
Van stikstofcrisis tot dierenwelzijn: Follow the Money onderzoekt de belangen in de dierenbusiness. Lees meer
De intensieve veehouderij speelt in veel hedendaagse vraagstukken een centrale rol: de stikstofcrisis, de uitstoot van broeikasgassen, de opkomst van zoönosen. Follow the Money onderzoekt de belangen in de dierenbusiness.
Nederland heeft de ambitie de wereld te voeden met vlees, eieren en zuivelproducten. Jaarlijks exporteren we voor ruim 16 miljard euro aan vlees (8,7 miljard) en zuivel (8,2 miljard). Daar staat tegenover dat we granen en soja moeten importeren (ter waarde van zo’n 3 miljard euro) om al onze koeien, varkens, geiten en kippen te kunnen voeden.
Intussen wordt de grootschalige vleesindustrie een steeds groter probleem. Ze legt meer en meer beslag op de schaarse ruimte, vergiftigt de bodem en het (drink)water, en staat aan de wieg van dierziekten die soms ook mensen kunnen treffen (Q-koorts). En dan de dieren zelf. Steeds minder mensen vinden het acceptabel dat ze louter omwille van onze honger naar vlees worden geboren, vetgemest en geslacht.
In dit dossier onderzoekt Follow the Money de belangen achter de vleesindustrie, of en hoe er veranderingen mogelijk zijn, en welke krachten een omwenteling in de weg staan.
Stoppen en hun grond verkopen aan de overheid voelt als ‘verraad’ voor deze boeren
Hoe komen we uit de stikstofcrisis? De zeven brandende kwesties in de landbouw
Wiebe Draijer hoopte de Rabo en de landbouw te vergroenen – hij bleef steken in gepolder
Remkes’ revolutie: VVD-veteraan verbouwt Nederland
Provincies bleven op grote schaal vergunningen verlenen voor controversiële ‘stikstofarme’ stallen
Een kwart van Nederland is voor koeien, en die grazen het kapot
Meer verdienen met minder vee? Het kan, als de boer het wil
Landbouwmiljonairs en minimumlonen: Europees subsidiebeleid vergroot ongelijkheid onder boeren
Boeren grijpen kunstmestcrisis aan om hun mestoverschot te lozen
Poetin zet ook de Nederlandse boer het mes op de keel
© Fenna Jensma
'De veehouderij gijzelt de Nederlandse economie'
Met succes keerde Johan Vollenbroek zich in 2019 tegen het stikstofbeleid van de overheid. Overal werden bouwprojecten stilgelegd of helemaal afgeblazen. Nu stevent Nederland weer af op een nieuw stikstofinfarct, meent de chemicus, en daarom moet de veehouderij compleet op de schop. Anders gaat het land maar weer op slot: ‘Het is nu buigen of barsten.’
Niet veel mensen kunnen zo opgeruimd zeggen dat ‘het grote sterven’ van soorten allang begonnen is als Johan Vollenbroek. Voor iemand die zich al decennia bezighoudt met de abominabele staat van de natuur (‘we bungelen onderaan in bijna elk lijstje, ik schaam me om een Nederlander te zijn’), lijkt Vollenbroek geenszins terneergeslagen. Hij legt met zichtbaar plezier uit hoe hij de macht de voet dwars zet, bijvoorbeeld wanneer hij met zijn club van juristen een streep zet door mestvergisters of biomassacentrales aanvecht.
Vollenbroek (1949) werd bekend als de man die Nederland op slot zette. Hij won in 2019 met zijn milieuadviesbureau MOB en twee andere kleine milieuorganisaties bij de Raad van State een zaak tegen de Nederlandse staat: de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) voldeed niet aan de Europese milieuwetgeving. Huizenbouw, wegverbredingen: alle stikstofuitstotende projecten werden stilgelegd. De ‘stikstofcrisis’ was geboren.
Dossier
De vleesindustrie
De intensieve veehouderij staat hier centraal: de stikstofcrisis, de uitstoot van broeikasgassen, de opkomst van zoönosen.
Al tijdens zijn carrière als milieuadviseur bij Royal Haskoning, en later toen hij met zijn adviesbureau landen die tot de EU wilden toetreden adviseerde over milieuwetgeving, begon hem duidelijk te worden dat Nederland afstevende op een ’ecologisch faillissement’. ‘Die Oost-Europese landen, daar zat wel schwung in, die hebben grote milieuwinst geboekt, maar Nederland bleef hangen.’
In zijn studietijd – hij deed scheikunde in Nijmegen – schreven clubgenoten van atletiekvereniging ’t Haasje in het clubblad over de rappe langeafstandsloper: ‘Zoals een auto rijdt op benzine, loopt Johan Vollenbroek op tarwekiemen.’
Dat tarwekiem-aura is hij – geitenwollensokken in sandalen, ligfiets op de gang – niet helemaal kwijtgeraakt. Maar ondertussen discussieert hij wel met zakelijk en ambtelijk Nederland over onze stikstofproblemen, zoals met de topambtenaren die het explosieve rapport voor de formatie schreven waarin zij de benodigde krimp van de veestapel tussen de 17 en 30 procent schatten.
‘We moeten beseffen dat ons stikstofprobleem grotendeels een probleem is van een uit zijn krachten gegroeide vee-industrie. In de olie- en kolenindustrie kregen we met onze procedures grip op de stikstofuitstoot, daar hebben we grote successen geboekt. Maar ondertussen werd ons steeds duidelijker dat de natuur wordt aangetast door de intensieve veehouderij, door de uitstoot van ammoniak – uit mest dus. Nu dreigt er een stikstofinfarct dat wegenbouw en woningbouw op slot zal zetten. Wij gaan door met procederen totdat er een goede oplossing is. Dan ligt de Nederlandse economie maar op zijn gat, die is nu door die veehouderij gegijzeld.’
Als we het mestoverschot terugdringen, kunnen we dan weer huizen bouwen?
‘Sinds we in 2019 bij de Raad van State de stikstofzaak wonnen is er heel weinig gebeurd. Rutte voerde die “rotmaatregel” van 100 kilometer per uur door, maar aan de ammoniakemissie van mest uit de landbouw gebeurde nagenoeg niets. Onlangs bleek ook nog eens dat we in Nederland per hoofd van de bevolking het meest bijdragen aan ontbossing in tropische gebieden van alle EU-landen. Doordat we zo veel soja importeren. Wat van die soja niet wordt omgezet in melk en vlees verdwijnt in de stront en in de lucht.
Wat van al die soja niet wordt omgezet in melk en vlees verdwijnt in de stront en in de lucht
‘Laatst had we een overleg met mensen van de Rabobank. Ze staken het verhaal af dat ook de regering al decennia ophangt: met technische oplossingen kun je de stikstofuitstoot van al die stallen en mest wel verminderen. Ze wilden graag dat we een project rond de Nieuwkoopse Plassen zouden gedogen. Daarin zouden boeren in milieuvriendelijke stallen investeren om vervolgens de daarbij vrijgekomen stikstofruimte te verleasen aan de industrie. Ik zei: laat maar zien, een stal die maar 3 kilo stikstof per koe per jaar uitstoot. Daarop hadden ze geen antwoord, want die technische oplossingen bestaan niet. Het CBS kwam op basis van metingen tot de conclusie dat die emissiearme stallen niet minder en soms zelfs meer ammoniak uitstoten dan traditionele stallen.’
Het is wel bizar dat jullie min of meer bepalen wat qua stikstofbelasting wel en niet door kan gaan?
‘Ja, dat zou niet onze taak moeten zijn, maar het bevoegde gezag laat het gruwelijk afweten. Mensen die met hun bouw- en infrastructurele projecten vastlopen, weten ons allemaal wel te vinden. Vorig jaar hadden we een gedeputeerde uit Groningen op bezoek. Hij zei: we kunnen anderhalf miljard euro aan investeringen doen en die zijn hier hard nodig. Maar we hebben geen stikstofruimte, kun jij ons helpen? Ook het bedrijfsleven klopt bij ons aan: we willen iets heel milieuvriendelijks doen, kun je dat gedogen?
Dat moet wel een machtig gevoel geven.
‘Het is verschrikkelijk dat we als Nederland hierin verzeild zijn geraakt, grotendeels als gevolg van de snoeiharde lobby van de agrarische sector. Het is nu buigen of barsten, want er gebeurt niks. Hoelang speelt het probleem van de ammoniakemissie van de veehouderij nu al? Minister Veerman zei tien jaar geleden dat we veel te veel vee hadden, minister Brinkhorst zei dat vijftien jaar daarvoor al, en minister Braks daarvoor ook.’
‘In de politiek wordt nu veel gesproken over “macht en tegenmacht”. Wij nemen gewoon onze verantwoordelijkheid. Wij gaan projecten als die rond de Nieuwkoopse Plassen niet “gedogen”. Als het kabinet niets doet, blijft ons geen andere keuze dan te procederen. Het lijkt alsof Ingrid Thijssen, de nieuwe voorzitter van werkgeversorganisatie VNO-NCW, als enige van de ernst van de zaak doordrongen is. Zij zei laatst in Het Parool: willen we investeren, dan is stikstof het probleem. Niet de staatsschuld.’
Wat zeggen die mensen van de Rabobank dan na zo’n meeting?
‘Ze zeiden dat ze het een “confronterend maar verhelderend” gesprek vonden. Ik vind ondertussen dat de nadruk leggen op technische oplossingen, zoals de Rabobank dat doet, boeren valse hoop geeft. Alleen met minder vee blijf je binnen de grenzen van wat de natuur aankan.’
Jullie spanden de zaak tegen de Programmatische Aanpak Stikstof aan met twee kleine organisaties, de Vereniging Leefmilieu en de Stichting Werkgroep Behoud de Peel. Waarom ontbraken juist de grote milieuclubs?
‘In 2015, toen de PAS werd aangekondigd, zeiden die grote milieuorganisaties dat ze die Aanpak wel een kans wilden geven. Natuurmonumenten wilde niet meedelen in de kosten van een procedure, en Natuur en Milieu was zelfs hartstikke enthousiast over de PAS.’
Het is verschrikkelijk dat Nederland door de snoeiharde lobby van de agrarische sector hierin verzeild is geraakt
‘Wat een waardeloze club, dacht ik toen, dat je een regeling steunt die zo dramatisch voor de natuur uit kan pakken. Op dat moment was al gebleken dat in Nederland driekwart van de beschermde soorten en habitattypen een slechte staat van instandhouding hadden. De ambities van de PAS waren veel te laag om daar iets aan te doen. Er bleek wel circa 100 miljoen euro gereserveerd te zijn om te investeren in natuur, dat geld ging deels naar die natuurorganisaties. Daarvan wordt onder andere dat veelal nutteloze afplaggen betaald.’
Hoe gaat het verder met dat stikstofinfarct? U voorziet dat Nederland verder op slot gaat.
‘Het is nu al vrij ernstig natuurlijk. Kijk maar naar de verbreding van de Rijnbrug van de A15 bij Rhenen, die werd door Rijkswaterstaat alweer stilgelegd, nog voor ook maar iemand iets had geroepen over stikstofuitstoot. Zo wankel zijn projecten nu.
‘Ook Lelystad Airport zit in de problemen: om de benodigde natuurvergunning te krijgen, willen ze hun stikstofuitstoot compenseren met een overschot aan stikstofrechten op Schiphol. Maar de commissie voor de milieueffectrapportage concludeerde dat die ruimte niet bestaat. Nu moet Lelystad op een andere manier aan die stikstofruimte komen, bijvoorbeeld door boeren uit te kopen.
‘Maar ook het klimaat gaat een harde grens opleveren. De veenweidegebieden, waar we de grondwaterstand veel te veel verlagen ten behoeve van de veehouderij, stoten jaarlijks dezelfde hoeveelheid CO2 uit als drie miljoen auto’s. Vee houden in die gebieden kan dus economisch niet uit: bedrijven met een hoge uitstoot moeten binnenkort een CO2-heffing betalen en in die gebieden loopt CO2 gewoon de grond uit. En dat allemaal om een paar duizend boerenbedrijven te behouden. De hele vee-industrie is voor Nederland een peperdure hobby geworden waar economisch gezien veel geld bij moet.’
De link tussen de mest van de veehouderij en de Nederlandse waterkwaliteit wordt nog niet veel gelegd, zien wij.
‘In Duitsland worden al wel boetes uitgedeeld en wordt er dus veel gedaan tegen het uitspoelen van meststoffen naar het grond- en oppervlaktewater. Terwijl het hier nog erger is: we hangen qua waterkwaliteit helemaal onderaan in het rijtje van Europese landen en op sommige plekken gaat de kwaliteit zelfs achteruit. Maar ik voorzie dat ook dit probleem binnenkort tot een climax komt, ik verwacht volgend jaar. Carola Schouten heeft al aangekondigd dat we vanwege de alarmerende waterkwaliteit niet meer onze uitzonderingspositie kunnen behouden waarin we per hectare meer mest mogen uitrijden dan andere Europese landen, de zogenoemde “derogatie”. Daar hoeven wij ons niet meer tegenaan te bemoeien, alle seinen staan al op rood.’
De Rabobank geeft boeren valse hoop met haar nadruk op technische oplossingen
Hoe passen jullie de juridische methode toe om de veehouderij aan banden te leggen?
‘De grootschalige veehouderij wordt op dit moment mede in stand gehouden door mestvergistende bedrijven, die onder de noemer van ‘verwerking’ ervoor moeten zorgen dat de schadelijke stoffen van ons mestoverschot niet in het milieu komen terwijl we het veebestand niet hoeven te verkleinen. Een tijd lang las je er overal ronkende verhalen over: mest zou het “zwarte goud” zijn en met het “groene gas” uit die vergisters zouden we in de helft van onze gasbehoefte kunnen voorzien. Maar ze werken niet: het bleek al gauw dat de mest al zo lang in de put ligt voor te gisten dat er daarna maar weinig methaan uitkomt voor dat “groene gas”. Dus moest er van alles bij, zoals mais, suikerbieten, zelfs afval. Daarom proberen wij deze vergisters de voet dwars te zetten: zodat ze de stront aan de achterkant niet kwijt kunnen, om het onparlementair te zeggen.
‘We hebben er een aantal kunnen voorkomen: een in Kootstertille bijvoorbeeld is definitief van de baan, net als in Groenlo en Varsseveld. We vechten ze aan van alle kanten: via de omgevingsvergunning, de lozingsvergunning, de natuurvergunning. Soms wordt een project dan op voorhand al onaantrekkelijk. Veel bedrijven die investeren in vergisters komen af op de gigantische subsidiestroom en weten er verder niet veel vanaf. Daar zitten echt louche bedrijven tussen. Ook die bedrijven melden zich hier af en toe: of we alsjeblieft hun vergister níet willen aanvechten. Ik geef dan een welgemeend advies aan zo’n bedrijf: ga er niet mee door, dit gaat je heel veel geld kosten. Zo zijn vorig jaar alle vergunningen van de in Groenlo geplande megamestvergister (600.000 ton per jaar) van de Duitse mestverwerkingsfabriek RMS door de rechter vernietigd. Dat was echt een dreun omdat RMS al voor een flink bedrag stikstofemissieruimte had gekocht. De zaak is nu overgedaan aan Windvision, dat geen ervaring heeft met mestvergisting maar wel met postbusfirma’s en kennelijk ook subsidie ruikt.’
Toch is het nieuwe mestbeleid van minister Schouten voornamelijk gericht op dit soort mestverwerking.
‘Dat klopt en daar gaat het ook op vastlopen. Laat ik het zo zeggen, wij gaan daar niet in mee. De provincie Noord- Brabant zoekt bijvoorbeeld op dit moment zes locaties om mestvergisters te bouwen. Samen met de werkgroep Behoud de Peel en de Brabantse Milieufederatie gaan we daar natuurlijk dwars voor liggen.’
Hoe is jullie verhouding met het ministerie van LNV?
‘Goed, we vergaderen deze week weer met de stikstofbaas van het departement. We hebben natuurlijk gigantisch aan de noodrem gehangen, maar er moet ook een oplossing komen. Wij horen dan dat het ministerie ook wel ziet dat het vastloopt. Als je het Carola Schouten op de vrouw af vraagt, denk ik dat ook zij zal inzien dat we een onhoudbaar overschot van meststoffen hebben dat met mestvergisting niet op te lossen is. Maar zij krijgt geen enkele ruimte om iets te doen. Het gedwongen opkopen van grote uitstoters, de piekbelasters, is onbespreekbaar voor Mark Rutte. Ik spreek geregeld mensen van ministeries die weten hoe het opgelost moet worden: met minder dieren en extensiever. Maar dan moet je ingrijpen in de markt en daarover is Rutte duidelijk: de markt moet het juist zelf oplossen. De markt kan dit niet oplossen, niet zonder duidelijke grenzen. Toen ik dit in het Catshuis tegen Rutte zei, zei hij het letterlijk: Nee, ingrijpen ga ik niet doen, dan ga ik veel te veel stemmen verliezen aan FvD.’
Wat moeten we dan, met die veehouderij?
‘De maatschappelijke kosten van de veehouderij – natuurschade en gezondheidsrisico’s – zijn groter dan de economische opbrengsten. Dat kan ook anders. We moeten toe naar een soort landbouw waarvoor je geen voer van elders nodig hebt, maar je vee alleen voedt op wat hier groeit. Dat betekent automatisch dat we veel minder dieren zullen kunnen voeden. De overheid zal veel boeren moeten uitkopen, om die grond deels weer voor een lage prijs te verpachten. Met schaalgrootte is in principe niets mis, er kunnen dan best grote bedrijven blijven bestaan, maar die krijgen veel meer ruimte per dier en die ruimte gaan we anders inrichten. Met bloem- en kruidenrijk grasland, bijvoorbeeld, en met de koeien veel buiten.’
U heeft met de agro-industrie wel te maken met formidabele tegenkrachten. Daar zit een groot belang om de huidige omvang van de veestapel in stand te houden.
‘Ja, maar we hebben de stikstofuitspraak van de hoogste rechters in de achterzak, daar kunnen we wat mee. En ik merk dat het gesprek over de landbouw verandert. Vorig jaar hadden de boeren met hun protesten op het Malieveld het podium, dat is nu wel drastisch veranderd.’
Rutte zei het letterlijk: Ingrijpen ga ik niet doen, dan verlies ik veel te veel stemmen aan het FvD
Wat staat er volgens u in het huidige systeem op het spel?
‘Het gaat uiteindelijk om de vraag: wat voor land willen we nalaten? Is dat een land met verpunkte natuurgebieden met alleen bramen en wat grassen omdat de biodiversiteit is verdwenen? Onlangs stelden Nederlandse ecologen een rapport op voor de formatie. Daarin staat het: er moet 75 procent minder stikstof uitgestoten worden – niet in vijftien jaar maar in tien jaar. En zelfs dan kunnen we nog niet alle soorten redden die we binnen Natura 2000 wilden redden.
‘Zolang we de stikstofkraan uit de landbouw niet dichtdraaien, heeft het bovendien nauwelijks zin om natuur te herstellen – waaraan we nu miljarden uitgeven – enkele uitzonderingen daargelaten, zoals verbeteren van het grondwaterpeil. Zo worden grote delen van heide afgeplagd, in de hoop dat de paarse heide het wint van brandnetels en bramen. Maar daarmee halen ze ook belangrijke mineralen weg, terwijl de stikstof erop blijft regenen. Dat levert juist achteruitgang van die gebieden op. Weggegooid geld dus. Maar dat ecologenrapport speelt hopelijk niet alleen in de formatie een rol, het gaat ook juridisch opspelen. Demissionair minister Schouten vaart op de aanname dat het wel goed komt als de stikstofdepositie maar niet toeneemt. Dit rapport haalt die stelling onderuit. Al in 1992 spraken we in de Habitatrichtlijn af: we moeten een goede instandhouding van de natuur bereiken. Nu, 28 jaar later, neemt de overbelasting nog steeds toe. De natuur boert alleen maar achteruit.’
44 Bijdragen
Ype van Woersem 2
Wat de lobby is voor bedrijven, is deze persoon voor het algemeen belang. Spijtig dat teveel mensen dat niet zien. Maar dat is ook lastig, als de evolutie ons met een flinke neiging tot korte-termijnbelangen nastreven heeft opgezadeld. Gelukkig zijn er mensen zoals Vollenbroek die dit voor ons oppakken, waarvoor dank. En de schrijvers bedankt voor dit interview.
Jan Buisman 1
Hetty Litjens 6
‘De natuur is bij de stad vogelvrij’ zegt Martin Melchers. Ook in een stad als Amsterdam die beweert 'groen en democratisch' te zijn.
https://www.nrc.nl/nieuws/2021/05/05/de-natuur-is-bij-de-stad-vogelvrij-a4042471
EF Karman 1
De Raad van State heeft deze goedkeuring en gedragscode vernietigd, maar de marktpartijen hadden er in de gauwigheid nog 2 klaar gestoomd. Gedragscode Stadswerk ("soortbescherming" gemeenten) en gedragscode Aedes ("soortbescherming" wooncorporaties).
Het ziet er naar uit dat "de markt", lees bouwwereld, nu over kan stappen van de vernietigde gedragscode naar een van beide andere gedragscodes.
Jammer genoeg hebben wij geen team van juristen, vanwege zeer krappe fondsen, maar degene die aan ons toegevoegd werd heeft voor 4 mensen gewerkt, en we hadden een enorm goed team van staatsraden die de zaak onderzocht. Waaronder een van degenen die bij de PAS uitspraak betrokken was.
Dus ook voor ons zal er waarschijnlijk een vervolg komen.
In die zin dat we de minister zullen moeten gaan verzoeken de andere gedragscodes in te trekken, omdat dezen dezelfde fouten maken waarvoor de gedragscode natuurInclusief vernietigd moest worden.
De media-stilte rond deze uitspraak is echter oorverdovend.
Vleermuisbescherming SEVON was overigens ook betrokken. Zij vanwege zeldzamere soorten, wij juist vanwege een veelvoorkomende soort die zich in een ongunstige SvI bevindt en door dit soort gedragscodes zeer veel leefgebied verliest, terwijl alleen nesten naderhand terug gegeven werden.
.
Uitspraak van 21 april 2021, waarbij de gedragscode "Natuurinclusief" werd vernietigd: https://www.raadvanstate.nl/uitspraken/@125127/201900294-1-r2/?highlight=201900294%2F1%2FR2&fbclid=IwAR1ZOCMo04cDHVbCiXP5TCimhWVBN6AwR2aUCHQycWsbzadbhgvhHWZJ42c#volled
allard de Jaager 6
"Ingrijpen ga ik niet doen, dan verlies ik veel te veel stemmen aan het FvD"
hulde aan deze man, crowdfunding voor al deze waaarschijnlijk toch prijzige processen?
Rik van Dongen 4
allard de JaagerCo Stuifbergen 5
Rik van Dongensiemen dijkstra 1
Jan Ooms 10
siemen dijkstraNiek Jansen 9
Maar daar geeft onze regering in de persoon van demissionnair minister voor ontwikkelingssamenwerking Sigrid Kaag alle medewerking aan als de grote promotor van het soja project Corredor Norte in hartje Amazonegebied.
https://www.groene.nl/artikel/duurzaamheid-is-slechts-een-verhaaltje
Dit artikel geeft een onderzoekverslag van dat project tbv de sojaindustrie waardoor veel houtkap en onteigening van Indiaanse gronden plaatsvindt voor de aanleg van (spoor)wegen en havens uitgevoerd door vooral Nederlandse ondernemers.
Citaat: “ In 2016 importeerde Nederland bijna 1,6 miljoen ton soja uit Brazilië. Daarmee is het een van de belangrijkste importeurs van Braziliaanse soja ter wereld. Via de nieuwe Amazoneroute kan die soja goedkoper naar Nederland worden verscheept. Dat is de reden waarom het Havenbedrijf Amsterdam de mogelijkheid verkent om de Braziliaanse deelstaat Tocantins te helpen een nieuwe vaarroute te ontwikkelen, waarvoor een 43 kilometer lange rotspartij moet verdwijnen........” enz.enz.
Een hoopvol teken is dat een 40-tal supermarkten en voedselbedrijven dreigen landbouwproducten uit Brazilië te boycotten uit bezorgdheid over de voortgaande ontbossing van het Amazone regenwoud.
https://www.telegraaf.nl/nieuws/1187279738/ahold-aldi-en-lidl-dreigen-brazilie-met-boycot-soja-en-koffie-uit-schap.
Hoe serieus die dreiging moet opgevat worden en of het alleen maar bij een reclame stunt blijft zou nader onderzoek moeten duidelijk maken.
Maar de bewustwording van het probleem neemt wel toe, ook bij commercieële bedrijven ; nu nog bij Rutte en Kaag c.s., maar dat is een ander pak mouwen.
Jan Ooms 10
Niek JansenDeze beide hebben het bewustwordings/empathisch vermogen van een brok gewapend beton!
EF Karman 1
Jan OomsCo Stuifbergen 5
EF KarmanVolgens mij kan hij best vooruitdenken, hoogstens schat hij verkeerd in hoe mensen reageren.
Gebrek aan empathie? Ik denk dat dat voor veel mensen geldt, maar niet opvalt.
Niek Jansen 9
Co StuifbergenBovendien was en is de VVD een anti-vluchtelingen en pro-apartheidspartij, indertijd mbt Z.Afrika en nu mbt Israël.
Karel van der Velden
Niek JansenNiek Jansen 9
Karel van der VeldenIk wilde wijzen hoe wij medeschuldig zijn aan de houtkap en onteigening van Indiaanse gronden tbv de sojaindustrie in de Amazone en dat met steun van min.Kaag van D66, een partij die zegt milieubeheer hoog in het vaandel te hebben staan.
Ernst Bouwes
Verder moeten bij het horen van excuus “Nederland moet niet het netste jongetje van de klas willen zijn.” alle alarmbellen gaan rinkelen.
Johan Vollebroek=held
Paul alberts
bram 35
Worst case; Nederland stopt/verkleind de veehouderij en elders waar minder efficient geproduceerd wordt, gaat meer geproduceerd worden waardoor de netto stikstof uitstoot omhoog gaat.
Mocht het zo zijn dat Nederland inderdaad minder efficient produceert, dan ben ik het volledig eens met het feit dat andere efficientere plekken beter geproduceerd kan worden.
Een meer viable optie zou ik vinden om een hogere belasting op bijvoorbeeld vlees in te voeren, dit past de supply/demand curve aan en zal daardoor ook de hoeveelheid producten die geproduceerd worden verschuiven, en daarmee de stikstof uitstoot
Anna Snorro
bram 35Koen van Gils 1
bram 35Cyril Smals 3
bram 35anneke sasbrink 1
Vincent Huijbers 9
Bij de veehouderij lijkt hetzelfde gaande. Is het een bedrijfsrisico van een veehouder dat hij een te ruime investering heeft gedaan voor een te grote stal of is het systeem dat we hebben opgetuigd en heeft 'de markt' die keuze opgedrongen? Het valt me op dat ook hier de banken een aanjager lijken te zijn. Maar ook wij zijn misschien gewend geraakt aan te goedkope boodschappen.
Zolang economische waarde ons het zicht blijven belemmeren op andere waarden zal hier geen oplossing voor komen. En met de afgelopen verkiezingsuitslag in het achterhoofd vraag ik me ook af of 'we' er toe bereid zijn om die pijn te delen. De angst van Rutte voor FvD is daarmee denk ik terecht. Maar ook hij zal met zijn gebrek aan visie en diepe vezels ons land niet verder helpen vrees ik.
Cyril Smals 3
Vincent HuijbersVincent Busch 3
Pieter van der Wal 1
Dit lijkt mij een echter een doorzichtige oplossing voor veroorzaakte schaarste.
Zolang we nog in een G5 experiment zitten en er geen geografische vluchtplannen klaar liggen, is alles mogelijk in naam van de natuur blijkbaar volledig doorgrond is.
elders is niets toeval
ftm
Dirk de Groot
Marieke van der Garde
Dirk de GrootHans van Swoll 5
Dirk de GrootDe oplossing is niet in Nederland minder boeren, minder stallen, minder koeien, minder varkens, minder kippen. Dat is allemaal maar tijdelijk en uitstel van executie. De definitieve oplossing is minder eters op deze planeet.
Vincent Huijbers 9
Dirk de GrootWanneer er om de steden en dorpen bouwgrond nodig is om in de behoefte voorzien voor woningen zou het dan niet een win-win kunnen zijn? 66% van ons grondgebied is voor landbouw! 7% voor woningen: https://youtu.be/2X6P9_u9NoU
De boeren zouden door de transformatie van agrarische naar bouwgrond ook een deel schadeloos gesteld kunnen worden.
Anna Snorro
Herman Peters 1
TIP: Doneer! op https://donatie.mobilisation.nl
Marian Klokkers 2
Co Stuifbergen 5
Staat de bouw van 1 woning gelijk aan het fokken (en slachten) van 10 varkens? 50? 1000?
Henk Baptist
Co StuifbergenThijs Terpstra 2
Hans van Swoll 5
Aah, ik begrijp het opeens, hij wil dat de hele wereld permanent minder vlees gaat eten! Nu hebben we er net tig generaties over gedaan om van knolleneters vleeseters te worden en dat lekkers mag dan niet doorgaan? Lijkt wel PvdA: allemaal uit de auto en in de trein. Ook zo goed gelukt. Mijnheer Vollenbroek zou waarschijnlijk ook een goede dominee zijn geweest. Niet jokken, niet andermans vrouw begeren. Natuurlijk!
Als mijnheer Vollenbroek nou eens doorredeneert op zijn visie dat 'het grote sterven der soorten' al is begonnen (hetgeen ik met hem eens ben) dan zou hij zich ook kunnen afvragen welk recht homo sapiens heeft om andere soorten uit te roeien, om bezit van deze planeet te nemen, om te zorgen voor onbegrensde almaar stijgende aantallen, om deze planeet zodanig te bevuilen dat andere soorten daar danig last van hebben. Dan zou hij misschien, net als ik, van mening kunnen zijn dat het niet uitsluitend ligt aan vlees eten, maar voornamelijk aan de aantallen homo sapiens die dat doen. En, misschien komt hij dan, net als ik, tot de conclusie dat het blijvender is om zijn pijlen daarop te richten dan op een evolutionaire uitwas met lokaal vervelende consequenties.
Ricardo Tetteroo 3
Hans van SwollHans van Swoll 5
Ricardo TetterooAls homo sapiens niet in staat is tot zelfregulering plaatst ze zichzelf buiten de natuur en werkt de soort aan zijn eigen uitsterving. Als dat al niet op een andere manier gebeurt.
erik de lange 3
Hans van SwollHans van Swoll 5
erik de langeJeroen Jansen
John de Vries