‘Ik heb niet zo’n behoefte aan publiciteit.’ Zo opende Koos Föllings van (jeugd)zorgbedrijf Compass GGZ in maart 2021 het gesprek met twee journalisten van Pointer en Follow the Money.

Zijn instelling was dermate succesvol dat nieuwe cliënten eerder een last dan een zegen zouden zijn, verklaarde directeur en eigenaar Föllings. En inderdaad: Compass behaalde opvallend hoge winsten. Op sociale media etaleerde Föllings die weelde graag via foto’s van zijn dure motoren en zijn verzameling auto’s.

Maar toen uit nader onderzoek van Pointer en Follow the Money bleek dat er van alles mis was bij Compass, kon de zorgdirecteur niet aan de publiciteit ontkomen.

Föllings bleek zichzelf jarenlang valselijk te hebben voorgedaan als psychotherapeut; hij ‘behandelde’ cliënten zonder diploma. En er was meer. Het Wijchense bedrijf declareerde zorg die niet was geleverd, omzetcijfers bleken opgeklopt, de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) had minstens 35 meldingen over Compass ontvangen en een jonge cliënt was overleden toen zij onder behandeling van Föllings stond. De directeur had in 2018 een periode in de cel doorgebracht, na een veroordeling wegens stalking en bedreiging met ernstig geweld. En dat was niet eens de eerste keer dat Föllings vastzat: in 2002 was hij veroordeeld voor corruptie, wat hem op gevangenisstraf kwam te staan.

Het bedrijf verloor contracten met lokale overheden en bijna alle betrokken verzekeraars staakten hun betalingen

Na de serie artikelen van Follow the Money volgden Kamervragen en onderzoeken door de IGJ, gemeenten en zorgverzekeraars. Het bedrijf verloor contracten met lokale overheden en bijna alle betrokken verzekeraars staakten hun betalingen. Ruim een jaar later, in april 2022, ging Compass failliet. 

Föllings wilde aanvankelijk een doorstart maken, maar daar is het vooralsnog niet van gekomen. De boedel van Compass en de zorg voor ongeveer tien cliënten zijn onlangs overgedragen aan een nieuw zorgbedrijf, Care4sure.

Maar de zaak is allesbehalve rond. De curator doet momenteel onderzoek naar de oorzaken van het faillissement, wat Föllings’ rol daarbij was en of hij aansprakelijk kan worden gesteld. Voorts gaat de curator na of er mogelijk kort voor het faillissement middelen aan het bedrijf zijn onttrokken en in hoeverre de nog niet betaalde declaraties rechtmatig waren.

Dubieuze carrière in vogelvlucht

Föllings was in 1993 als projectleider betrokken bij Willem II Kazerne in Tilburg, die tot detentiecentrum voor vluchtelingen werd verbouwd. Later werd hij er gevangenisdirecteur. Hij was daar tweemaal onderwerp van rechercheonderzoek. Het eerste werd afgekapt; niet veel later werd een tweede onderzoek gestart. Dat resulteerde in een veroordeling wegens onder meer valsheid in geschrifte, verduistering en het aannemen van steekpenningen. In 2002 belandde hij daarvoor kort in de cel.

Na zijn vertrek bij de Dienst Justitiële Inrichtingen ging Föllings de zorg in. Eerst als interim manager, vervolgens kwam hij terecht op het hoofdkantoor van de Vincent van Goghkliniek, een grote GGZ-instelling met vestigingen in Limburg en Brabant. Daar werd Föllings na enige tijd voorwerp van intern onderzoek vanwege zijn onoirbare omgang met vrouwelijke collega’s. Dat leidde tot een officiële aangifte, liet een oud-medewerker van de kliniek aan FTM weten. Föllings moest vanwege deze affaire vertrekken bij de Vincent van Goghkliniek en startte vervolgens in 2011 Compass GGZ.

De zorgdirecteur ondertekende zelfs formele brieven aan cliënten met zijn valse titel

In 2019 begonnen Follow the Money en KRO NCRV’s Pointer aan een uitgebreid data-onderzoek naar zorgcowboys: zorgondernemers met buitensporig hoge winsten. In dat onderzoek viel Föllings’ bedrijf ons al op; later kwamen er bovendien tips over Compass binnen. Dat leidde al snel tot de constatering dat Föllings allesbehalve een betrouwbare zorgverlener was. 

We ontdekten bijvoorbeeld dat Föllings geen opleiding als psycholoog of psychotherapeut heeft. Toch deed hij zich als zodanig voor en ‘behandelde’ jarenlang cliënten bij Compass, ook minderjarigen. De zorgdirecteur ondertekende zelfs formele brieven aan cliënten met zijn valse titel.

Tientallen meldingen 

Follow the Money ontdekte voorts dat er bij de IGJ meermaals meldingen waren gedaan over het bedrijf: sinds 2013 werden er zeker 35 misstanden aan de toezichthouder gerapporteerd. Onder de melders bevonden zich medewerkers, cliënten, ouders en betrokken gemeenten. De meldingen betroffen zowel de instelling als Föllings persoonlijk. Hem werd onder meer grensoverschrijdend gedrag tegenover cliënten en personeel verweten. Ook zou bij Compass declaratiefraude plaatsvinden en zou de kwaliteit van zorg ernstig te wensen overlaten.

De beschuldigingen werden door ons onderzoek gestaafd. Follow the Money zag declaraties in voor zorg die volgens de betrokken cliënten en medewerkers niet was geleverd. Daarnaast getuigden tientallen oud-cliënten, medewerkers en andere betrokkenen persoonlijk over allerlei misstanden bij de instelling.

Föllings was herhaaldelijk door medewerkers en een psychiater gewaarschuwd dat zijn behandelwijze ‘onverantwoord’ was

De directeur van Compass zat in de zomer van 2018 zelfs enkele maanden in de cel: zijn tweede detentie. Een jaar eerder was hij veroordeeld voor stalking en bedreiging met zware mishandeling. Volgens het vonnis zou hij een stiletto hebben getrokken waarmee hij een buurtgenoot zou hebben bedreigd van de vrouw die hij stalkte. Hij kreeg daarvoor een voorwaardelijke celstraf, maar weigerde het psychiatrisch onderzoek dat de rechter hem had opgelegd, waarna hij alsnog moest zitten. 

Eind 2018 overleed een 21-jarige cliënt van Compass, die aan ernstige anorexia leed. Zij werd ‘behandeld’ door directeur Föllings, die haar volgens meerdere bronnen een genezing via EMDR-therapie in het vooruitzicht had gesteld. Haar overlijden is niet gemeld bij de Inspectie. Uit verklaringen van medewerkers tegenover Follow the Money bleek dat daar wel degelijk aanleiding toe was; Föllings was herhaaldelijk door medewerkers en een psychiater gewaarschuwd dat zijn behandelwijze ‘onverantwoord’ was.

Verklaring Omtrent het Gedrag

De Inspectie heeft in 2019 uiteindelijk onderzoek naar Compass gedaan en daarbij ook het titelmisbruik door Föllings geconstateerd. Maar dat leidde slechts tot een waarschuwing en een lijst met enkele ‘verbeterpunten’. Daar kwam pas recent verandering in. Toen de raad van toezicht in reactie op alle publiciteit in april 2021 opstapte, startte de Inspectie een onderzoek naar de bedrijfsvoering van Compass. 

Kamerleden Attje Kuiken (PvdA) en René Peters (CDA) vroegen vervolgens opheldering bij twee ministeries; hoe kon Föllings al die tijd ongemoeid zijn gelaten? Zijn veroordeling wegens stalking betekende dat Föllings niet langer met GGZ-cliënten mocht werken. Daarvoor is een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) nodig met een van de strengst mogelijke functieprofielen. Maar Föllings was er, zo ontdekten we, in 2020 toch in geslaagd dat document te bemachtigen.

De zorgdirecteur had volgens een oud-medewerker tijdens een vergadering opgeschept dat hij via een kennis bij Justis de VOG had geregeld die hij eigenlijk niet kon krijgen. Uit onderzoek van Follow the Money bleek dat Föllings eind 2019 in korte tijd twee aanvragen had gedaan voor hetzelfde functieprofiel. De eerste keer werd hij afgewezen, enkele weken later kreeg hij het gevraagde document alsnog.

Een fout, verklaarde Sander Dekker van Justitie in antwoord op de kamervragen. Maar zijn antwoord bleek niet het hele verhaal te bevatten.

Föllings’ VOG werd in de zomer van 2021 ingetrokken, waardoor het hem niet langer was toegestaan zich met de zorg voor cliënten te bemoeien. De Inspectie stelde de instelling in oktober 2021 onder verscherpt toezicht omdat het Compass niet was gelukt een nieuwe raad van commissarissen aan te trekken. Daarnaast startte de toezichthouder een onderzoek naar de kwaliteit van zorg.

De Inspectie vond het voldoende dat Compass onder verscherpt toezicht stond en had de directeur ‘aangesproken’

Hoewel uit dat onderzoek bleek dat die kwaliteit ver onder de maat was en hoge risico’s voor onveilige zorg opleverden, mocht Föllings gewoon doorwerken. Zelfs toen uit dossieronderzoek bleek dat hij bij meerdere kwetsbare cliënten nog als hoofdbehandelaar stond geregistreerd, greep de Inspectie niet in. De IGJ vond het voldoende dat de instelling onder verscherpt toezicht stond en had de directeur ‘aangesproken’. In februari 2022 werd dat verscherpte toezicht zelfs deels opgeheven: de IGJ had weer voldoende vertrouwen in het interne toezicht nadat Föllings – inmiddels voor de derde maal – een set nieuwe toezichthouders had geïnstalleerd.

Toen die in maart 2022 ook opstapten, dreigde de IGJ met een last onder dwangsom. Op 22 april moest Compass weer aan de eisen voldoen. Maar zover kwam het niet.

Faillissement

De meeste zorgverzekeraars en gemeenten hadden inmiddels hun betalingen aan Compass gestaakt, na eigen onderzoek naar de declaraties van het bedrijf. Nijmegen, Wijchen en andere gemeenten in de regio zegden hun contract met Compass eind 2021 op, het bedrijf werd voor 2022 niet opnieuw gecontracteerd. 

Op 11 april viel het doek voor het jeugdzorgbedrijf van Föllings, kort nadat moederbedrijf Föllings Consultancy & Management bv was gefailleerd. Curator Cees Klomp van Bierman advocaten uit Tiel handelt het faillissement af. Eind mei verscheen zijn eerste verslag. 

Het onderzoek van Klomp richt zich in eerste plaats op de oorzaken van het faillissement en de mogelijkheid dat er in de periode daarvoor middelen uit het bedrijf zijn onttrokken. Ook is nog niet helder of - en zo ja: in hoeverre – er met declaraties is gefraudeerd. Volgens de balans die de curator opmaakte, zou Compass nog 4,25 miljoen euro van zorgverzekeraars en gemeenten tegoed hebben. Maar de curator twijfelt aan het realiteitsgehalte daarvan en merkt op ‘dat niet verwacht wordt dat het totale bedrag kan worden geïnd’.

De eerste maanden heeft de curator vooral gezocht naar een acute oplossing voor de zorg. De ongeveer 50 resterende cliënten opvangen was niet eenvoudig

Het onderzoek naar de administratie is complex. Twee gelieerde bv’s van Föllings zijn (nog) niet failliet: Vuurtoren bv – waar het vastgoed van Compass in zat – en Koos Föllings Holding. Aan Klomp nu de taak om de onderlinge verhoudingen en transacties tussen de vennootschappen in kaart te brengen. 

De eerste maanden is de curator vooral bezig geweest met een acute oplossing voor de zorg. De ongeveer 50 resterende cliënten opvangen was niet eenvoudig, stelt Klomp tegenover Follow the Money, vooral omdat de verzekeraars en gemeenten de voortzetting van de zorg niet wilden financieren. ‘Ik heb me er waarlijk over verbaasd dat bij een faillissement in de zorg kennelijk geen vangnet bestaat. Werkelijk iedereen – de NZa, de IGJ en de zorgverzekeraars – komt zich ermee bemoeien, maar niemand helpt met een oplossing. Er was geen geld om de zorg voort te zetten en het ligt dan blijkbaar volledig op het bord van een curator. Ook als het om een zorgbedrijf met kwetsbare mensen gaat.’

Nieuwe partij: Care4sure

Binnen een maand meldde zich een partij bij Klomp die interesse toonde voor de boedel en de resterende cliënten van Compass: Care4sure, toen nog in oprichting en nog niet in het bezit van een vergunning of KVK-nummer. Maar op 6 mei 2022 gaf de rechter-commissaris groen licht: voor 75 duizend euro nam Care4sure de boedel en de zorg voor ongeveer tien cliënten over. Daarnaast nam het enkele oud-personeelsleden van Compass aan. 

Care4Sure is nog geen drie maanden oud, maar heeft zijn eerste bestuurswissel al achter de rug

Care4Sure is nog geen drie maanden oud, maar heeft zijn eerste bestuurswissel al achter de rug. Het bedrijf werd bestuurd door Bas van Hagen en Maarten Wienbelt, beiden voor 50 procent aandeelhouder. Maar Wienbelt stapte in juli alweer op. Extern consultant Wim de Neef nam zijn taak over. De Neef licht toe: ‘Door persoonlijke omstandigheden heeft Maarten Wienbelt begin juli af moeten haken en is afgetreden als bestuurder.’

Care4sure heeft overleg gevoerd met Koos Föllings in het kader van de overname, maar sluit nadrukkelijk uit ‘dat er ook maar enige samenwerking met de heer Föllings zou komen’. 

Een website of telefoonnummer heeft het bedrijf nog niet; volgens De Neef wordt daaraan gewerkt. Met hulp van de Inspectie is er al wel een vergunning en staat het bedrijf nu geregistreerd in het AGB-register, nodig om zorg te kunnen declareren.

De directeur zorg van Care4sure deed zijn zorgervaring op als medewerker bij de nachtopvang van het Leger des Heils

De ondernemers achter Care4sure komen niet uit de zorg. Dat onderdeel moet in handen komen van beoogd directeur Peter Vlug, zegt De Neef. Vlug was onder meer evangelisch voorganger, ondernemer en oprichter van de politieke partij Vrede en Recht, waarvoor Wienbelt zich in 2018 verkiesbaar stelde. Zijn ervaring in de zorg deed Vlug op bij het Leger des Heils, waar hij sinds 2016 in de nachtopvang werkt. 

Met de zeven gemeenten die deel uitmaken van de regio Rijk van Nijmegen heeft Care4sure nog geen contract afgesloten, zegt de woordvoerder van een van de gemeenten.

Vragen 

Na het faillissement van Compass en de overname van de boedel plus (een deel van) de cliënten door Care4sure blijven er nog genoeg vragen over. Het eerstvolgende verslag van de curator staat gepland voor eind augustus. 

De vragen die ons bezighouden, zullen daarin waarschijnlijk niet worden behandeld.. Hoe kon Föllings, nadat hij als gevangenisdirecteur strafbare feiten had begaan, en na interne onderzoeken naar Föllings’ gedrag en de daaropvolgende aangifte door de Vincent van Gogh-kliniek, ongestoord een jeugdzorgbedrijf beginnen? Hoe kon Föllings een VOG krijgen, ondanks zijn recente veroordeling voor stalking? Waarom liet de IGJ hem ondanks verscherpt toezicht maandenlang als behandelaar doorwerken in zijn instelling? Follow the Money werkt aan een podcastserie om dieper op die kwesties in te gaan. 

Tips over deze zaak zijn nog steeds welkom. U kunt die mailen aan eelke.van.ark@ftm.nl of jolien.de.vries@ftm.nl.