3
[Verwijderd]Tip: als je mensen met andere bronnen wil laten kennismaken, giet er dan niet eerst een fles azijn overheen.
John Janssen 4
Andries Munnik[Verwijderd]
John Janssen[Verwijderd]
Andries MunnikVincent Huijbers 9
[Verwijderd]Wat het verhaal van Sywert interessant en relevant maakt is hoe openlijk en geraffineerd dit gaat en de rol van de overheid. Het staat daarmee voor iets veel groters. Daarnaast ziet u dat Sywert in de andere media nauwelijks meer aandacht krijgt: ook het publieke geheugen is maar kort en dat is precies wat deze lieden de gelegenheid geeft en een probleem van deze tijd.
Dat Sywert de kop van jut is geworden heeft hij overigens geheel aan zichzelf te wijten doordat hij zichzelf in de kijker heeft gezet en de publieke verontwaardiging flink heeft onderschat.
Gladius Amores 4
Vincent HuijbersAls een relatief eenvoudige zaak als Sywert niet adequaat kan worden geadresseerd door “het systeem” dan zegt dat iets over de staat van het systeem en haar vermogen om complexere misstanden aan te pakken. M.i.
Vincent Huijbers 9
Gladius AmoresHannie Groen 5
[Verwijderd]Henry Groenheijde 3
Hannie GroenOn topic: ik vrees dat dé deal slechts het topje van de ijsberg is. Veel cowboys in oa. de zorg en/of covid-business liggen denk ik even in de luwte.
Chris Vuyk 6
Hannie GroenGladius Amores 4
Hannie GroenExtraverte mensen zijn makkelijker in het zich uiten dat meer introverte mensen. Maar ook die laatsten roep ik op, help mee FTM op het rechte pad te houden.
Egoisme is als een dief in de nacht die juist hoogvliegers wil verleiden tot zonnekoningen gedrag. Eigenlijk is FTM kansloos als je duizenden jaren geschiedenis gebruikt om te reflecteren op agenten van verandering.
Napoleon, George Washington, Mandela, al deze mensen hun boodschappen faalden helaas na verloop van tijd en leiden niet tot duurzame gedragsverandering. Laten we ons best doen zou ik zeggen. Constructief, kritisch, altijd eerlijk.
Gladius Amores 4
[Verwijderd]Begrip maar volg je ook het FTM dossier over “Ons geld”. Check daar. Er wordt juist door FTM mijns inziens wel degelijk meer aandacht aan ons geldstelsel besteed dan welk ander medium ook. Draag daar inhoudelijk bij.
Dit onderwerp over de mondkapjes, acht ik zelf een 100% correct onderwerp.
Want als je gelooft dat Journalistiek de waakhond van de democratie is, dan is FTM een uitstekend medium. Om te koesteren, want in deze wereld wordt alles wat werkelijk goed is, continu bedreigt door kwaadwillenden die het willen infiltreren en inkapselen voor foutieve egoistische oogmerken.
Dat werkt niet alleen via mensen, maar ook via het denken. Arrogantie, zonnekoningengedrag, gebrek aan nederigheid, allemaal grote gevaren die op de loer liggen.
Wij de burgers maakten een FTM met enorm veel donateurs mogelijk en daar heb ik zo enorm veel respect voor. De FTM leiding volg ik al jaren en wat hebben die mensen een prestatie geleverd.
Maar wij als constructief kritische lezers moeten hun eerlijk houden door ook kritisch te blijven lezen en reageren. Doch niet “over-reageren”.
Jouw kritische houding waardeer ik zeker, maar graag even ook eerst aandacht voor het “Ons geld” dossier van FTM.
Daar kun je je ei behoorlijk kwijt. Ik ben ook econoom maar moet zeggen dat ik het best een wirwar vind: ons geldstelsel en de vele meningen. Ben dankbaar dat dit een land is waar er een FTM is.
Chris Vuyk 6
[Verwijderd]Sjoerd Ophof
[Verwijderd]Je hele reactie leest als 1 grote 'whataboutism' met flinke insinuaties ("die kennelijk zijn bedoeld om af te leiden van waar het op de achtergrond werkelijk om gaat"). Tijd om een even rustig adem te halen en je te realiseren dat mensen ook meerdere meningen tegelijkertijd kunnen hebben en zelfs opschrijven!
Als je alles platslaat en kapot relativeert komt er nooit iets van de grond.
Gladius Amores 4
Sjoerd OphofPeter Ravestein 4
Sjoerd Ophofroel vinke
[Verwijderd]Tim Westerterp
roel vinkeAlex Vis 3
[Verwijderd]En prima tip maar kan best wat positiever.
Hans Van Bennekom
Alex VisGladius Amores 4
Hans Van BennekomHenk Eleveld 4
[Verwijderd]SM vDongen 2
[Verwijderd]Ik heb de indruk dat jij maar behoefte hebt aan een eigen blog om jezelf te uiten dan aan het lezen van een journalistiek artikel.
Joost Schlatmann
[Verwijderd]Allereerst : als je hier anoniem of niet onder eigen naam reageert, hoor je wat mij betreft al niet thuis op een forum.
Maar on topic :
1. Over welke inflatie heeft de anoniem LJ het eigenlijk ? De laatste jaren was er niet of nauwelijks reële (kern)inflatie.
2. Centrale banken hebben een duidelijk mandaat. Wie daar niet mee kan leven staat het geheel vrij om een alternatieve munt te gebruiken. Keus genoeg : van US dollars tot Zimbabwaanse dollars. Dat de bakker op de hoek alleen Euros accepteert is een keus die ook te respecteren valt.
3. voor wie zich in het onderwerp van de geldhoeveelheid interesseert: is er een wereld aan boeiende inzichten beschikbaar. Ik raad altijd aan te beginnen bij een zekere Adam Smith. (An enquiry into the theory of the wealth of nations). Hij was nog niet zo van de YouTube filmpjes maar schreef al wel in de Engelse taal.
4. het is zeker interessant en nuttig om beleid en de gangen van de centrale banken kritisch te volgen. Ik durf wel te beweren dat wereldwijd tienduizenden financieel journalisten en analisten daar dagelijks mee bezig zijn, zoals meteorologen met het weer.
Het goede aan FTM is dat men vaak weg blijft bij de platgetreden paden.
Tim Westerterp
Joost Schlatmann11.9% inflatie vandaag naar buitengebracht? + de US heeft sinds begin 2020 80% van de momenteel bestaande dollars geprint...?
Ik snap dan persoonlijk niet hoe u bij de volgende opmerking komt: "Over welke inflatie heeft de anoniem LJ het eigenlijk ? De laatste jaren was er niet of nauwelijks reële (kern)inflatie."
Arne van der Wal 10
[Verwijderd][Verwijderd]
Arne van der WalGladius Amores 4
[Verwijderd]Tim Westbroek 1
[Verwijderd]De kwestie van Lienden is niet triviaal. Het is een principiele kwestie waarbij een partij de rest van de samenleving heeft opgelicht. En dit soort oplichting, zelfs als het misschien niet illegaal is, mag niet zonder gevolgen blijven. Natuurlijk is het veel genuanceerder dan dat, zal iets soortgelijks vast elke dag plaatsvinden en zal het bedrag verbleken bij bijvoorbeeld de uitgave aan postzegels die de rijksoverheid jaarlijks uitgeeft, maar het gaat, wederom, om het principe.
Bart Scheepens 3
[Verwijderd]Het probleem dat u aansnijdt is niet bepaald greenfield maar veeleer een wereldwijd systeem-issue (wat door de invoering van de Euro alleen maar versterkt is) waar in mijn ogen al heel veel over geschreven is: u haalt zelf de voorbeelden aan dus het hoeft niet herkauwd te worden.
[Verwijderd]
Marco Fredriks 4
[Verwijderd]Rinus van de Fendert
[Verwijderd]Chris Vuyk 6
[Verwijderd]Niels van R
[Verwijderd]Walter Boer 3
Rogier Kraan
Piet de Nennie 2
De aandacht ligt helemaal op hem waardoor al die andere schoften die miljarden hebben verdoezeld aan vervolging ontsnappen.
Janneke de Graaf 2
Piet de NennieWietze van der Meulen 6
Piet de NennieZelfs in de wachtkamer in het ziekenhuis had men het er vanmiddag over. Dan is het wel wat gemeengoed geworden. Je moet inderdaad oppassen dat te veel aandacht naar deze zaak uitgaat (een zaak die toch al alle aandacht heeft) en andere zaken daarmee uit beeld raken.
Henk Eleveld 4
Recent de rolwisseling van Cora van N van minister naar lobbyist, Het artikel over Jack de V en de hartoperaties. De publicaties van de NRC over de Limburgse statenleden en hun “projectjes”
Het gaat maar door en de politiek maar klagen dat mensen ze niet meer geloven.
Het wordt tijd een alomvattend boekwerk te maken met al deze zaken!
En nog belangrijker een stop op lobbyen en voorzitterschappen van organisaties die direct met ministerie van doen hebben.
Ruud Leether 1
Ruud Leether 1
Ed Meekel 1
Hendrik Van Dongen
Ik hoop dat de gevoeligheid van bewindslieden voor druk van buitenaf spoedig verleden tijd zal zijn en slechts een corona-ding was. Want Sywert-gate is niet het enige voorbeeld van weerbarstig kabinetsbeleid uit die periode. De voorbeelden van praatjesmakers uit (sociale) media zijn bekend, de beerput zal vrees ik groter zijn met de lobby achter de coulissen.
Hopelijk valt hier ook lering uit te trekken voor de toekomst. (Top)ambtenaren die hun bewindspersoon durven en kunnen tegenspreken, schoenmakers/ kekke schoendragers die bij hun leest blijven bv
Stefan Vlaminckx 2
Laat ik meteen duidelijk maken dat ik noch een der partijen ken, enig belang heb of heb gehad met betrekking tot deze casus
Maar wat ik niet begrijp, als voormalig handelaar en importeur van goederen uit China is het navolgende;
De staat der Nederlanden maakte nog niet zolang geleden bekend dat men geen gratis mondkapjes mocht verstrekken aan de bevolking, omdat dat marktverstorend zou werken. Je benadeeld mensen die hun brood verdienen met de import en verkoop van dat soort beschermingsmiddelen.
In de jaren negentig vorige eeuw deed ik met een zakenpartner ook handelen door producten te importeren uit China en hier te verkopen. De marge die van Lienden en matties nu hebben binnengehaald met hun handeltje is goed, niet overdreven hoog en voor een normale groothandel gezond.
En mijn vraag aan de redactie is dan ook: Als van Lienden via de stichting "om niet" die mondmaskers op de Nederlandse markt had gebracht, is dat toch ook verboden omdat je de reguliere markt dan verstoord? Want hij loog erover maar wat ik niet snap is dat ik in deze casus die argumenten helemaal niet hoor.
Ik ga ervan uit dat ook de staat geweten moet hebben dat het niet zonder winstoogmerk kon. Want dan stoot je mensen brood uit de mond.
Ook lees ik nergens wat een andere handelaar zou hebben verdiend aan zo'n zelfde deal. Dus is mijn volgende vraag aan de redactie, hoe zit het nou?
Heeft ie overdreven hoge marge gemaakt? En hoe zit het met marktverstorend handelen?
Want dat was het eerste wat ik dacht toen hij de eerste keer met dit verhaal op tv kwam. Het mag helemaal niet.
Mij blijft het een gevoel geven van een storm in een glas water, ipv de affaire die ervan gemaakt is.
Maar heb ik daar ongelijk in redactie?
John Janssen 4
Stefan VlaminckxO ja, deal was 100mlj, netto winst 20mlj! 20% netto winst op een deal waar alle risico's zijn afgedekt is redelijk buitensporig in de reguliere handel. Toch?
Stefan Vlaminckx 2
John JanssenWie leest hier nou niet goed?
P. Hoogervorst 1
Stefan VlaminckxStefan Vlaminckx 2
P. HoogervorstEn daar dit verhaal is uitgerold. Want er is helemaal niks meer aanbesteed nadat de crisis begon. Hoefde van de EC ook niet meer volgens mij.
En "om niet" voor 100 miljoen mond neus maskers op de markt brengen sloopt de marktwerking en volgens mij is dat verboden.
En dus zou het mij niet verbazen dat op een gegeven moment voorafgaand aan het rondkomen van deze deal, de eis is gesteld of het advies is gegeven, om een bv op te richten en daarmee de markt op te gaan.
Ik ben het absoluut eens met mensen die zeggen dat deze deal zo nooit tot stand had mogen komen.
Ik ben het alleen oneens met het bashen van een persoon. Voor hetzelfde geld staat er een of andere mafklapper op die hem wat aandoet, alleen maar omdat die van een partijgenoot de kans van zijn leven in de schoot kreeg geworpen. Want dat die Sywert dit allemaal minutieus gepland heeft, inclusief het precies op tijd de juiste Twitter versturen, ik geloof er niet in.
Iemand heeft hem dit gegund. Je komt erachter wie door de komende jaren in de gaten te houden waar hij aan doneert, van wie hij iets koopt en of dat dan marktconform is. Zitten daar personen of organisaties bij die ook betrokken waren bij de besluitvorming rondom deze deal, dan weet je dat we zijn opgelicht. Maar pas dan. Want ik schat sywertje nou niet bepaald zo hoog in dat hij het mastermind is achter deze deal. Maar ik zal ruiterlijk toegeven als ik het fout heb.
Daan van der Vorm 1