Natuurlijk, het is goed dat Baudet geschorst wordt, vindt een anonieme klager met wie Follow the Money de afgelopen dagen uitgebreid heeft gesproken. Hij diende in april van dit jaar een klacht in bij het College van onderzoek integriteit van de Tweede Kamer op grond waarvan Baudet nu de schorsing krijgt opgelegd en de Kamerleden Freek Jansen en Gideon van Meijeren worden berispt. Uit angst voor bedreigingen wil de klager anoniem blijven.

De klager noemt het ‘onbegrijpelijk’ dat een politieke partij met contributies en overheidssubsidies een eigen uitgeverij kan opzetten, om die vervolgens over te hevelen naar een bv waarvan de partijleider en anderen de bestuurders zijn. ‘Het bedrijf is opgezet met geld dat Forum kreeg op basis van de Wet financiering politieke partijen.’

Baudet gaf zijn boeken sinds jaar en dag uit bij uitgeverij Prometheus. In 2020 richtte Forum voor Democratie een eigen uitgeverij op. ‘Ik heb jou rijk gemaakt, nu ga ik mezelf rijk maken,’ zei hij tegen uitgever Mai Spijkers. De partij startte vervolgens uitgeverij Amsterdam Books. 

Die uitgeverij viel onder Forum voor Democratie bv en dus onder hetzelfde bestuur als dat van de partij, met als voorzitter Thierry Baudet. Dat leverde een vreemde structuur op: de bestuurder Baudet beslist over de omvang van de royalty’s die hem via zijn eigen THPB Media bv als privépersoon worden uitgekeerd. 

De verdiensten van de uitgeverij waren overigens niet gering. Uit jaarcijfers over 2020 blijkt dat de FvD-voorman buiten zijn maandelijkse inkomen van 8600 euro als Kamerlid ook nog eens 85.000 euro aan royalty’s binnenkreeg. 

‘Door de boeken in eigen beheer uit te geven, verdient Baudet meer aan zijn werk én verdient Forum voor Democratie ook geld’

Ook de partij kreeg toen een deel van de verkoopprijs toegeschoven. In februari 2021 liet de partijwoordvoerder nog aan Nu.nl weten ‘verheugd’ te zijn dat boeken in eigen beheer werden uitgegeven. ‘Zo verdient Thierry Baudet meer aan zijn werk dan bij een andere uitgeverij én verdient Forum voor Democratie ook geld aan zijn werk.’

Maar dat lijkt nu veranderd. In de oprichtingsakte van de op 4 november 2021 opgerichte Amsterdam Media Group bv staat dat de bestuurders de winsten onderling verdelen. Amsterdam Media Group heeft de merknaam Amsterdam Books geregistreerd, een bedrijf dat zich volgens de akte onder meer bezighoudt met het uitgeven van boeken en cryptomunten. 

De bestuurders van Amsterdam Media Group zijn behalve Baudet ook de Tweede Kamerleden Gideon van Meijeren, Freek Janssen en Ralf Dekker. Ook het Brabantse Statenlid Joris van den Oetelaar zit in het bestuur, net als Chhay Lin Lim, een zelfbenoemd expert op het gebied van cryptomunten. 

Wie betaalt de boekenproductie?

Mogen politici aan hun partij verbonden cryptomunten op de markt brengen en daarin handelen, vraagt de anonieme klager zich af? Op welke manier voorkomen de Forum-politici dat via de Forum Coin geld wordt witgewassen? Dat crypto’s kwetsbaar zijn voor financieel-economische criminaliteit bevestigt de Autoriteit Financiële Markten. 

En wie betaalt voor de productie en de marketing van de boeken? Wordt dat wellicht betaald uit de subsidiegelden die Forum ontvangt, waarna de winsten uit de boekverkopen via Amsterdam Media Group bv worden afgeroomd? 

De Tweede Kamer lijkt onmachtig om constructies à la de Baudet-bv’s te onderzoeken, laat staan ze te sanctioneren

Staan bij Amsterdam Media Group wel mensen op de loonlijst? Of zorgen werknemers van het partijbureau voor de verkoop en distributie van de boeken? Mogen politici boeken verkopen op partijbijeenkomsten of via een website die lijkt op die van de politieke partij waarvoor ze actief zijn? En mogen ze de winsten daarvan voor zichzelf houden? 

Deze vragen, weet de klager, vallen buiten het mandaat van het College van onderzoek integriteit. Op dit moment lijkt de Kamer dus onmachtig om constructies à la de Baudet-bv’s te onderzoeken, laat staan ze te sanctioneren. Op grond van de door de Kamer opgestelde regeling kan het College alleen maar vaststellen of individuele Kamerleden al dan niet voldoen aan hun meldingsplicht als het gaat om nevenfuncties en de inkomsten die daaruit voortvloeien. 

Stelt het College vast dat het reglement is overtreden, dan kan het een aanwijzing geven alsnog melding te doen van een nevenfunctie en de inkomsten daaruit. Daarnaast kan het Kamerleden berispen of ten hoogste een maand schorsen. 

‘Niet bekend’ met de casus

De klager is niet de enige die vragen heeft over de constructies die door Baudet en zijn partijgenoten zijn opgezet. 

Senator Henk Otten, ooit medeoprichter van Forum en nu een van Baudets belangrijkste critici, riep zijn voormalige partijgenoot afgelopen week via Twitter op een onafhankelijke expert inzage in de boeken te geven. ‘Het lijkt erop dat de constructie vooral is bedacht om de wet te omzeilen en om te kunnen schuiven met kosten en opbrengsten tussen de partij en de bv’s.’ Otten pleit ervoor om de Auditdienst Rijk (ADR) of de Algemene Rekenkamer opdracht te geven om deze constructie ‘tot op de bodem uit te zoeken’.

Afgelopen week vroeg Otten in de Eerste Kamer aan minister Hanke Bruins Slot van Binnenlandse Zaken of het gebruik van bv-constructies binnen een politieke partij in strijd is met de geest van de wet. Bruins Slot maakte zich er vanaf door te zeggen dat ze ‘niet bekend was’ met de casus van Forum voor Democratie. 

Die reactie verbaasde Otten. De uitvoering van de Wet financiering politieke partijen valt immers onder verantwoordelijkheid van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Partijen leveren bij dat ministerie financiële stukken ter controle aan. Otten: ‘Bij de bv-constructies van Forum hadden bij de minister meteen alle alarmbellen af moeten gaan.’ 

Ook hoogleraar integriteit van organisaties aan de Vrije Universiteit Rob Eijbergen zet zijn vraagtekens. ‘Schimmige constructies lijken mij ongewenst. Politici moeten transparant zijn. Ze mogen best geld verdienen, maar dan moet dat wel duidelijk zijn,’ zei hij vorig jaar tegen Nu.nl. ‘En dan zal een deel van hun inkomen als Kamerlid worden ingehouden. Als je niks te verbergen hebt, waarom zou je dan moeilijk doen?’

In een reactie op zijn (toen nog) mogelijke schorsing zei Baudet dat hij ‘volstrekt transparant’ was. Van zijn eigen THPB bv, die is opgericht op 1 mei 2020, heeft hij nog steeds geen jaarrekening gedeponeerd. Na ruggespraak met zijn boekhouder laat Baudet weten een ‘verlengd boekjaar over 2021’ te hebben. ‘Daarom is de deadline blijkbaar pas in december dit jaar. Dus nog even geduld!’

Vooralsnog is Eijbergen niet overtuigd: ‘In principe mogen allerlei constructies, als maar duidelijk is hoe de geldstromen lopen tussen de partij en de bv’s. Maar hier lijkt het erop dat politici met elkaar ingewikkelde entiteiten opzetten met het vermoedelijke doel zo min mogelijk belasting te betalen.’

Terechte vragen zonder antwoorden

De vragen die de klager, Otten en Eijbergen aan de orde stellen, zijn terecht. Maar op het moment is het College van onderzoek integriteit noch de Tweede Kamer bij machte een partijorganisatie door te lichten. Ook is het niet mogelijk de financiële huishouding van individuele Kamerleden te onderzoeken.

Het in april vorig jaar opgerichte College van onderzoek integriteit heeft zoals gezegd een beperkt mandaat. Het is de Tweede Kamer zelf die uiteindelijk bij meerderheid moet beslissen of die sancties daadwerkelijk worden opgelegd. In de zaak van de Forum-politici heeft de Kamer dinsdag 18 oktober besloten Baudet een week te schorsen en Van Meijeren en Jansen te berispen. 

Voordat het College van onderzoek integriteit het licht zag, stond de Tweede Kamer helemaal onmachtig tegenover individuele leden die het reglement van Orde aan hun laars lapten. 

Zo weigerde Baudet in 2019 een snoepreisje op te geven in het reisregister: een vlucht met een privéjet van Suitsupply-oprichter Fokke Jong naar Ibiza, in bijzijn van onder meer journalist Jort Kelder. Ook op Alexander Pechtold kwam kritiek omdat de toenmalige partijleider van D66 een appartement dat hij had gekregen niet had gemeld in het geschenkenregister.

De Europese waakhond Greco bekritiseerde de onduidelijkheid in Nederland over het melden van geschenken, reizen en nevenfuncties fors, net als het ontbreken van sancties bij een overtreding. Dat was mede de aanleiding dat de Kamer besloot tot installatie van het College van onderzoek integriteit.

Al eerder berispt

Al vrij snel na oprichting kreeg het College de eerste klachten binnen over Baudet. In november vorig jaar diende bijzonder hoogleraar parlementaire geschiedenis aan de Universiteit van Maastricht Bert van der Braak een klacht in tegen Baudet. Toen ging het over zijn rol als bestuurder van THPB Media bv en de inkomsten uit de boekroyalty’s die hij niet had gemeld.  

Dat was in strijd met de regels, concludeerde het College in maart van dit jaar. De Kamer nam het advies tot het geven van een berisping over. Ook moest Baudet alsnog zijn nevenfuncties melden, wat hij verzuimde.

Baudet zelf sprak na zijn berisping van ‘een absurde wens tot controle’ van Kamerleden

De berisping maakte weinig indruk. Een woordvoerder van Forum voor Democratie liet weten dat de nevenactiviteiten en extra inkomsten niets met zijn politieke werk te maken hadden. Baudet zelf sprak toen al van ‘een absurde wens tot controle’ van Kamerleden en verzekerde ook in de toekomst niets op te zullen geven bij de registers. 

In reactie op Baudets weigerachtige houding vroegen de regeringsfracties en vier oppositiepartijen in juni aan College-voorzitter Horstink of zij Baudet alsnog een schorsing wilde opleggen. Dat kon niet, liet ze weten, omdat ze in het geval van Baudet al sancties had voorgesteld, namelijk de berisping en de aanwijzing om nevenfuncties alsnog te melden.

Integriteit en transparantie op de agenda

Dit keer lijkt het wel tot een schorsing van Baudet te komen. Maar blijft het daarbij? Of komt er een diepgaander onderzoek naar de verhouding tussen Amsterdam Media Group, Amsterdam Books, Forum voor Democratie BV en de partij? 

De anonieme klager vindt dat de Nederlandse burger het recht heeft te weten of Forum-politici mogelijk subsidiegeld misbruiken voor het opzetten en bevorderen van cryptohandel en voor de verkoop van boeken die uiteindelijk ten goede komen aan individuele Kamerleden. 

De komende maanden praat het parlement immers regelmatig over integriteit en transparantie van politieke partijen en individuele politici. Niet alleen zullen Kamerleden de komende tijd het functioneren van het College van onderzoek integriteit bespreken, ook behandelen ze binnenkort de nieuwe Wet financiering politieke partijen die naar verwachting begin 2024 ingaat. 

Vandaag besloot de Kamer de door het College voorgestelde sancties inderdaad op te leggen. 

Een woordvoerder van Forum voor Democratie antwoordde in reactie op vragen dat ‘de afwikkeling van financiële verplichtingen over en weer keurig is geregeld en terug te vinden zal zijn in de respectieve jaarrekeningen’. Voor antwoord op andere vragen verwees hij naar Amsterdam Books. De uitgeverij reageerde niet op onze vragen. 

Naar aanleiding van de stemming in de Tweede Kamer is dit artikel geüpdatet.