Dat automatisering en robotisering routinematig werk uit handen neemt is een zegen, want efficiënt. Dat er daardoor veel banen verloren gaan aan de onderkant en van de arbeidsmarkt is een minder plezierig effect. Maar nu blijkt uit een studie van de internationale vastgoedadviseur CBRE en het Chinese Genesis dat ook in de middengroepen veel soorten banen zullen verdwijnen. Volgens de onderzoekers zal de komende vijftien jaar de helft van alle bestaande banen verdwijnen, die maar ten dele zullen worden opgevuld door nieuwe.

Twee verrassende uitkomsten

Het rapport, getiteld Fast Forward 2030: De toekomst van werk en de werkplaats, is gebaseerd op interviews met meer dan 220 experts, bedrijfsleiders en jongeren in Azië, Europa en Noord-Amerika. Volgens de onderzoekers waren er twee verrassende uitkomsten: 'The excitement and determination of youth in Shanghai, Beijing and Tokyo to rethink the experience of work and push their superiors to change; and more conservative opinions than expected in New York and London.' Opmerkelijk is het misschien wel dat met name Aziatische jongeren de kwaliteit van het leven en de betekenis van werk centraler zijn gaan stellen. Maar verrassend? Uit onderzoek is gebleken, dat naarmate de welvaart toeneemt, ook (het verlangen naar) vrijheid toeneemt. Opmerkelijk is ook de snelheid waarmee deze transities zich voltrekken. Door internet en sociale media verloopt de informatie-uitwisseling met de snelheid van het licht. Interessant is ook de meer conservatieve opvattingen in wereldsteden als New York en Londen. De onderzoekers wijzen er voorts op dat de 'jacht naar (jong) talent' onverminderd hoog blijft, zowel in loondienst als daarbuiten. Wel signaleren ze een trend dat steeds meer jongeren niet voor een baas willen werken, maar zelfstandig of in groepen aan de slag gaat. Niet alleen in het Westen, maar ook in China en andere Aziatische landen.

Welbevinden en geluk worden belangrijker dan geld en carrière

Privé leven en werk zullen steeds meer met elkaar verbonden worden. Persoonlijk welbevinden en geluk worden belangrijker dan geld en carrière. Hiernaast worden creativiteit en innovatie belangrijke 'waardestuwers', alsmede de tendens om in kleine teams te werken, waarbij kleinschaligheid, flexibiliteit en verregaande taakverdeling hoog in het vaandel staan (Belbin!).

Hiërarchie steeds minder belangrijk

De onderneming van de toekomst is 'lean, agile and authentic'. Met andere woorden: klein (tussen 20 en maximaal 40 werknemers), flexibel en oorspronkelijk. Zoiets als Follow The Money dus, maar dat terzijde. Merk overigens op dat deze trends ronduit lijnrecht staan tegen de heersende trend van 'groot, groter, grootst'. Zowel in de financiële wereld als bij corporates en bij de overheid. Wellicht dat minister Plasterk daar eens over doordenkt als hij weer over superprovincies begint. Of een EU die steeds meer taken wil centraliseren en weg wil halen bij de nationale regeringen. Kleinschaligheid, individuele waarden en flexibiliteit zijn de begrippen van de toekomst. Hiërarchie wordt steeds minder belangrijk, kennis en het vermogen snel te schakelen des te meer. In een studie uit 2013 laat David Rotman zien dat het BBP sinds de eeuwwisseling sneller is gegroeid dan de werkgelegenheid. Met andere woorden: we produceren steeds meer met minder mensen, zoals ook uit onderstaande grafiek van Rotman blijkt (Klik op afbeelding voor vergroting).  

Bron: David Rotman,‘How Technology is Destroying Jobs’, MIT Technology Review, 2013

De geïnterviewden gaven aan dat door toepassingen van kunstmatige intelligentie 50 procent van de huidige banen in het bedrijfsleven over vijftien jaar niet meer bestaan. Laat u dit eens goed tot u doordringen! Vijftien jaar is niets, een zuchtje in de eeuwigheid. En één op de twee bestaande functies zullen in die korte periode zijn verdwenen. Uit gegevens in de VS blijkt reeds nu, dat door technologische ontwikkelingen er meer banen verdwijnen dan er geschapen worden, een trend die zich doorzet. Er zullen andere eisen aan werknemers gesteld gaan worden, waarbij creativiteit en sociale vaardigheden de belangrijkste zullen zijn. Het rapport: "A growing proportion of jobs in the future will require creative intelligence, social intelligence and the ability to leverage artificial intelligence. And for most people that will be a route to happiness and fulfilment." Mensen met een baan en die beschikken over deze eigenschappen zullen gelukkiger zijn en meer voldoening halen uit hun werk. De vraag is wel wat dat betekent voor de massa aan de onderkant van de arbeidsmarkt die niet mee kan komen? Over ongelijkheid gesproken.

Misschien is ongelijkheid op arbeidsmarkt wel ernstiger dan inkomens- en vermogensongelijkheid

Het valt niet uit te sluiten dat deze vorm van ongelijkheid erger is dan de inkomens- en vermogensongelijkheid van Piketty en Stiglitz. De onderzoekers spreken van een 'sharing economy', een economie waar kennis wordt gedeeld, waarden en geld. Snelheid van afstemming vraag en aanbod wordt belangrijker. Ook dit stelt in toenemende mate eisen aan het opleidingsniveau en veranderingsgezindheid van de moderne werknemer. Het vermogen om zich aan te kunnen passen aan veranderende omstandigheden wordt een troef, starheid een faal. Bedrijven gaan vaker en veelvuldiger elkaars kennis delen om zo nieuwe producten en diensten te ontwikkelen. Maar ook voor freelancers biedt dit goede kansen om hun specifieke kennis en vaardigheden aan de man te brengen. En steeds meer wereldwijd.

The high performing workingplace

Er zal zich een ware metamorfose voltrekken in de huidige werkomgeving. Van saai, ineffectief en demotiverend naar creatief, flexibel en opwindend. In de woorden van het rapport: 'With some notable exceptions, the vast majority of workplaces in the past 30 years have been dull, demotivating and incapable of effectively supporting collaborative or concentrated knowledge work. In an attempt to create ‘one size fits all’ what resulted was ‘one size fits nobody’. The high performance workplaces that are beginning to be developed today are deliberately conceived to align with business objectives, work practices and optimise the ability of people to ‘get the job done’.' Volgens het rapport zullen de traditionele werkplekken in 2030 de minderheid vormen. Het rapport noemt ABW (Activity Based Working) de toekomst, waarbij de werknemer niet zoals vandaag de dag gestresst zit te werken, maar veel ontspannender, tevredener en dus gelukkiger. Opmerkelijk (maar niet verwonderlijk) is ook dat het rapport juist aanbeveelt om oude, karaktervolle gebouwen te behouden en te benutten als 'office space'. De omgekeerde wereld van de Rem Koolhaasen van deze wereld als het ware. En, zo stellen de makers van het rapport, denk niet dat dit in de toekomst plaatsvindt, het gebeurt nu al. Niet alleen in de 'oude' wereld zoals Londen, San Fransisco en New York, maar ook in Peking, Singapore, Tokio en Bangkok. Klik hier om mij te volgen op twitter Klik hier voor een overzicht van mijn stukken