
Tienduizenden ondernemers zijn ondergebracht bij de gevreesde afdeling Bijzonder Beheer, de ziekenboeg van de bank waar slechts een enkeling weer levend uitkomt. Ondernemers worden geconfronteerd met stijgende rentelasten, extra aflossingen en accountantskosten. Resultaat: de ondernemer wordt niet beter, maar juist steeds zieker. De bank toont in deze situatie vaak weinig begrip voor de individuele ondernemer, de relatie met de bank is verziekt. Banken zijn de groeiende stapel probleemdossiers in sommige gevallen liever kwijt dan rijk, ook al leidt dat tot faillissement van de ondernemer en afboekingen bij de bank. Een nieuw bankschandaal lijkt geboren. Toezichthouder AFM onderzocht de praktijken van Bijzonder Beheer en ook de Tweede Kamer buigt zich over de kwestie.
Zo omzeilden Van Lanschot en de Rabobank hun zorgplicht
Van Lanschot Bankiers voelt nog steeds het vuur van de financiële crisis
Oprichters failliete start-up eisen miljoenen van Triodos Bank
Wil Rabobank iets té graag van haar slechte hypotheken af?
De Verleiders worden ‘serieus’ genomen
Achter ING Vesting Finance zit een Quote 500-incassobureau
De treurige werkelijkheid achter Rabo's feelgood-film over Bijzonder Beheer
Praktijkvoorbeelden leren Bijzonder Beheer hoe het niet moet
Familie Ter Haar schoot zichzelf in voet met faillissement Oad
Rechter: Rabobank mag krediet niet per direct opzeggen
© ANP Xtra / Koen Suyk
Van Lanschot Bankiers voelt nog steeds het vuur van de financiële crisis
Het Brabantse Van Lanschot Bankiers wordt nog altijd achtervolgd door spoken uit het verleden. De manier waarop de privébank met zijn afdeling Bijzonder Beheer omsprong, leidde de afgelopen jaren al tot verschillende rechtszaken en gerechtelijke uitspraken. De bank zegt aan de winnende hand te zijn, maar de woedende ex-klanten claimen sinds vrijdag ook een zege.
Het was een van de voornaamste oorzaken van de grote financiële crisis: de uit de hand gelopen handel in hypotheekschulden. En dankzij het verhandelen van 400 miljoen euro aan hypotheekschulden doemt nu ook voor Van Lanschot Bankiers uit Den Bosch een crisisscenario aan de horizon op.
Althans, dat beweert een aantal van de 120 voormalige klanten aan wie de schulden toebehoren. Zij werden in 2015 door de Bossche bank bruut aan de kant gezet, toen deze zijn hele afdeling Bijzonder Beheer dumpte bij het Amerikaanse Cerberus. Nu zijn ze belust op genoegdoening. En dat niet alleen: ze denken het tij mee te hebben.
Afgelopen vrijdag werd een vonnis gepubliceerd waaruit blijkt dat de Brabantse privébank het de komende tijd zwaar te stellen krijgt met deze klanten. Uit het vonnis van de Bossche rechtbank blijkt dat de verkoop nietig is verklaard: de bank heeft in zijn algemene voorwaarden beschreven dat klanten weliswaar los verkocht kunnen worden, maar dat dit op rechtsgeldige wijze moet gebeuren. Dat is volgens de rechtbank niet gebeurd. Het gevolg is dat Van Lanschot volgens het oordeel van de rechter in Den Bosch nog steeds zorgplicht draagt over de betreffende klant.
Patrick Körver, advocaat van meerdere tegen Van Lanschot procederende klanten, denkt dat het vonnis flinke gevolgen kan hebben. Ook voor de andere 119 klanten geldt volgens hem de zorgplicht van Van Lanschot. En klanten die onder grote druk bezittingen tegen verlies hebben moeten verkopen, of tegen ongunstige voorwaarden gedwongen werden een prijzig krediet af te nemen, zullen met dit vonnis in de hand bij Van Lanschot ‘op de koffie komen’, zo laat hij weten. Uiteindelijk wil Körver dat de bank de geleden schade gaat vergoeden.
Het is nog maar de vraag of de bank zijn vroegere klanten financieel moet compenseren
Advocaat Jasper Hagers, die zelf ook enkele gedupeerden bijstaat, verwoordde het dinsdag in Het Financieele Dagblad zo: ‘Gelukkig constateert deze rechtbank dat een bank zijn leningen niet zomaar bij een derde kan dumpen en daarmee dan van zijn zorgplicht af zou zijn. De volgende stap voor gedupeerden is aan te tonen dat zij door de verkoop daadwerkelijk in een slechtere positie zijn komen te verkeren.’
Of de bank zijn vroegere klanten financieel moet compenseren, is echter nog maar de vraag. De bank werd op een aantal punten door de rechtbank in Den Bosch in het gelijk gesteld: zo werden de hypotheken van de klanten volgens de rechter op deugdelijke wijze van de hand gedaan. En, belangrijker: er hoeft geen schadevergoeding betaald te worden. Van Lanschot-woordvoerder Jochem van de Laarschot verwondert zich dan ook enigszins over de ‘jubelstemming’ die hij in Het Financieele Dagblad en ook in De Telegraaf ontwaarde.
Wat deed Van Lanschot fout?
In de jaren die aan de crisis vooraf gingen had Van Lanschot — net als veel andere banken — ingezet op de vastgoedmarkt. Daar viel immers het nodige aan te verdienen. Dat veranderde echter snel toen de wereldwijde financiële crisis uitbrak: vanaf 2007 vormde vastgoed het soort van onderpand waar banken steeds liever van verlost wilden worden.
De markt stortte in, en de waarde van de panden daalde bijna dagelijks. Eigenaren van panden kregen te maken met leegstand en hypothecaire verplichtingen werden niet allemaal meer even keurig nagekomen. Gedurende de crisisjaren had Van Lanschot in zijn afdeling Bijzonder Beheer zodoende een grote groep klanten verzameld die in het bezit waren van voornamelijk commercieel vastgoed.
‘Graaf hier maar een gat waar je in kan vallen; we schieten je later wel neer’
Met de deal met het Amerikaanse Cerberus in 2015, dacht Van Lanschot zich in één klap van deze risicovolle portefeuille te hebben verlost. Tegen een flinke korting — er wordt gesproken van 30 tot 35 procent — werden de klanten van de hand gedaan. Dit zonder dat zij daar zelf toestemming aan hadden gegeven.
‘Ik moest zelf de taxatie van mijn pand betalen,’ aldus één bij de deal betrokken klant, die liever anoniem wenst te blijven. ‘Die taxatie gebruikte de bank vervolgens voor de verkoop van mijn pand aan de Amerikanen. Ofwel: graaf hier maar een gat waar je in kan vallen, we schieten je later wel neer.’
Koper Cerberus werd vernoemd naar de driekoppige hellehond uit de Griekse mythologie en heeft meer dan 30 miljard dollar onder beheer. Het Amerikaanse private equity-fonds staat bekend om de oplossingen die ze bieden aan partijen die gebukt gaan onder de loden last van bezittingen waar iets vervelends mee aan de hand is. In het Engels worden ze ‘distressed assets,’ genoemd; in het Nederlands zou je partijen als Cerberus dan ook ‘financiële puinruimers’ kunnen noemen. De oplossing houdt veelal in dat ze de rommel tegen een flinke korting opkopen en er vervolgens mee aan de slag gaan om er zoveel mogelijk waarde uit te persen. Lukt dat niet, dan verliezen ze er geld op.
Bij Van Lanschot richtte Cerberus daartoe in Nederland een nieuwe B.V. op, Promontoria Holding 107 B.V. geheten. Daarin werd de gemankeerde hypotheekportefeuille van de privébank geparkeerd. Het bedrijf, een zogenoemd special purpose vehicle (SPV), beschikt niet over een bankvergunning en staat ook niet onder toezicht van De Nederlandsche Bank (DNB) of de Autoriteit Financiële Markten (AFM).
Weinig hoopgevend
Voor de uitwinning van het pas verworven bezit huurden de Amerikanen het Britse bedrijf Capita in. De Britten beschikken wél over de vergunningen van de toezichthouder en leveren diensten aan bedrijven in de financiële sector voor het te gelde maken van dit soort minder florissant ogende vermogensbestanddelen. Het bedrijf heeft een vestiging in Amsterdam; dit zorgde ervoor dat ze efficiënt voor Cerberus aan de slag konden.
‘Het liefst hadden ze ter plekke mijn horloge en auto afgepakt’
Voor de verhandelde klanten van Van Lanschot bood deze constructie een weinig hoopgevende toekomst: Cerberus leek er uitsluitend op te zijn gericht om het klantenbestand zo snel en zo grondig mogelijk uit te benen. Dat bleek al uit de uitnodigingen die de voormalige clientèle van Van Lanschot — voorheen verwend met tochtjes op zeilboten en uitstapjes naar golfbanen — van Capita in ontvangst mochten nemen.
De zalen werden weliswaar in Amsterdamse vijfsterrenhotels afgehuurd, maar de consumpties dienden de genodigden zelf te betalen, zo schetst een gebelgde vastgoedondernemer: ‘Ik kreeg vervolgens van die jongens van Capita te horen dat ik drie maanden de tijd had om af te betalen, een extreem prijzig krediet te nemen of te boel te verkopen. Ze informeerden ook nog naar mijn andere vermogensbestanddelen, zoals juwelen, boten en andere zaken. Het liefst hadden ze ter plekke mijn horloge en auto afgepakt’.
Het gevoel van financieel onbehagen werd door meerdere gedumpte Van Lanschot-klanten gedeeld. Dat resulteerde in de oprichting van een heuse claimstichting, die in maart van dit jaar naar buiten trad. 'De gedupeerden zijn vol onbegrip hoe een bank als Van Lanschot trouwe én betalende klanten als grof vuil aan de straatkant heeft gezet. De Stichting wil dit aan de kaak stellen,’ zei de eerder genoemde financieel advocaat Jasper Hagers. Enkele maanden eerder had hij in deze kwestie nog een ongunstig vonnis van het Amsterdamse Hof in ontvangst moeten nemen.
Confrère Patrick Körver is de man die afgelopen week het eerste voordelige vonnis in dit dossier — het eerste ook in vele rechtszaken die zowel tegen Van Lanschot als tegen Promontoria (Cerberus) worden gevoerd — mocht claimen. Van Lanschot-woordvoerder Van de Laarschot wijst er echter fijntjes op dat Körver een dag eerder nog onderuit ging in een andere zaak die hij tegen Promontoria voerde. Dat gebeurde in een hoger beroep voor het Hof in Amsterdam. Opvallend genoeg had het Hof een ander inzicht over de verkoop van de 120 klanten. Waar de rechtbank in Den Bosch de klacht aan de klant van Körver toewees, oordeelde de rechter in Amsterdam dat met de transactie niets mis was. Daarmee bevestigde het een eerdere uitspraak van de Amsterdamse rechtbank.
Ze hadden de klanten net zo goed aan de bakker om de hoek kunnen verkopen
En daarmee is het enige doelpunt dat de tegenpartij in Den Bosch tegen Van Lanschot scoorde eigenlijk ‘een buitenspeldoelpunt’, aldus Van de Laarschot: ‘Ik begrijp dat een noodlijdende claimstichting blij van wordt van dit vonnis, maar wij menen deze zaak ruim gewonnen te hebben’. De vraag is dan ook of de bank überhaupt in hoger beroep gaat. Van de Laarschot: ‘We gaan dat nog bekijken.’
Körver houdt echter vol dat hij een goed vonnis in handen heeft gekregen. ‘Een dag later wordt dat vonnis immers rechtgezet in een bodemprocedure,’ zegt de Advocaat. ‘Van Lanschot heeft de portefeuille bovendien verkocht aan een partij die niet onder toezicht staat en verder geen enkele bedoeling heeft om de relatie met de klant te continueren. Ze hadden de klanten net zo goed aan de bakker om de hoek kunnen verkopen. Hier had de AFM moeten ingrijpen.’
Körver heeft ook nog een extraatje in petto: volgende maand, op 12 en 13 oktober, heeft hij de complete Raad van Bestuur van Van Lanschot voor het hekje van de rechtbank in Den Bosch gedaagd. Hoewel de zaak voor een andere klant wordt gevoerd, houdt ook deze verband met de verkoop van de klanten aan Promontoria (Cerberus).
In de geschiedenis van het vaderlandse bankwezen gebeurde het slechts één keer eerder dat de voltallige directie van een bank moest getuigen: dit was bij rechtszaken rond de diamantfraude, de miljoenenzwendel bij het ABN Amro-filiaal Sarphatistraat. De Van Lanschot-directieleden zullen aan de tand worden gevoeld over de totstandkoming van de deal. Körver: ‘de zitting is voor publiek toegankelijk’.
19 Bijdragen
Michiel WERKMAN 8
Peter Urbanus 5
wim de kort 8
In ieders geval stukken beter dan in achterafkamertjes handenschuddend
opnieuw en nog smeriger dealtjes te laten maken waarvan pvda-ster Dijselbloem fervent voorstander van is. De bankier Rainer Voss met Ewald Engelen en Bernard Lietaer laten zien en horen in tegenlicht (biecht van een bankier) dat banken geen vermogen hebben om te leren. (beste tegenlicht ooit)
Het is gewoon een poel van verderf en daarom moeten ze aan banden, en beter vandaag dan morgen.
Blenheim
Een stuitende reactie van Van Lanschot. Een rechter heeft bepaald dat de contractsoverneming nietig is en dat de overeenkomsten dus helemaal niet zijn overgegaan naar Promontoria/Capita. Dat betekent dat alle contractuele verplichtingen - waaronder de zorgplicht die Van Lanschot heeft - sinds 2015 (de verkoop) nog bij Van Lanschot rusten en blijven rusten. Van Lanschot heeft de (contractuele) verplichting dat zij bij de dienstverlening "zorgvuldig" en "zo goed mogelijk rekening" houdt met de belangen van de klant (dat staat in haar Algemene Bankvoorwaarden).
In dit geval:
1) sluit Van Lanschot een nietige overeenkomst;
2) dumpt Van Lanschot klanten ten onrechte bij een aasgiersfonds;
3) staakt Van Lanschot alle communicatie met de klanten en zegt zij dat zij geen klant meer zijn.
Als Van Lanschot vervolgens op de vingers wordt getikt door een (bodem)rechter, die nota bene de overeenkomst nietig verklaart (dat gebeurt zelden, zeker bij overeenkomsten die door banken worden opgesteld) en aangeeft dat de klant nog klant is, ziet Van Lanschot het vonnis als een "ruime overwinning" (?).
Het is mijn inziens niet uit te leggen dat een bank een nietige overeenkomst heeft gesloten die betrekking heeft op haar klanten, als een overwinning ziet.
Van Lanschot maakt met haar reactie duidelijk dat haar klanten niet hoeven te verwachten dat Van Lanschot haar zorgplicht nu wel gaat nakomen. Van Lanschot deed niets om zich te bekommeren over de belangen van haar klant en (zo maakt zij pregnant duidelijk) een uitspraak van bodemrechter verandert daar niets aan.
Goed dat een bodemrechter zich hierover nu heeft uitgesproken. De verwijzingen van Van Lanschot betroffen kort geding procedures. In kort geding komt nooit een definitief oordeel (altijd voorlopig). Een bodemrechter kan altijd anders oordelen en dat is hier gebeurd
Eric Smit 11
BlenheimDank voor je reactie. Ik moet er persoonlijk niet aan denken om klanten de 'dumpen', maar aan de andere kant lijkt het me ook niet fijn dat klanten hun verplichtingen niet nakomen. De vraag is hier; kun je zomaar je je klanten aan de eerste de beste uitbener verkopen?
Daar gaan we nog interessante dingen over horen, vermoed ik...
Groet!
Eric
Blenheim
Eric SmitDat is inderdaad de vraag. In Algemene Bankvoorwaarden staat dat de klant bij voorbaat toestemming geeft voor overdracht. Het gaat er natuurlijk om wat partijen hebben bedoeld en wat zij redelijkerwijs mogen verwachten.
Als je bijvoorbeeld kiest voor de grootste bank van Nederland, dan heb je in mijn ogen (bijvoorbeeld) geen toestemming gegeven om overgedragen te worden aan een Noord-Koreaans incassobureau. Ook niet als het financieel even wat minder gaat.
Een dergelijke bepaling staat overigens al op gespannen voet met contractsvrijheid.
Vaak kiest iemand niet zomaar voor een bepaalde bank en wil de klant helemaal niet naar een andere bank (laat staan naar een uitbener). Juist Van Lanschot hamert er in alle communicatie op dat zij een unieke bank is, gericht op de lange termijn relatie - zelfs "over het graf heen". Op de website wordt aangegeven dat Van Lanschot ondernemers adviseert in de breedst mogelijke zin: het gezin en de privésituatie worden daarbij betrokken, voor "nu en de toekomst". Kan een dergelijke bank dan de relatie overhevelen naar een uitbener?
Dat lijkt mij van niet. Net zoals het niet mogelijk zou moeten zijn om alle 'lastige' klanten van een bank bijvoorbeeld over te dragen naar een incassobureau, die zich geen (of: minder) zorgen hoeft te maken om de AFM of DNB.
We gaan het zien.
De reactie van Van Lanschot en hoe Van Lanschot met haar klanten om meent te moeten gaan, is in ieder geval niet voor misverstanden vatbaar. Van Lanschot kan het zomaar nog een keer doen!
vriendelijke groeten,
Jasper Hagers
marcel 7
BlenheimHet is goed dat deze zaak tot op de bodem wordt uitgevochten.
Jouw voorbeeld van Noord Korea is wellicht wat absurd, maar ik sluit niet uit dat een Nederlandse bank haar vorderingen zou verkopen aan een Russische of Chinese bank. En wat nu als daar niet zulke frisse types werken?
groet marcel
R. Eman 8
BlenheimVolgens mij zijn deze bankvoorwaarden aangepast/vernieuwd nadat als gevolg van de crises de nodige vraagtekens werden gezet en rechtzaken zijn gevoerd omdat de uiteindelijke tegenpartij een andere bleek dan waarmee de overeenkomst initieel was aangegaan. Ik mag aannemen dat dit algemeen bekend en besproken is in de bankenwereld? En het zegt mijns inziens iets over de intelligentie binnen van Landschot dat zij alsnog zo'n constructie bedenken als men nu heeft gedaan.
De uitspraak heb ik met interesse gelezen. Opvallend is daarbij dat de overeenkomst tussen van Landschot en Promontoria is vernietigd, maar niet de cessie. Volgens mij betekent dit dat Promontoria geen recht heeft om contact te hebben met de klant en dat alle communicatie via van Landschot moet blijven lopen?
Bavo König (Stellicher advocaten uit Arnhem)
R. EmanWat de cessie betreft: de rechtbank oordeelt dat de in deze zaak aangevoerde gronden er niet voor kunnen zorgen dat de cessie juridisch onderuit gaat. Dat maakt niet dat de cessie rechtsgeldig is. Volgens ons zijn er goede gronden aan te voeren waarom dat niet het geval zou zijn.
Daar komt bij dat onduidelijk is wat nu precies gecedeerd is. Cessie is namelijk de levering van 'een vordering (op naam)'. 'Een vordering (op naam)' is iets anders dan bijvoorbeeld een niet opeisbare (hypothecaire) geldlening met bijbehorende voorwaarden. Die vallen volgens ons niet onder de cessie.
Als de cessie wel rechtsgeldig is, dan mag Promontoria in beginsel de bijbehorende vordering incasseren. En dus ook contact hebben met de klant. De vraag is dan wel in hoeverre zich dit verhoudt tot de klantrelatie die nog bij van Van Lanschot ligt.
Scherp gezegd: Van Lanschot kan op basis van dit vonnis worden aangesproken op het (incasso)gedrag van Promontoria.
R. Eman 8
Bavo König (Stellicher advocaten uit Arnhem)Aangenomen dat de cessie wel rechtsgeldig is, zal ten aanzien van de vordering de 'hoedanigheid' van Promontoria ook zeker van belang zijn. Met hoedanigheid bedoel ik dat Promontoria gelijk zou kunnen worden geacht met een incassobureau (en niet als bank) en dat heeft zeker juridische consequenties.
Arjan 7
BlenheimHet vragen om toestemming van overdracht obv de huidige voorwaarden lijkt me schijnzorgplicht. De klant kan niet een goede inschatting maken hoe de kopende partij om gaat met zijn lening. Ik denk niet dat dit de weg is die moet worden bewandeld.
Beter is het om bij overdracht over te stappen naar vaste voorwaarden, zoals ook op kapitaalmarkten geldt. Van Lanschot en koper bepalen de transactieprijs obv marktwaarde, maar er mag geen flexibiliteit voor koper meer zijn om voorwaarden, dekkingseisen en renteopslagen aan te passen (en het wegnemen van die flexibiliteit betekent lagere verkoopprijs voor Van Lanschot). De lening gaat bij de kopende partij verder met de eigenschap zoals obligaties ook kennen, namelijk dat voorwaarden niet tussentijds kunnen worden aangepast.
Voor deze oplossing kan prima gekozen worden, op de kapitaalmarkten past men tussentijds ook niet de voorwaarden aan, en het ontbreken van die flexibiliteit wordt in de prijs meegenomen.
En het lijkt me een beter uitgangssituatie om de klant om toestemming te vragen voor de overdracht. Voor hem is er geen extra risico, die wordt gefixeerd bij de overname.
marcel 7
Eric SmitBanken lijken van mening dat op hen andere spelregels van toepassing zijn, zoals blijkt uit het dossier Van Lanschot.
Zelf ken ik een andere casus van een mbo-school waarbij een grootbank via haar algemene voorwaarden haar renteopslag meermaals heeft verhoogd op grond van marktrisico's, terwijl haar klantrisico lager is geworden door aflossing. Feitelijk loopt de bank bij deze klant zelfs 'geen' risico doordat de lening wordt gedekt door waarborgfonds BVE.
Op mij komt het over dat alle Nederlandse consumenten en bedrijven gelijk zijn, maar dat banken meer gelijk zijn dan de rest.
Hopelijk kan FTM dit onderwerp vasthouden om Nederland goed wakker te schudden?
Eric Smit 11
marcelLees dit artikel uit 2015 van Jan Hein Strop in samenwerking met de Universiteit van Leiden. Dat gaat over hoe bankiers risico's op klanten (vooral MKB'ers) afwentelen. De broncode daarvoor vind je terug in de Algemene Bankvoorwaarden.
https://www.ftm.nl/artikelen/wie-tegen-de-bank-procedeert-loopt-nog-meer-risico-dan-hij-denkt?share=1
Ook deze - eveneens van Strop - is interessant:
https://www.ftm.nl/artikelen/risicoloos-ondernemen-hoe-banken-hun-kredietverliezen-afwentelen?share=1
marcel 7
Eric Smitbakels
Wat ik niet lees in dit artikel en wat ik wel interessant vind: hoe slecht waren de leningen van deze 120 klanten? Het moet toch wel erg slecht gesteld zijn met de lenende partij als Van Lanschot van mening is dat een dergelijke lening te verkopen met een verlies van 30-35%, een positieve uitkomst is.
Van de 120 partijen zullen er zeker gevallen tussen zitten die echt ongeluk en de beste bedoelingen hebben gehad. Maar er moeten ook zeker een hoop partijen tussen zitten die er echt een soepie van hebben gemaakt... die eigenlijk precies hebben gekregen waar ze (moreel gezien) recht op hadden met deze Cerberus deal en die vervolgens nu ook weer hard zullen schreeuwen om er beter van te worden.
Het lijkt me erg interessant om hier meer van te weten.
Michiel WERKMAN 8
bakelsVan Lanschot is jarenlang bewust bezig geweest om zich op haar core business te concentreren. Als uitvloeisel daarvan zijn afdelingen zakelijk accountmanagement ingekrompen en is afscheid genomen van talloze ervaren zakelijke accountmanagers. Er is heel bewust en zeer actief beleid uitgevoerd om de omvang en het aantal van de bedrijfsfinancieringen te verlagen en het aantal bedrijfsklanten in te perken.
1. Het is in dat kader interessant om na te gaan of Van Lanschot überhaupt nog wel over een adequate afdeling Bijzonder Beheer beschikte. Konden zij bedrijfsklanten die in zwaar weer verzeild raakten (door eigen toedoen of door de eerdere risk appetite van de bank zelf) zelf nog wel adequaat bijstaan om een turn-around mogelijk te maken?
2. Niet geheel los van punt 1. Uit oogpunt van balansmanagement om als bank (sneller) te kunnen voldoen aan de aangescherpte eisen was verkoop van de (bewerkelijke) Bijzonder Beheer portefeuille natuurlijk de makkelijkste weg.
Hans Paymans 1
wim de kort 8
Hans PaymansBas van de Haterd 5