Nederland moet eerder van het slot kunnen dankzij massale sneltesten op corona. Vanaf eind deze maand kunnen mensen – als het aan het kabinet ligt – met een negatief testbewijs weer een bezoekje brengen aan de bioscoop, het museum of een concert. De Tweede Kamer stemt vandaag over de bijbehorende Testwet.

De verantwoordelijkheid voor het project ‘testen voor toegang’ ligt in handen van de stichting Open Nederland, die onder leiding staat van oud-generaal Tom Middendorp. Verspreid door Nederland worden op dit moment 600 nieuwe teststraten gebouwd, die uiterlijk op 15 mei gereed moeten zijn; dat is komende zaterdag. Daar kunnen straks 120.000 mensen per dag zich laten testen.

De meerderheid van de locaties die geteste bezoekers toegang moeten geven, is niet van plan om mee te werken

De totale kosten voor het project komen volgens minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) uit op 500 tot 700 miljoen euro – minder dan de 1,1 miljard euro die het kabinet eerder begrootte. Volgens de minister profiteren ondernemers van het plan: ‘Het loslaten van de anderhalve meter is precies het verschil tussen het wel of niet exploitabel maken van je theater, je bioscoop of je restaurant.’

Maar de overgrote meerderheid van de locaties die geteste bezoekers toegang moeten geven, is niet van plan om aan het project mee te werken. De horeca en bioscopen weigeren deelname, en veruit de meeste musea houden hun deuren gesloten zolang bezoekers een negatief testbewijs moeten tonen, zeggen zij tegen Follow the Money.

Ze twijfelen aan het nut van de tijdelijke testverplichting, gezien de snelheid waarmee Nederlanders nu gevaccineerd worden. Bovendien vinden ze de drempel van een verplichte test te hoog, waardoor de bezoekcijfers te laag zullen zijn om verantwoord open te kunnen.

Wij zien het niet zitten,’ zegt Gulian Nolthenius, directeur van NVBF, de branchevereniging voor Nederlandse bioscopen en filmtheaters. ‘Mensen besluiten vaak op het laatste moment om naar de bios te gaan, dan gaan ze niet eerst een test doen bij een sneltestlocatie die op afstand ligt. We hebben afgelopen jaar bovendien al een protocol ontwikkeld waarmee miljoenen Nederlanders ook zonder test veilig naar de bioscoop kunnen. In onze achterban is daarom de stemming: hier doen we niet aan mee.’

Een woordvoerder van Koninklijke Horeca Nederland noemt horecabezoek met verplichte sneltesten ‘onbespreekbaar’. ‘We moeten zo snel mogelijk terug naar het oude ‘normaal’ en niet onnodig een systeem van testen in stand willen houden.’

Ook de meeste musea zullen niet meedoen, stelt een woordvoerder van de Museumvereniging: ‘Het animo is niet overweldigend. Musea kunnen veilig open met het protocol dat we afgelopen jaar al hebben toegepast, dan hoef je geen extra drempel op te werpen.’ Toonaangevende locaties als het Rijksmuseum, het Van Gogh Museum en het Stedelijk Museum zien volgens haar af van deelname. Met een groot aantal andere musea, waaronder het Kröller-Müller en het Boijmans van Beuningen, namen zij maandag via een ingezonden brief in NRC al afstand van de plannen.

Bijna de helft van de theaters en concertpodia ziet eveneens af van het testproject, bleek uit een enquête van brancheorganisatie VSCD. 58 procent van de podia overweegt mee te doen, maar alleen onder voorwaarden: zo moet de toegestane zaalcapaciteit van 30 naar 50 procent en moeten de testen gratis blijven.

Ook bij buitenlocaties, zoals dierentuinen en attractieparken, bestaat bijzonder weinig animo voor testen. Mascha van Till, voorzitter van de Club van Elf – waarin 24 toonaangevende attractieparken, musea en dierentuinen zijn verenigd – verwijst naar het bestaande protocol waarmee locaties veilig open kunnen. ‘We hebben bewezen veilig open te kunnen zonder testverplichting. Deze verplichting is een no go. Die is roomser dan de paus en schiet het doel ver voorbij.’

Wineke Schoo, directeur van branchevereniging van dierentuinen NVD, zit op dezelfde lijn: ‘Niemand in onze achterban zit te wachten op testen voor toegang. Die testverplichting is een te hoge drempel. De testbereidheid is te laag.’ De Amsterdamse dierentuin Artis laat weten: ‘Wij vinden dat we ook zonder testbewijzen veilig open kunnen.’

De zorgen van de buitenlocaties blijken echter onnodig. Voor zogeheten ‘doorstroomlocaties buiten’ geldt de testverplichting niet, zo bevestigt VWS. Naar verwachting neemt het kabinet later deze maand het besluit dat deze locaties onder bepaalde voorwaarden open kunnen, ook binnen het huidige risiconiveau van de routekaart – hoewel Nederland in de fase ‘zeer ernstig’ verkeert.

Het lijkt er kortom op dat de sneltesten alleen ingezet zullen worden bij grote festivals en evenementen, zoals voetbalwedstrijden. Dan is het wel de vraag of er geen grote overcapaciteit ontstaat. In hoeverre de beoogde capaciteit van 400.000 sneltesten per dag nodig zal zijn, kon een woordvoerder van VWS niet zeggen.

De bouw van de testlocaties staat onder leiding van de stichting Open Nederland, die in opdracht van VWS werkt. Over deze stichting ontstond ophef, nadat Follow the Money onthulde dat er nauwelijks toezicht is op de besteding van honderden miljoenen aan publiek geld. Bovendien was de opdracht aan de stichting niet aanbesteed, wat volgens experts in strijd is met de wet. Uit documenten bleek dat VWS al meer dan 90 miljoen euro aan het project had uitgegeven.

Minister De Jonge verdedigde het beleid vorige week donderdag in de Kamer en stelde dat de kosten lager uitvallen dan eerder geraamd: ‘slechts’ 500 tot 700 miljoen euro. De minister zei toen: ‘Ik denk dat het belangrijk is om te kijken of we op deze manier onze vrijheden versneld weer terug kunnen krijgen.’

Addendum, 12 mei 11:00: We zagen bij het schrijven van dit artikel over het hoofd dat dagblad Trouw al eerder, op 5 mei, berichtte over de twijfels die in verschillende sectoren leven over de Testwet. Hadden we dat geweten, dan hadden we met alle plezier naar Trouw verwezen. Hierbij doen we dat alsnog.