Je kon de pen horen krassen. Door middel van een vlugge handtekening onder een executive order zette de Amerikaanse president Donald Trump gisteravond een streep door de Amerikaanse betrokkenheid bij de Trans-Pacific Partnership (TPP). ‘Iets heel goeds voor de Amerikaanse arbeider, wat we zojuist gedaan hebben,’ zei Trump terwijl hij het ondertekende bevel toonde aan de camera’s.

‘Iets heel goeds voor de Amerikaanse arbeider, wat we zojuist gedaan hebben’

Vrijhandel- en investeringsverdrag TPP werd een jaar geleden door Trumps voorganger Barack Obama uitonderhandeld met elf andere landen rondom de Stille Oceaan. Door verlaging van de importheffingen en wegnemen van regelgeving tussen de landen moest TPP meer handel, meer werkgelegenheid en economische groei gaan opleveren.

Volgens Trump is dat onzin en gaat TPP juist ten koste van Amerikaanse banen. Door vrijhandel zouden Amerikaanse banen vertrekken naar het buitenland. ‘Vanaf nu’, zei Trump eerder in zijn inaugurele speech, ‘is het Amerika eerst.’

TPP wordt gezien als de Aziatische tegenhanger van het Trans-Atlantisch Vrijhandels- en Investeringsverdrag (TTIP). Over TTIP steggelen Europa en de VS al sinds 2013. Vanwege de Amerikaanse presidentsverkiezingen zijn de onderhandelingen tijdelijk gestopt, onduidelijk is of ze ooit nog worden hervat.

Protectionisme

Trump kondigde in zijn verkiezingscampagne aan de Verenigde Staten weer groots te willen maken, waarbij het creëren van nieuwe banen centraal staat. ‘Koop Amerikaanse spullen en huur Amerikaanse werknemers in,’ zei hij in zijn inaugurele speech. Trump vroeg ook om de hulp van bedrijven. Die kunnen als tegemoetkoming rekenen op belastingvoordelen en het schrappen van tot wel 75 procent van de regelgeving, zo werd gisteren eveneens bekendgemaakt. Trump wil de importheffing op buitenlandse producten juist ‘erg veel’ verhogen, op Chinese producten met wel 45 procent. Alhoewel nog niet aangekondigd, zou Trump ook overwegen om het North American Free Trade Agreement (NAFTA), tussen de VS, Mexico en Canada open te breken.

‘Koop Amerikaanse spullen en huur Amerikaanse werknemers in’

Trump lijkt hiermee het startschot te geven voor een verschuiving in de wereldeconomie. Lange tijd was vrijhandel het devies. De grote economische blokken als de VS, Europa, China en Japan waren voorstander van open grenzen, waarbij goederen vrij heen en weer konden worden verhandeld. Het staat haaks op de beschermende maatregelen van Trump, die zijn bedoeld om de eigen economie af te schermen tegen invloeden van buiten. Dergelijk beleid staat bekend als protectionisme.

Auto’s en iPhones

Trumps oproep aan grote bedrijven werkt. Autofabrikanten melden trots dat ze banen willen verplaatsen naar- of creëren in de VS. Eind vorig jaar meldde autofabrikant Ford dat het de bouw van een geplande fabriek in Mexico zal stopzetten. Daarvoor in de plaats wordt een Ford-fabriek in Michigan uitgebreid. Andere autofabrikanten, waaronder Fiat-Chrysler, Volkswagen, Honda en Toyota, hebben eveneens aangekondigd banen te gaan verplaatsen naar de Verenigde Staten.

Apple’s iPhone-bouwer Foxconn is eveneens van plan banen naar de Verenigde Staten te brengen. Op 23 januari maakte het Taiwanese bedrijf bekend samen met Apple 6,5 miljard euro te investeren in een fabriek voor glazen schermen. De fabriek moet 30.000 tot 50.000 nieuwe banen opleveren. Foxconns ceo zegt dat Amerikaanse protectionisme onvermijdelijk is, maar mogelijk niet kan rekenen op steun van de Amerikaanse bevolking omdat het hogere consumentenprijzen tot gevolg zal hebben. Andere technologiebedrijven die Trump banen hebben beloofd zijn IBM en de Chinese webwinkel Alibaba.

Een nieuw te vormen koppel belooft ook banen te creëren. Het gaat om chemieconcern Bayer en zadenbedrijf Monsanto. Hun aanstaande fusie is door de Amerikaanse senator Bernie Sanders, Hillary Clintons rivaal voor de Democratisch nominatie, ‘a marriage made in hell’ genoemd. Die fusie moet eerst worden goedgekeurd door de nieuwe Amerikaanse regering en gaat als het aan Bayer/Monsanto ligt vergezeld van 3000 extra banen (bovenop het behoud van de 9000 huidige banen) en 7,4 miljard euro aan investeringen.

Subsidie voor je eigen ontslag

Alhoewel het Amerikaanse bedrijfsleven geen bezwaar zal hebben tegen belastingverlagingen, het schrappen van regels en de aankondiging van nieuwe infrastructurele projecten, rijst de vraag of die maatregelen wel zin hebben. De Amerikaanse economie zou momenteel niet te lijden hebben onder werkloosheid en huidige bouwprojecten zouden al te kampen hebben met een tekort aan goed opgeleide werknemers. De afgelopen 75 maanden zouden er bovendien iedere maand banen bij zijn gekomen, een fijne erfenis van Obama’s presidentschap.

De Amerikaanse economie zou momenteel niet te lijden hebben onder werkloosheid

Dan is er nog de vraag of het niet alleen de bedrijven zijn die de vruchten plukken. De This American Life-podcast was er met de aflevering van afgelopen zaterdag z’n tijd wat mee vooruit. Afgelopen weekend was in de wekelijkse radioshow te horen hoe de fabrieksarbeidster Georgina omging met haar ontslag nadat haar fabriek UTEC besloot te verhuizen van het Amerikaanse Huntington naar Mexico. Dolblij was ze toen niemand minder dan Trump (toen nog president elect) een dochterbedrijf van UTEC bezocht en aankondigde dat na overleg met de directie en een belastingvoordeel van 6,5 miljoen euro de banen aldaar behouden zouden blijven. Georgina hoopte dat haar baan ook zou worden gered, maar helaas. Terwijl de 800 banen bij het dochterbedrijf bleven, gingen die van Georgina en 1299 anderen alsnog naar Mexico. Ze vond het lijken op een publiciteitsstunt, een overwinning voor Trump op haar kosten. Letterlijk op haar kosten, zo vertelde een andere werknemer. ‘Bedenk dat je wordt ontslagen door een bedrijf dat miljarden dollars winst maakt en je er dan achterkomt dat jouw belastinggeld hun rekening betaalt. Het is alsof je je eigen ontslag subsidieert.’