Tussen pensioenfondsen tekent zich een klimaatkloof af

In de Noorse stad Stavanger kwamen op woensdag 15 mei de aandeelhouders van oliebedrijf Equinor bijeen. Daar beoordeelden zij de resultaten van het oliebedrijf en stemden over verschillende moties. Eén daarvan was motie nummer 9, ingediend door de activistische aandeelhouders van Follow This: 'Equinor moet doelen stellen en publiceren die in lijn zijn met het Klimaatakkoord van Parijs om de opwarming van de aarde te beperken.' De motie wordt door het bestuur ontraden, maar verwerft niettemin behoorlijk wat steun: 12 procent van de vrije aandeelhouders steunt de motie, 7,5 procent onthoudt zich van stemming.

Zes dagen later speelt zich een vergelijkbaar circus af in het Schotse Aberdeen, waar de aandeelhouders van oliereus BP van zich laten horen. Ook daar staat de oproep van Follow This op de agenda. Ook hier wordt het voorstel ontraden. Tegen het bestuursadvies in wordt de motie gesteund door 8 procent van de aandeelhouders. 6 procent van de aandeelhouders onthoudt zich van stemming.

Alle grote Nederlandse institutionele beleggers hebben aandelen in deze oliebedrijven. Zij moesten zich de afgelopen weken uitspreken over de klimaatstrategie van deze olie- en gasbedrijven. Wat opvalt na het vergelijken van hun stemgedrag is dat zij een totaal verschillende duurzaamheidsstrategie lijken te volgen.

‘Klimaatrisico is ook een financieel risico’

Neem Aegon, met een totaal belegd vermogen van 804 miljard euro de grootste belegger van Nederland. Het bedrijf dat levensverzekeringen, pensioenen en vermogensbeheerproducten aanbiedt, stemde bij zowel Equinor als BP voor de klimaatmoties. ‘Wij vinden het van groot belang dat de doelstellingen van Parijs daadwerkelijk worden gerealiseerd,’ zegt een woordvoerder. ‘Klimaatrisico is ook een financieel risico en onze pensioenklanten willen graag in een prettige leefomgeving van hun oude dag genieten. Overheden, bedrijven en investeerders moeten hun verantwoordelijkheid pakken in de overgang naar een klimaatbestendige economie. We houden hier rekening mee bij onze investeringsbeslissingen.’

APG, de uitvoeringsorganisatie van het grootste Nederlandse pensioenfonds ABP met een totaal belegd vermogen van 459 miljard euro, stemde juist tegen de klimaatmoties. ‘Kern van de discussie is volgens ons met welk middel het einddoel het beste behaald kan worden,’ zegt een woordvoerder. APG kiest daarbij voor ‘engagement op het gebied van verantwoord en duurzaam beleggen met beursgenoteerde olie- en gasondernemingen’ en is minder geneigd tegen een bestuursadvies in te stemmen. APG steunde bij BP en Equinor bijvoorbeeld wel de motie van Climate Action 100+, een veel minder concreet voorstel dan de motie van Follow This, maar wel een die kan rekenen op bestuurlijke steun van beide oliebedrijven.

PGGM, de uitvoeringsorganisatie van Pensioenfonds Zorg en Welzijn met een totaal belegd vermogen van 211 miljard, hield zich ten aanzien van de motie van Follow This juist op de vlakte en onthield zich van stemming. Wel stemde het voor de motie van Climate Action 100+. Opvallend genoeg wijst PGGM hierbij met een beschuldigende vinger naar de overheid: ‘Als belegger houden we altijd rekening met meerdere scenario’s. De wereld is nu eenmaal onzeker en overheidsbeleid – een van de belangrijkste parameters voor klimaat – is wispelturig. De resolutie van CA100+ laat ruimte voor aanpassing van de strategie, mochten de omstandigheden daartoe aanleiding geven; Follow This biedt die flexibiliteit niet. [..] Overheden moeten de juiste voorwaarden scheppen en consistent beleid maken. BP laat zien dat zij de energietransitie serieus neemt en daarin een rol van betekenis wil spelen. [..] Maar BP of zelfs de energiesector kan het niet alleen.’

Scope 3-emissies

Een belangrijk twistpunt tussen de verschillende pensioenfondsen is de mate waarin je een oliebedrijf verantwoordelijk kunt houden voor zogeheten scope 3-emissies. Want: is een oliebedrijf alleen verantwoordelijk voor de CO2-uitstoot die vrijkomt als ruwe olie wordt omgezet in benzine en diesel (scope 1), of is het ook verantwoordelijk voor de CO2-uitstoot als die diesel en benzine verbrand worden (scope 3)? Aegon zegt hierover: 'Uit onderzoek blijkt dat slechts 10 tot 15 procent van de emissies van fossiele brandstoffen verband houdt met de productie ervan; de rest valt onder scope 3. Het is daarom sowieso belangrijk dat olie- en gasbedrijven de volledige klimaateffecten van hun producten erkennen. Vervolgens geldt dat als je alles moet doen om ‘Parijs’ te halen, je ook alles in scope 3 moet nemen.'

PGGM is het daar niet mee eens: ‘Het is goed als energiebedrijven zich verantwoordelijk voelen voor hun scope 3-emissies, maar dat betekent niet dat zij als enige verantwoordelijk zijn. Integendeel. Een automobilist die brandstof verbruikt of een passagier in een vliegtuig is minstens zo verantwoordelijk voor de uitstoot als de producent.’

Eumedion, een organisatie die de belangen behartigt van grote institutionele beleggers op het gebied van corporate governance en duurzaamheid (en waar onder meer PGGM, Aegon en ABP zijn aangesloten), vindt wél dat oliebedrijven verantwoordelijkheid moeten nemen voor Scope 3-emissies. Eumedion voegt daar wel aan toe dat ‘het nog een uitdaging is om in de sector tot een consistente en vergelijkbare methodologie te komen om de Scope-3 emissies te meten’.

Dit schisma in de duurzaamheidsstrategie van Nederlandse beleggers werd ook begin april zichtbaar, toen een aantal van hen een oproep aan Shell deed. In de oproep krijgt Shell van de ondertekenaars eerst een compliment: in 2018 maakte het als eerste olie major ter wereld bekend dat het verantwoordelijkheid wil nemen voor zijn scope 3-emissies. Shells ambitie is 50 procent minder CO2-uitstoot per eenheid energie in 2050. Een relatieve besparing dus: als Shell heel veel duurzame energie produceert (bijvoorbeeld door de aanleg van gigantische windparken of de ambitie om samen met PGGM Eneco over te nemen), dan daalt de CO2-uitstoot per eenheid energie ook, zonder dat in absolute termen de CO2-uitstoot daalt.

‘Een publieke oproep vonden wij niet alleen onnodig, maar ook ongepast’

Daarom verwelkomen de beleggers Shells omarming van de verantwoordelijkheid voor scope 3-emissies. Direct daarna maken zij duidelijk dat het nog niet ver genoeg gaat. ‘We moedigen Shell aan om de langetermijnambitie met betrekking tot de netto CO2-voetafdruk in lijn te brengen met het (ruim) onder 2°C-pad van het Intergovernmental Panel on Climate Change.' Het moment dat de aandeelhouders hiervan resultaat willen zien: de aandeelhoudersvergadering van volgend jaar.

Shell in beweging

De ondertekenaars van de oproep: Nationale Nederlanden, de pensioenfondsen PME en PMT, ACTIAM, Aegon, Van Kempen en Achmea. Grote afwezigen: PGGM en APG. PGGM zegt over die beslissing: ‘Shell heeft de afgelopen jaren goede stappen gezet en is een voorbeeld voor de rest van de industrie. Een publieke oproep vonden wij niet alleen onnodig, maar ook ongepast.’

‘Voor het bestuur van Shell is nu dus onduidelijk wat de Nederlandse beleggers precies van het bedrijf verwachten,’ aldus Mark van Baal van Follow This. ‘Een meerderheid van de tien grootste Nederlandse fondsen zegt dat Shells inspanningen onvoldoende in lijn zijn met het Klimaatakkoord van Parijs. Aan de andere kant gelooft ABP kennelijk dat Shell al meer dan voldoende doet. De onduidelijkheid in de olie- en gassector kan het Klimaatakkoord van Parijs maken of breken.'

Eumedion herkent de onduidelijkheid niet. Het ziet ‘geen tweedeling’ onder zijn achterban. ‘Eumedion-deelnemers hoeven niet op de aandeelhoudersvergadering hetzelfde stemmen. Elke deelnemer heeft een eigen stembeleid, ook ten aanzien van aandeelhoudersvoorstellen, en zal eigen overwegingen hebben om voor of tegen een voorstel op de agenda te stemmen.’

Follow This is ondertussen vooral blij met de fondsen die nu aan het doorpakken zijn. ‘Het stemt me hoopvol dat de andere fondsen niet stil blijven staan. De afgelopen jaren stemden zij voor de klimaatresoluties bij Shell, waardoor het oliebedrijf nu verantwoordelijkheid neemt voor zijn scope 3-emissies. Zij kregen Shell in beweging en proberen dat nu ook bij BP en Equinor. De individuen die dit voor elkaar kregen verdienen daarvoor alle lof. Zij zijn de echte helden van dit verhaal.’