Daar zit je dan als schuldenaar. Er is beslag gelegd op je loon, maar omdat het bedrag verkeerd is berekend, blijft er te weinig over om de huur en boodschappen te betalen. Rekeningen stapelen zich op, er ontstaan nieuwe schulden, waarna je nog dieper in het moeras zakt. Dit overkomt naar schatting van de gerechtsdeurwaarders jaarlijks zeker honderdduizend Nederlanders.

Vandaar dat de Wet vereenvoudiging beslagvrije voet (Wvbv) in maart 2017 als hamerstuk is aangenomen. Ondanks de schrijnende situatie laat de invoering van de wet op zich wachten: zelfs de uitgestelde deadline van 1 januari 2021 dreigt de verantwoordelijke staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Tamara van Ark (VVD), te missen.

Dat staat in een brief die Van Ark vorige week naar de Kamer stuurde. Volgens de staatssecretaris liggen het UWV en de Belastingdienst – cruciaal voor de uitvoering van de wet – ‘op koers’, nadat ict-problemen bij de Belastingdienst eerder voor twee jaar uitstel zorgden. De nieuwe kink in de kabel zijn de gemeenten, schrijft de staatssecretaris. De ict-leveranciers van de gemeenten moeten namelijk hun software aanpassen voor de berekening en het is onduidelijk of dat op tijd lukt. Komend kwartaal komt daar volgens Van Ark helderheid over.

‘Gemeenten niet klaar voor schuldenwet’, meldde Binnenlands Bestuur. Die kop laat zien dat Van Ark met succes het beeld heeft neergezet dat de Rijksoverheid haar werk wél op orde heeft. Mocht invoering van de Wvbv opnieuw langer duren, dan kan de staatssecretaris naar de gemeenten wijzen. Strikt genomen klopt het dat de gemeenten nog niet klaar zijn, maar ligt dat aan hun ict-leveranciers? Daar lijkt het niet op. 

Navraag bij Stratech, een grote leverancier voor gemeenten, leert dat deze partij nog niets aangeleverd heeft gekregen; dat bleek ook al uit de brief van de staatssecretaris. Voor aanpassing van de software stelt Van Ark afhankelijk te zijn van de automatiseringsafdelingen van het UWV en het Inlichtingenbureau (de overkoepelende IT-organisatie van gemeenten), die opdracht hebben gekregen om een ‘generieke rekentool’ te ontwikkelen. De ict-leveranciers kunnen pas aan de slag als deze rekentool er is, en moeten dus wachten op genoemde centrale overheidsorganisaties.

‘Aanpassing van software is niet tijdrovend’

Het kan nog wel even duren voordat die over de brug komen: Stratech kreeg te horen dat de noodzakelijke gegevens – de rekenmethode – pas volgend najaar klaar is. Toch is de deadline van januari 2021 volgens Stratech haalbaar, omdat de aanpassing ‘niet al te tijdrovend’ is. 

Waarom is de opdracht tot ontwikkeling van de ‘generieke’ rekentool niet eerder verstrekt? De wet is immers al in 2017 aangenomen. Desgevraagd laat het ministerie weten dat pas eind vorig jaar – nadat bleek dat de Belastingdienst en het UWV voor vertraging zouden zorgen –  is besloten om een centrale rekentool te bouwen. ‘De VNG voert op dit moment een impactanalyse uit,’ zegt de woordvoerder, ‘om duidelijkheid te krijgen over wat gemeenten moeten doen en welke tijd de gemeenten nodig hebben om de wet op een correcte manier te implementeren.’ (Het uitgebreide antwoord staat onderaan dit artikel.)

‘Niemand slaat met vuist op tafel en zegt: dit heeft prioriteit’

De gerechtsdeurwaarders, belast met het innen van schulden en het leggen van beslag, hebben geen enkel begrip voor meer uitstel. Zij zien van dichtbij wat er misgaat en hoe schuldenaren als gevolg daarvan in diepe armoede terecht komen. ‘We zijn al drie jaar bezig met praten,’ zegt Wilbert van de Donk, voorzitter van de KbvG (Koninklijke Beroepsorganisatie van gerechtsdeurwaarders). ‘Maar niemand slaat met de vuist op tafel en zegt: dit heeft prioriteit. Het wordt overgelaten aan instanties op uitvoeringsniveau,. In de top van de overheid is er te weinig sense of urgency. Wij merken ook ze daar geen beeld hebben welke drama’s schuilgaan achter de beslagvrije voet.’ 

Ook snapt Van de Donk niet dat de staatssecretaris beweert dat het traject zo complex is. ‘Het is geen rocket science. De formules staan allemaal in de wet. Dat zet je zo in Excel.’ De KbvG voegde eerder al de daad bij het woord en bouwde in een paar maanden een werkende rekentool, die volgens de voorzitter ook al een koppeling heeft met het UWV en de Belastingdienst. Daarvan kunnen straks alle 700 deurwaarders gebruik maken. Hij zegt niet te begrijpen waarom is besloten opnieuw een rekentool te ontwikkelen, terwijl de deurwaarders er al lang een hebben gemaakt.  

Van de Donk wijst erop dat de noodzakelijke data maar niet komen. ‘De uitdaging ligt bij het UWV en de Belastingdienst. Die moeten gegevens over schuldenaren aanleveren. Als de staatssecretaris zegt dat deze partijen op koers liggen, dan is verder uitstel nog minder te begrijpen.’

‘Vreemd om met vinger te wijzen naar lokale overheden’

Joeri Eijzenbach, beleidsadviseur van de Vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren (NVVK), volgt de ontwikkeling met stijgende verbazing. ‘De Rijksoverheid zou er ict-technisch niet klaar voor zijn en wilde twee jaar uitstel. Heel vreemd om dan te lezen dat er nu met de vinger wordt gewezen naar lokale overheden. Maar dat in de brief van Van Ark de Belastingdienst en het UWV uit de wind worden gehouden, snap ik wel: zo ligt de bal niet meer bij het kabinet.’