Uw onbetaalde telefoonrekening van 30 euro kan een schuld worden van 600 euro – het twintigvoudige.

Bijzonder? Nee hoor, het overkomt tienduizenden Nederlanders. Dat danken zij aan hun provider die hun facturen verkoopt aan een incassobedrijf en een deurwaarder die vervolgens beslag legt op hun toeslagen en loon. Die 30 euro is al lang niet meer waar het om gaat, het echte geld wordt verdiend met deurwaarderskosten.

Deze praktijken zijn al jaren gaande en vormen geen geheim in de wereld van schuldinning. Maar nu is het ook de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders (KBvG) te bont geworden. In een tuchtprocedure stelt de KBvG dat deurwaarder Van den Bergh & Partners 52.459 keer ‘blind’ beslag heeft gelegd op de voorlopige teruggaaf bij de Belastingdienst (onder meer teruggaaf van toeslagen). ‘Onverklaarbaar hoog’, noemt de deurwaarderskoepel dat aantal in een uitspraak van eind vorig jaar die hier te lezen is.  

‘Blind’ beslag leggen betekent dat de deurwaarder niet heeft gekeken of de schuldenaren waarbij beslag is gelegd, wel recht hadden op een teruggaaf van de Belastingdienst en of er al een beslag van een andere deurwaarder op de teruggaaf lag. Die controles — door inzage te vragen in registers die deze praktijken in de gaten houden — had het kantoor wel moeten uitvoeren. 

Onterechte beslagen hebben als vervelend gevolg dat ze onnodige kosten meebrengen voor de schuldenaar: een beslag kost hem of haar circa 120 euro; de betekening van het ‘beslagexploot’ die de deurwaarder aan de schuldenaar uitreikt, kost circa 68 euro – samen rond de 188 euro ‘omzet’ voor de deurwaarder. Het is aannemelijk dat deze kosten bij een deel van die schuldenaren ten onrechte in rekening zijn gebracht, omdat de controle zoals gezegd ontbrak.

Dubbel beslag leggen om de kosten op te drijven 

Verder klaagt de KBvG dat het Rotterdamse kantoor bij 21.000 van de 52.459 beslagen een tweede beslag (zoals een loonbeslag) heeft gelegd, zonder daarbij rekening te houden met de zogeheten beslagvrije voet. Dat zit zo: een deurwaarder mag niet op al het inkomen van een schuldenaar beslag leggen – er moet een beslagvrije ruimte voor de schuldenaar blijven om in het levensonderhoud te kunnen voorzien. ‘De beslagvrije voet lijkt standaard op € 0,00 te zijn gezet’, stelt de KBvG.

‘Dat is nog kwalijker dan het eerste beslag,’ zegt schuldenexpert en jurist André Moerman die een aantal spraakmakende tuchtprocedures tegen deurwaarders startte. ‘Bij dubbel beslag moet de beslagvrije voet verdeeld worden. Als je beslag legt op twee potjes – de teruggaaf en het loon – dan levert dat tweede beslag niks extra op. Je krijgt als deurwaarder hetzelfde bedrag, maar je maakt wel twee keer kosten. De deurwaarder weet dat dat zinloos is.’ Moerman kreeg op dit punt al eens gelijk van het Hof Amsterdam: dat Hof oordeelde dat zo’n dubbel beslag tuchtrechtelijk laakbaar is. 

Als de aantijgingen kloppen, dan hebben de beslagen Van den Bergh bijna vier miljoen euro opgeleverd

Als de aantijgingen van de KBvG kloppen, dan hebben die 21 duizend zinloze beslagen Van den Bergh bijna vier miljoen euro opgeleverd (120 euro voor het beslag plus 68 voor de betekening = 188, vermenigvuldigd met 21 duizend).

DirectPay duikt op   

De opdrachtgever van Van den Bergh (dat wil zeggen, de partij namens wie die tienduizenden beslagen zijn gelegd) is incassobureau DirectPay Services BV, bevestigt een woordvoerder van het bedrijf. DirectPay is berucht vanwege het op grote schaal opkopen van onbetaalde facturen van bijvoorbeeld telecombedrijven en een stortvloed van daaropvolgende rechtszaken. Per werkdag sleepte het incassobureau 165 debiteuren voor de rechter in kleine schuldzaken, zo onthulde De Groene Amsterdammer in 2017. Daarmee was de opkoper kampioen rechtszaken aanspannen van Nederland – en een zeer zware belasting voor de rechtspraak.

Hoe DirectPay te werk gaat, blijkt onder meer uit deze uitspraak van de rechtbank in Maastricht: het bedrijf wordt verweten ‘uiterst onzorgvuldig en dus onrechtmatig gebruik van processuele middelen’ te maken. De zaken van DirectPay zijn zo slecht onderbouwd, dat het bedrijf als straf is veroordeeld tot het betalen van hoge proceskosten. Naar aanleiding van de commotie en een serie van zulke negatieve uitspraken, zegt DirectPay gestopt te zijn met dagvaarden. 

Voor schuldenaren pakt de gang van zaken in elk geval zeer nadelig uit: hun oorspronkelijke schuld – ook al is het een klein bedrag – loopt op tot een veelvoud ervan. In dit voorbeeld uit de praktijk van schuldenexpert Moerman groeit de ‘hoofdsom’ van DirectPay van 31,45 euro uit tot een schuld van meer dan 600 euro, dankzij al te voortvarend optreden van Van den Bergh in 2018.

De tuchtrechter van de deurwaarders heeft de klachten van de KBvG eind vorig jaar ongegrond verklaard. ‘Het aantal onder de Belastingdienst gelegde beslagen en het aantal bevragingen van het DBR roepen zonder meer vragen op, maar zonder nader dossieronderzoek kunnen hier geen conclusies aan worden verbonden.’ Daarmee is echter niet gezegd dat de deurwaarder geen blaam treft: ‘Uit het enkele feit dat het BFT (nog) niets van zich heeft laten horen, kan niet de conclusie worden getrokken dat er geen sprake is van overtreding van wet- en regelgeving,’ schrijft de rechter. Die conclusie gaat Bureau Financieel Toezicht (BFT) mogelijk wél trekken. Uit het vonnis blijkt ook dat de toezichthouder op de deurwaarders onderzoek doet naar Van den Bergh & Partners. BFT laat tegenover Follow the Money weten dat het onderzoek nog loopt.

Toezichthouder neemt perverse contracten onder de loep

Toezichthouder BFT kan binnenkort nog veel meer licht werpen op de ‘perverse’ contracten die deurwaarders sluiten met opdrachtgevers. Daarin spreken partijen af dat de deurwaarder een deel van de opbrengst van elke zogeheten ambtshandeling (zoals het leggen van een beslag) terugsluist naar zijn opdrachtgever – ook wel retourprovisie of kickback fee genoemd. Op deze manier zijn ambtshandelingen een moneymaker geworden voor de opdrachtgever — ook al gaat het om een schuld van een paar tientjes, zoals het voorbeeld hierboven laat zien.

Dit is wettelijk verboden, stelde directeur van BFT Marijke Kaptein vorige week in een interview met FTM. Zij zegt bij een aantal deurwaarders te zullen ingrijpen vanwege zulke prijsafspraken. ‘De contracten die we aantreffen, zijn niet in lijn met hoe een goed deurwaarder zich moet gedragen, maar dan ook helemaal niet. Dit is niet integer.’      

Volgens de wet dienen deurwaarders onafhankelijk te zijn. Dat waarborgt dat ze bij hun  beslissingen rekening houden met de belangen van de schuldenaar. Het zogenoemde ‘sociaal verantwoord incasseren (een heus keurmerk) betekent dat je als deurwaarder met zo min mogelijk dwangmaatregelen schulden int – het tegenovergestelde van wat Van den Bergh lijkt te hebben gedaan.  

Knevelarij

Als een deurwaarder, zoals de KBvG stelt, samen met zijn opdrachtgever een automatisch systeem optuigt voor aanmaningen, dagvaardingen en beslagexploten, en de deurwaarder alleen nog maar fungeert als geautomatiseerde beslaglegger, dan is er weinig over van de rol als onafhankelijke bemiddelaar. Bovendien is het de vraag of een deel van miljoenen euro’s aan beslagkosten op de bankrekening van DirectPay is beland, hetgeen volgens BFT verboden is. De woordvoerder van DirectPay zegt niet te weten of zulke prijsafspraken bestaan, maar ontkent wel dat het bedrijf enige regie had over het handelen van de deurwaarder. ‘Dat mag niet en kan ook niet.’

Eduard van den Bergh, oprichter van het kantoor, heeft de activiteiten gestaakt: ‘Alle werkzaamheden van Deurwaarderskantoor Van den Bergh & Partners B.V. zijn overgenomen en worden voortgezet door Eendracht Gerechtsdeurwaarders & Credit Management B.V.’, zo staat te lezen op de website. ‘Wij hebben ons steeds op het standpunt gesteld dat de klachten van de KBvG volkomen uit de lucht gegrepen zijn en dus ongegrond moeten worden verklaard’, laat hij per email weten.

Mogelijk staat Van den Bergh voor hetere vuren dan een vervolg van de tuchtzaak. Want wie als ambtenaar – en dat zijn deurwaarders – in de uitoefening van zijn beroep geld behoudt waarvan hij weet dat hij er geen recht op heeft, maakt zich schuldig aan knevelarij (art. 366 Wetboek van Strafrecht), en dat is een ambtsmisdrijf. Een paar maanden geleden is een deurwaarder hieraan schuldig bevonden, nadat hij onterecht kosten van ambtshandelingen in rekening heeft gebracht. Het is nochtans niet bekend of iemand aangifte tegen Van den Bergh heeft gedaan.