
© ANP/Valerie Kuypers
In de afgelopen jaren kwam bij verschillende woningcorporaties het ene schandaal na het andere naar boven. Het bekendste geval is Vestia, dat door gerommel met derivaten voor bijna 2 miljard euro moest afboeken. De overige corporaties draaiden op voor de schade en berekenden de kosten door aan de huurders. Ook het Rotterdamse Woonbron en het Amsterdamse Rochdale kwamen in het nieuws door schandalen omtrent risicovolle investeringen en graaiende bestuurders. Peter Hendriks volgt het dossier en doet op FTM regelmatig verslag van de ontwikkelingen in deze sector.
Voor de gevallen woningcorporatie Vestia is het einde nabij
Covid en de woningmarkt in vijf grafieken
De woningmarkt zakt weg (en daar kan geen ronkende goednieuwsshow wat aan doen)
Corporatie-coup op het KNSM-eiland of: hoe De Key stichting Loods 6 leegzuigt
Pandemie of niet, dat pand moet leeg
Stijgende zorgkosten nopen gemeenten tot forse ozb-verhoging
Het raadsel van te lage WOZ-waarden in West Maas en Waal
Vijfjaarlijkse verhoging houdt huurder in een wurggreep
Huurders betalen hoge prijs voor verkoop sociale woningen aan beleggers
508 euro voor een telefoontje en een formulier: gemeenten betalen zich blauw aan WOZ-bezwaren
Topman van veredelde staatsbank verdient veel te veel
Carel van Eykelenburg was net voor de bui binnen. Een jaar na zijn aantreden als topman van de Bank Nederlandse Gemeenten, in 2008, ging het maximumsalaris voor zijn functie naar 345.000 euro. Hij zit nu op het dubbele. Twee PvdA-Kamerleden vinden dat te veel en trokken bij minister Dijsselbloem aan de bel.
Is het redelijk dat Carel van Eykelenburg, de topman van de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG), een staatsbankje met minder dan 300 werknemers, bijna even veel verdient als Gerrit Zalm bij ABN Amro (22.000 werknemers)? Van Eykeleburg toucheert 697.000 euro per jaar en Zalm 759.000 euro.
Begrijpelijk vraag
In september 2016 vroegen Henk Nijboer en John Kerstens, beide PvdA-Kamerleden, aan minister Dijsselbloem van Financiën waarom Van Eykelenburg niet gewoon volgens de Wet Normering Topinkomens (WNT) wordt betaald. Een begrijpelijke vraag. BNG is namelijk volledig in handen van de overheid en doet alleen zaken met overheids- en semioverheidsinstellingen — denk aan gemeenten, waterschappen en woningcorporaties. Al die leningen worden door de staat gegarandeerd en het risico is dus nul. Vandaar ook de AAA-beoordeling van de bank door de kredietwaardigheidsbureaus.
Alle leningen worden door de staat gegarandeerd en het risico is dus nul
Op 6 oktober vorig jaar kwam het antwoord. Ja, de minister begreep de ophef. Maar Van Eykelenburg was een oud geval. Zijn opvolger kan maximaal 301.000 euro verdienen. Dat is nog steeds ruim boven een ministerssalaris, maar daarvoor noemde de minister een aantal redenen.
Private organisatie
In de eerste plaats wees hij erop dat BNG weliswaar uitsluitend overheden als aandeelhouder heeft, maar geen semipublieke instelling is. De bank is een private organisatie. Er gaan geen publieke middelen naar de bank en het bestuur moet dus helemaal zelf zijn broek ophouden.
Het tweede argument was dat BNG te maken heeft met concurrentie. Dat is een wezenlijk verschil met een direct aan de staat gelieerde uitvoeringsorganisatie zoals bijvoorbeeld het Agentschap van het ministerie van Financiën.
Dijsselbloems derde argument was dat er speciale bancaire kennis nodig is om zo’n bank te runnen. Dat betekent dat je salarissen moet bieden die interessant zijn voor mensen uit die wereld. Maar omdat de bank tegelijk dicht tegen de overheid aan ligt, vond Dijsselbloem dat je ook weer niet kunt doen alsof het een pure marktbank is. Dat verklaart waarom de minister is uitgekomen op die 301.000 euro per jaar voor Van Eykelenburgs opvolger.
Onlangs was er weer wat commotie rond Van Eykelenburg. De topman staat op nummer 67 van de Volkskrant-lijst van veelverdieners in het bedrijfsleven. Een aantal PvdA-gemeenteraadsleden uit meerdere grote steden had zich gewend tot de raad van commissarissen van BNG. Ze verzochten de toezichthouders om Van Eykelenburg te vragen vrijwillig af te zien van een deel van zijn salaris. De commissarissen lieten deze maand weten niet in te zullen gaan op dit verzoek.
Overgangsregime
Hoe moeten we nu aankijken tegen deze tegengestelde visies op Van Eykelenburgs bezoldiging? Laten we eerst eens kijken naar de door minister Dijsselbloem gegeven argumenten. Hij stelt dat Van Eykelenburg een oud geval is en dat het overeengekomen salaris daarom onaantastbaar is. Dat is een goed argument, maar er is tegenin te brengen dat zittende corporatiedirecteuren die nog niet aan de WNT voldoen, te maken hebben met een overgangsregime. In vijf jaar tijd moet zo iemand op het reglementaire jaarinkomen terechtkomen. Het zou dus logisch zijn als Van Eykelenburg jaarlijks 79.200 euro inlevert, zijnde een vijfde van het bedrag van 396.000 euro dat hij bovenop de 301.000 euro verdient. Toch zegt de minister in zijn antwoord niets over zo’n regeling.
Het zou logisch zijn als Van Eykelenburg jaarlijks 79.200 euro inlevert
Volgens de minister is de BNG een private onderneming met alle juridische en zakelijke voor- en nadelen. Dat is formeel ongetwijfeld juist. Maar ook een woningcorporatie is een zelfstandige stichting en die moet ook zichzelf bedruipen. Bovendien moeten corporaties heel veel geld afdragen aan de staat, in de vorm van belastingen en de verhuurderheffing. Het enige dat je met enige fantasie kunt zien als ‘publieke middelen’ is de achtervang van de staat van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). Die garantie heeft de staat overigens nog nooit een cent gekost.
Er bestaat verder geen enkele twijfel over dat de staat zal bijspringen, mocht de BNG ooit aan de rand van de afgrond komen te staan. BNG heeft namelijk de status van systeembank. In die zin is er dus ook sprake van een garantie, hoewel die waarschijnlijk minder geformaliseerd is dan in de corporatiesector. BNG kan echt alleen theoretisch failliet.
Concurrentie
Het argument dan BNG te maken heeft met concurrentie is ook aanvechtbaar. Natuurlijk is er de Nederlandse Waterschapsbank, een vergelijkbare overheidsbank, maar dat betekent niet dat die twee elkaar op leven en dood beconcurreren.
De European Investment Bank (EIB) financiert wel eens verduurzamingsprojecten in de corporatiesector, maar meestal via de BNG of de Waterschapsbank. Voor zeer lange leningen kloppen semi-overheidspartijen soms aan bij verzekeraars. De concurrentie waarmee Van Eykelenburg te maken heeft, is echter niet groter dan bijvoorbeeld die van de manager van een scholengemeenschap. Die moet immers zorgen dat andere scholen geen leerlingen wegkapen.
"De concurrentie waarmee Van Eykelenburg te maken heeft is niet groter dan die van de manager van een scholengemeenschap"
Bankiers
Het laatste argument van Dijsselbloem is dat je voor de functie bij BNG met bankiers te maken hebt, mannen en vrouwen met kennis en vaardigheden die ook in trek zijn in de in de bancaire sector. Om de juiste mensen te krijgen moet je een salaris kunnen bieden dat interessant is voor zulke mensen.
Is dat inderdaad zo? Van Eykelenburg kwam zelf bij het ABP vandaan. Daar heerst een nogal institutionele cultuur. Menno Snel, de nieuwe baas van de Waterschapsbank, was lang werkzaam als ambtenaar op Financiën en heeft verder gewerkt voor pensioenuitvoerder APG, het pensioenfonds ABP en het IMF. Allemaal financieel, maar wel institutioneel. Zalm was, afgezien van zijn ervaring bij DSB, natuurlijk ook een man die altijd de overheid had gediend.
Waarschijnlijk zijn er legio mensen in overheidsdienst die uitstekend leiding kunnen geven aan de BNG
Waarschijnlijk zijn er legio mensen in overheidsdienst die uitstekend leiding kunnen geven aan de BNG. Het zou in de toekomst misschien zelfs een leuke baan kunnen zijn voor Dijsselbloem zelf. Misschien moet je juist wel iemand hebben met een meer institutionele of overheidsachtergrond. Dat past beter bij de voorzichtige, degelijke cultuur die heerst bij de BNG.
Luxepositie
Twee jaar geleden publiceerde FTM een artikel waarin we uitlegden waarom corporatiedirecteuren niet mogen klagen over de invoering van de WNT in hun sector. In welke mate zijn de in dat artikel gebruikte argumenten ook van toepassing op de topfunctie bij de BNG of de Waterschapsbank?
Het eerste argument in het stuk was dat corporatiedirecteuren opereren in een sector zonder noemenswaardige concurrentie. Slagvaardig concurreren is juist hoe je je kunt onderscheiden in de private sector. We hebben het al eerder gezegd: BNG heeft zijn vaste klanten, en Van Eykelenburg ligt ’s nachts echt niet wakker omdat er klanten weglopen.
Ook op de financiële markten zijn de door de staat gegarandeerde AAA-leningen die via BNG worden aangeboden zeer geliefd. Zelfs toen er na het faillissement van Lehman Brothers geen leningen meer geplaatst konden worden, was bij de BNG het loket nog open. Dat geeft aan in wat voor luxepositie de bank verkeert. Over de financiering van de bank zal Van Eykelenburg dan ook niet lopen te malen in zijn vrije tijd, hoewel het zonder meer een serieuze klus was om de balans conform de Bazelse eisen te versterken.
BNG opereert in een weinig riskante en slechts beperkt competitieve marktniche
Zoals gezegd is een faillissement voor de BNG, net als voor een woningcorporatie, ondenkbaar. Voor een echte private topmanager is op de fles gaan de ultieme nachtmerrie. Een bedrijf kan kapotgaan en er ligt dan geen enkel vangnet onder. Alles is dan weg en het is zijn verantwoordelijkheid. Dat is traumatisch. BNG opereert echter in een weinig riskante en slechts beperkt competitieve marktniche, waarin alles met zekerheden en garanties is afgedekt en het afbreukrisico voor de topman zeer beperkt is. Het is een functie die vergelijkbaar is met Directeur Generaal op Financiën, directeur van het Agentschap van het ministerie van Financiën of directeur van het WSW.
Het is heel moeilijk te verdedigen dat de opvolger van Van Eykelenburg meer dan een minister moet verdienen (181.000 euro). Even lastig is het om te begrijpen waarom er voor Van Eykelenburg nooit sprake is geweest van een overgangsregime. In 2009 werd bepaald dat zijn opvolger maar 345.000 euro mag ontvangen. Zou er hier een vergelijkbaar regime zijn gehanteerd als in de corporatiesector, dan had hij in 2014 op het passende salaris kunnen zitten.
23 Bijdragen
Change is the only constant 3
Peter Hendriks 7
Change is the only constantLydia Lembeck 12
Change is the only constantDanny Split 7
En meneer "verdient" €697.000 per jaar? Wat word gerechtvaardigd door gepromoveerde personen?
Wat is het woord verdienen nog waard wanneer kinderen het niet verdienen om te leven en dit soort individuen onbeperkt vrijheid verdienen voor een risico vrij baantje.
Lydia Lembeck 12
Danny SplitPS: Na die drie jaar houd de hulp van de Voedselbank namelijk op. Dan worden mensen verwacht hun zaken weer voor elkaar te hebben. Toch zien we elk jaar dat het steeds lastiger wordt om langdurig in de Bijstand te moeten zitten. Voor een aantal mensen is dat helaas wel hun 'toekomst'...
Danny Split 7
Lydia LembeckLydia Lembeck 12
Danny SplitHendrik Nolte 1
Dat is geheel een leugen als 100% gegarandeerd wordt door de Nederlandse overheid. Meneer Van Eykelenburg kan de "bank" de grond in boren als hij wil en dan gaan er gewoon publieke middelen naartoe. In deze is dat zelfs een feit, bij een reguliere bank niet.
Anton Van de Haar 8
Hendrik NolteMartin van der Wiel 7
"Het tweede argument was dat BNG te maken heeft met concurrentie"
Die concurrentie zal niet te groot zijn en kunnen ze, gezien het salaris van meneer van Eykelenburg, redelijk makkelijk het hoofd bieden.
Hoe zit het met de hoogte van de lonen van de direct eronder opererende vazallen? Ben daar wel benieuwd naar, als je leest dat Van Eykelenburg op € 697.000 per jaar zit.
Lydia Lembeck 12
Martin van der WielArjan 7
In de publieke sector betaal je het salaris van de bestuursvoorzitter via belastingen en in de private sector via de aankoop van diensten. Wat is het verschil voor je koopkracht?
Het volksverzet wordt waarschijnlijk veroorzaakt doordat belastingen verplicht zijn en de aanschaf van diensten in de vrije markt niet. Het gevoel dat je de vrijheid hebt om je te verzetten tegen torenhoge salarissen door het product niet te kopen.
Laten we dan eens meten hoe het zit met ons verzet tegen buitensporige salarissen in de publieke/private sector die we zowel als belastingbetaler en als klant betalen.
In de private sector waar we de keuzevrijheid hebben om via onze aankoopbeslissing iets te doen tegen te hoge salarissen zien we dat de verhouding tussen topsalarissen en gemiddelde salarissen compleet scheef is gaan groeien, een trend die stukken minder zichtbaar is in de publieke sector. Onze keuzevrijheid om ons te verzetten tegen de ontwikkeling van topsalarissen heeft niet als resultaat gehad dat we het niet accepteerden.
Laat de conclusie niet zijn dat buitensporige hoge salarissen in de publieke sector moeten worden geaccepteerd, maar dat we als belastingbetaler en klant dezelfde kritische bril opzetten. Een euro uitgegeven aan de private of publieke sector maakt geen verschil, en een te hoge salaris in de publieke sector zou in de private sector waarschijnlijk nog hoger zijn. Waarom we toch milder zijn voor de vrije sector mag tot nadenken aanzetten.
Peter Hendriks 7
ArjanIn de publieke sector staat niet de aandeelhouder centraal, maar het belang van overheden en semi-overheden. Het salaris van het management van BNG heeft invloed op de renteopslag die wordt berekend aan de klanten.
Veel belangrijker is echter het dat je scheve ogen krijgt. Een corporatie-directeur staat in zekere zin verder van het rijk af dan de BNG. Van Eykelenburg heeft me eens verteld dat Wouter Bos (toen nog minister van Financiën) hem persoonlijk heeft gezegd: 'Ik eis dividend van jou.' Dat liep dus niet via de commissarissen, of de Nederlandsche Bank, of een ambtenaar van Financiën. Als je dan corporatie-directeuren - die ver van de minister af staan - volgens de WNT laat betalen en Van Eykelenburg niet, dan voelt oneerlijk. Je ondergraaft er het vertrouwen in de instituties mee.
Marla Singer 7
Peter HendriksDat de PvdA leden weer een leuke item voor de verkiezingen hebben gevonden is niet opmerkelijk. Maar naar alle waarschijnlijkheid zal die partij ook niet zorgen dat er iets veranderd voor die baan omdat ze geen zin hebben om het old boys network te ontmantelen.
Lydia Lembeck 12
Marla SingerMaar ik ben het niet met Peter eens dat een corporatiedirecteur verder afstaat van het rijk. Omgekeerd blijkt die corporatie verrekte dichtbij de minister te staan. Angstwekkend dichtbij zelfs.
Met je eens dat we van de PvdA weinig te verwachten hebben, hoezeer ik dat ook fout wil hebben...
Arjan 7
Peter HendriksIn de publieke sector werkt het niet anders. Een hoger salaris die zichzelf terugverdient. Probleem is waarschijnlijk dat er geen geloof in die theorie is voor publieke sector, maar wel voor de private sector.
Peter Hendriks 7
ArjanArjan 7
Peter HendriksMaar dat was mijn punt niet. Of de bestuursvoorzitter nu actief is in de publieke of private sector, in beide gevallen betalen wij zijn salaris. Wanneer we dat te hoog vinden zou in beide situaties er bezwaar moeten zijn.
Lydia Lembeck 12
Peter HendriksPeter Hendriks 7
Lydia LembeckLydia Lembeck 12
Peter HendriksLydia Lembeck 12
ArjanRoland Vanderschaeghe 4