© Katja Fred
Ex-accountant ondermijnt verklaring van ING over balanscorrectie van 185 miljard
Een verklaring van accountant EY aan de Amerikaanse toezichthouder SEC ondermijnt de uitleg van de ING over haar balanscorrectie van 185 miljard. Moet ING nu alsnog 153 miljoen belasting betalen?
FTM publiceerde afgelopen week over de balanscorrecties die ING in 2016 uitvoerde. De bankbalans van de twee voorgaande jaren bleek respectievelijk 185 en 163 miljard euro groter te zijn dan aanvankelijk gepresenteerd. De jaarrekeningen van 2014 en 2015 voldeden niet aan de geldende accounting standaard; de International Financial Reporting Standard (IFRS).
CDA-Kamerleden Pieter Omtzigt en Erik Ronnes vroegen de minister van Financiën in september om opheldering over de ongeëvenaarde balansrectificatie. Omzigt: ‘Wanneer een systeembank achteraf dit soort aanpassingen kan maken, vraag ik me af of we wel een getrouw beeld krijgen van wat zich binnen onze banken afspeelt wanneer we alleen naar de jaarrekeningen kijken.’ Hij vindt dat de minister van Financiën dit moet kunnen uitleggen: ‘De ING had in 2014 immers nog steun van de Nederlandse staat.’
Bankenbelasting
De balansomvang is van belang voor de berekening van kapitaal- en liquiditeitsratio’s (indicatoren die aangeven hoe gezond en veilig banken zijn). Ook de bankenbelasting is in Nederland afhankelijk van het balanstotaal: een hogere balans betekent een hogere aanslag. Was de ware balansomvang van de ING als grondslag van de bankenbelasting in 2015 en 2016 genomen, dan had de Nederlandse schatkist 153 miljoen euro meer kunnen incasseren.
Omtzigt bracht de balanscorrectie van ING daarom gisteren opnieuw ter sprake tijdens het wetgevingsoverleg over het Belastingplan 2019. Hij vroeg aan Menno Snel (D66), staatssecretaris van Financiën, of de ING na de correctie een herziene aangifte voor de bankenbelasting had moeten indienen. Daarbij refereerde hij aan een verklaring die EY, de toenmalige accountant van de ING, als onderdeel van het Amerikaanse jaarverslag 2016 deponeerde bij de Securities and Exchange Commission (SEC), de Amerikaanse toezichthouder. In die verklaring wordt de balanscorrectie van de ING (met terugwerkende kracht over 2014 en 2015) besproken.
De verklaring is gedateerd op 29 februari 2016. Die datum is belangrijk. Zowel ING als haar nieuwe accountant KPMG, die in 2016 de jaarrekeningen van voorganger EY corrigeerde, zeggen dat ze pas in maart 2016 ontdekten dat de bank niet voldeed aan de geldende IFRS-accounting standaard. Ze vinden daarom dat er geen fouten zijn gemaakt en ING deed geen herziene belastingaangifte.
De ING beroept zich voor die redenering op een Agenda Rejection Note van het IFRS Interpretation Committee (IFRIC) van 22 maart 2016. De verklaring van EY aan de SEC dateert echter van daarvoor. Dat suggereert dat EY dus al voor de bewuste IFRIC-vergadering wist dat de balans van ING over de jaren 2014 en 2015 niet voldeed aan de aangescherpte IFRS-standaard.
De verklaring van de ING was al niet sterk; het IFRIC gaf in 2016 immers geen interpretatie van de regels – die bovendien al sinds 2013 van kracht waren – en weigerde het onderwerp te agenderen. De verklaring rammelt nu eens te meer: hoe konden de ING en KPMG claimen van niets te weten, terwijl EY reeds een schriftelijke verklaring aan de Amerikaanse toezichthouder had opgesteld?
Omtzigt twitterde na afloop van het debat dat staatssecretaris Snel hem vrijdag al liet weten dat de Belastingdienst, in algemene zin, de mogelijkheid heeft om een naheffingsaanslag op te leggen. PvdD-Kamerlid Lammert van Raan verzocht de staatssecretaris om de onderliggende stukken ook aan de belastinginspecteur over te dragen. Van Raan licht toe: ‘Of het nu gaat over beloningen, boekhoudtrucs, belastingontwijking of witwassen, de sector kan de weelde niet dragen; ingrijpende verandering is nodig. Deze zaak bevestigt voor mij dat banken het privilege van geldschepping niet waard zijn.’
Reactie ING, KPMG en EY
FTM vroeg de ING, KPMG en EY om een toelichting op hun eerdere uitleg naar aanleiding van de verklaring van EY aan de SEC. KPMG-woordvoerder Willem Bonekamp zegt opnieuw alleen mededelingen te doen over ‘de vaktechniek’ en niet op het dossier te kunnen ingaan: ‘Waarom verwacht je dat ik het werk van EY ga verklaren?’
ING-woordvoerder Christoph Linke zegt: ‘ING geeft ook een Amerikaans jaarverslag uit. In de Verenigde Staten gelden andere accountancy-regels dan in Europa. De uitgaande accountant mag daar niets meer zeggen over de balans van een bedrijf, nadat hij is opgestapt.’ Volgens Linke is 29 februari 2016 daarom de laatste datum waarop EY, als afzwaaiend accountant, verklaringen over ING mocht afgeven. ‘Deze verklaring is onderdeel van het jaarverslag 2016 en dat is pas in 2017 gepubliceerd.’ Hij handhaaft de oorspronkelijke verklaring van ING dat er geen fouten zijn gemaakt in de boekhouding.
Linke suggereert dat EY de verklaring heeft geantedateerd. Hij vult aan: ‘Een fout is hier niet aan de orde.’ Hij verwijst ons door naar EY. De woordvoerder van EY heeft de casus voorgelegd bij de accountants die de boeken van ING in die jaren goedkeurden, maar heeft nog niet inhoudelijk gereageerd. We wachten op een reactie.
EY-woordvoerder Toby Ellson zei op de avond van 6 november. ‘Helaas lukt het me vandaag niet om akkoord te krijgen op een reactie. Excuus.’ Vervolgens schreef hij op 7 november: ‘ING was destijds onze klant en is in de lead om je vragen te beantwoorden. Ik kan je dus alleen naar hen verwijzen.’
De vraag is toen opnieuw voorgelegd in vereenvoudigde vorm: Klopt het dat jullie de SEC-verklaring hebben geantedateerd? Op 8 november antwoordt EY: ‘Je insinuatie dat informatie wordt geantedateerd berust niet op feiten. Ter verduidelijking: IFRIC is een interpretatie-orgaan van de IASB. IFRIC kan op verschillende manieren verduidelijking geven van IFRS-regels. IFRIC heeft dat gedaan in april 2016. Opstellers en controleurs van jaarrekeningen nemen verduidelijkingen van IFRIC vanaf het moment van verduidelijking in acht en dat is ook door ING resp. KPMG gedaan vanaf 2016. Dergelijke veranderingen leiden ten behoeve van de vergelijkbaarheid tot aanpassing van de ter vergelijking opgenomen cijfers, hetgeen hier ook is gebeurd. Gewoon zoals het hoort en dit is geen correctie. Naast een jaarrekening onder Nederlands recht met toepassing van IFRS, dient ING ook in Amerika te rapporteren. Dit betreft een zogenaamde 20-F. 20-F regelgeving werkt anders dan in Nederland. In de 2016 20-F zijn (zoals het hoort) ook de door EY gecontroleerde jaarrekeningen van 2014 en 2015 opgenomen. EY heeft in 2017 in relatie tot de 2016 20-F haar accountantsverklaring horend bij de jaarrekening van 2015 opnieuw afgegeven. EY doet dit omdat de vergelijkende cijfers van dat jaar zijn aangepast (niet ter correctie van een fout, maar zoals gezegd als gevolg van nieuwe guidance vanuit IFRIC) en deze aanpassing is door de nieuwe accountant KPMG gecontroleerd. Dwz EY geeft in haar opnieuw afgegeven verklaring aan dat de aanpassing van de vergelijkende cijfers niet door EY maar door KPMG is gecontroleerd.’
Ik wees de woordvoerder er vervolgens op dat hij niet ingaat op mijn vraag. Op de verklaring staat de datum 29-02-2016. Is deze verklaring op die datum opgesteld, of pas later en toen geantedateerd?
EY antwoordde: ‘De accountantsverklaring over de jaarrekening 2015 is uitgegeven op 29 februari 2016. De verklaring is aangepast en opnieuw uitgegeven in 2017 om aan te geven dat KPMG en niet EY de aangepaste cijfers nav IFRIC heeft gecontroleerd. De datum van de oorspronkelijke accountantsverklaring wordt echter niet aangepast. Dit doen accountants oa op basis van guidance zoals uitgegeven door de staff van de PCAOB middels Q&A. Zie ter volledigheid bijgaand. Deze guidance schrijft voor dat de datering van de verklaring niet wordt aangepast. Dit is als volgt omschreven in de betreffende Q&A’s:
Aanpassing in de verklaring:
Q9. In circumstances in which a successor auditor audits and reports on adjustments made to prior-period financial statements audited by a predecessor auditor, are there any modifications the predecessor auditor should make to his or her reissued report on the prior-period financial statements?
A9. Yes. If the predecessor auditor was not engaged to audit the adjustments to the prior-period financial statements, the predecessor auditor should modify his or her reissued report to indicate that (a) the reissued opinion relates to the prior-period financial statements before the effects of the adjustments, and (b) he or she was not engaged to audit, review, or apply any procedures to the adjustments.
Datering van de verklaring:
Q10. When a successor auditor audits and reports on adjustments made to prior-period financial statements audited by a predecessor auditor, how should the predecessor auditor date his or her report on the reissued financial statements?
A10. When the successor auditor has audited and reported on the adjustments made to the prior-period financial statements and the predecessor auditor is reissuing the report on the prior-period financial statements, the predecessor auditor should use the date of the previous report to avoid any implication that he or she has examined any records, transactions, or events after that date.
Er is nader onderzoek vereist om deze reactie te duiden in de context van de correcties aan de balans van 2014 en 2015, en de winstcorrectie van 1 miljard in 2015. In de guidelines van de PCAOB staat daarna echter nog een zinnetje dat EY niet noemt in zijn antwoord: ‘If the predecessor auditor revises the report or if the financial statements are adjusted, he or she should dual-date the report.’ Bovendien wordt niet duidelijk of deze bepalingen betrekking hebben op het type verklaring dat EY heeft afgegeven als onderdeel van het Amerikaanse jaarverslag 2016. De PCAOB guidelines hebben betrekking op 'reissues', heruitgaven, van oude accountancy rapporten. De verklaring van EY maakt echter onderdeel uit van de deponing van de eerste versie van het jaarverslag van 2016. Deze werd bij de SEC gedeponeerd op 16 maart 2017. Vier dagen later werd het jaarverslag 2016 opnieuw gedeponeerd bij de SEC met enkele wijzigingen: een daarvan is de datum van de verklaring van EY. Die datum was origineel 13 maart 2017, en bij de tweede deponering 29 februari 2016.
