Even goed lezen en niet meteen boos worden. In de kop boven dit stuk staat namelijk niet: álle zzp’ers. Met de kwalificatie ‘ondernemer’ doel ik in dit verband óók niet op hun fiscale status. Ik doel op ondernemerschap. Op het vermogen een toekomstige zakelijke ontwikkeling te managen en er controle over te houden. Met andere woorden: als een persoon die met veel initiatief, en in tegenstelling tot iemand in loondienst voor eigen rekening en risico, een commerciële activiteit opzet en verder succesvol uitbouwt.

Jobhoppen

Ik zie het steeds vaker. Veel van mijn voormalige Rabobank-collega’s die door het hele land jobhoppen nadat ze zijn wegbezuinigd bij de lokale bank waar ze jarenlang in loondienst werkten. Nu een maandje hier. Dan weer een half jaartje daar. Telkens bij andere filialen. Zij verhuren zichzelf als zzp’er of via detacheringsbureaus. Overwegend doen zij exact hetzelfde werk dat zij in loondienst al jarenlang deden. Gewoon bankieren. Alleen niet meer in vaste dienst en zolang er nog vraag naar hen is.

Overwegend doen zij exact hetzelfde werk dat zij in loondienst al jarenlang deden

Talloze lokale Rabobankfilialen hebben hun personele bezetting zo ver verkleind dat het ze uiterst kwetsbaar maakt voor uitval van werknemers. Door de onrust en onvrede die binnen Rabobank heerst, is er bovendien sprake van een omvangrijke ziekteverzuim-problematiek. Wanneer er op sleutelposities gaten vallen, moeten die liefst wel met direct inzetbare capabele krachten worden ingevuld. En laat daar nu in worden voorzien door een leger voormalige medewerkers die de reorganisatie niet overleefd hebben...

Geen binding 

Zijn dat nu dan ineens ‘ondernemers’? Geenszins. Omwille van de continuïteit van hun inkomen voeren zij blijvend afhankelijk en volstrekt loyaal aan de Rabobank hun werkzaamheden uit alsof zij er nog steeds in loondienst zijn. Alleen zwerven zij nu het hele land door. Van filiaal naar filiaal, zonder enige binding met de lokale markten of kennis van plaatselijke cliënten. Terwijl het toch juist die sterke lokale binding is waar de tegenwoordig zogenaamd coöperatieve filialen van Rabobank Nederland zich zo graag op laten voorstaan?

Lokaal, dichtbij en betrokken was jarenlang dé slogan. Dat ‘lokale’ gaat er zo natuurlijk wel een beetje vanaf. Van ‘dichtbij’ kun je door het slinkende aantal kantoren ook al niet meer spreken. Om, met onder andere ‘renteswap-gate’ in gedachten, over ‘betrokken’ maar helemaal te zwijgen. Maar dat terzijde.

Ze zwerven van filiaal naar filiaal, zonder enige binding met de lokale markten of kennis van plaatselijke cliënten

In elk geval hebben de activiteiten van deze ‘bankiers-zonder-vast-dienstverband’ met echt ondernemerschap totaal niets van doen. Noch vanuit hunzelf, noch door hun achtergrond en ervaring, noch uit hoofde van het type werkzaamheden dat zij zo nog een tijdje kunnen blijven uitvoeren. Na afloop wacht ze alsnog onzekerheid. Het aantal banen in de banksector blijft de komende jaren immers nog verder afnemen.

Netwerkborrels

Zulk ontbreken van écht ondernemerschap is ook bij veel andere kleine zelfstandigen in veel meer bedrijfstakken te onderkennen. Om een inkomen te verwerven maken zij zich afhankelijk van een enkele opdrachtgever of zij sluiten zich snel aan bij samenwerkingsverbanden. In de hoop zaken te kunnen doen, participeren zij massaal in allerlei businessclubs en frequenteren zij netwerkborrels en dergelijke. Je pikt ze er daar vaak opvallend snel tussenuit. Mannen en vrouwen, veelal onvrijwillig uit hun baan geraakt, met alleen een lange historie in loondienst. Nu beproeven ze, al dan niet gestimuleerd door UWV-regelingen, hun geluk als zelfstandige. Regelmatig als coach, als tekstschrijver, als consultant of noem maar op.

Hun geluk beproeven, daar komt het dan vaak op neer. Want al zijn zij vast en zeker experts op hun vakgebied, zij ontberen essentiële vaardigheden. De capaciteiten van echte ondernemers: zelfstandigheid, onafhankelijkheid, doorzettingsvermogen, initiatief en zakelijke creativiteit. Vaak missen zij het zelfvertrouwen, relevante zakelijke netwerken en sociale bedrevenheden om te acquireren of succesvol te onderhandelen. Om over anticiperend kunnen omgaan met financiën maar helemaal niet te spreken. Dat betekent niet zelden dat hun zelfstandigheid ondanks vele uren hard werken slechts een karige boterham oplevert. Zonder al te veel groeipotentieel.

Hun zelfstandigheid levert ondanks vele uren hard werken slechts een karige boterham op

Iemand kan zich natuurlijk wel als zelfstandige vestigen, maar dat maakt hem of haar nog geen ondernemer. Dat kun je ook niet worden. Je bént een ondernemer of je bent dat niet. Natuurlijk zijn ondernemersvaardigheden (bij) te leren. Maar wie, bij wijze van spreken, vroeger op het schoolplein al geen knikkers kon verkopen of geen geld wist op te halen met het langs de deuren gaan met een zelfgemaakte kijkdoos, kan beter maar eerst heel lang en serieus in de spiegel kijken. Of, om teleurstellingen te voorkomen, zich een spiegel laten voorhouden. Het lijkt het erop dat het laatste maar bar weinig gebeurt.