Palmolie is een explosief goedje. Dat komt niet door de samenstelling van de substantie, maar door de hevige kritiek op het productieproces in Indonesië en Maleisië. Grote delen oerwoud moeten in die landen plaatsmaken voor palmolieplantages en die — vaak illegale — houtkap is volgens de lokale bewoners en veel milieuorganisaties een groot probleem.

Palmolie is een bestanddeel voor veel voedingsmiddelen, shampoos en biobrandstoffen. Volgens de Nederlandse ketenorganisatie voor Oliën en Vetten (MVO) is er vrijwel geen alternatief voor palmolie beschikbaar en zal de wereldwijde vraag naar palmolie de komende jaren blijven toenemen.

IOI geschorst door RSPO

Hoe explosief palmolie is, ondervindt ook de Maleisische IOI Group, die naast palmolieplantages en de palmolieverwerking ook de verkoop van luxueuze resorts bestiert. IOI is een van de grootste palmolieproducenten ter wereld met een omzet van 3,2 miljard euro en beschikt in Nederland onder andere over een fabriek op de Rotterdamse Maasvlakte. Op 4 april werd IOI door certificeringsorganisatie Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO) geschorst na gegrond verklaarde klachten over ontbossingspraktijken in Indonesië. De schorsing was voor enkele voedingsbedrijven een reden om niet langer palmolie van IOI af te nemen. Tegen Follow the Money zegt RSPO-woordvoerder Stafano Savi: ‘We wachten de acties van IOI af en heffen de schorsing op als er voldoende is verbeterd.’

‘Die rechtszaak was het allerdomste wat IOI kon doen’

IOI sloeg echter terug na de bekendmaking en verklaarde de ‘oneerlijke’ schorsing door RSPO aan te vechten bij de rechter. ‘Een moeilijke en pijnlijke beslissing,’ noemde CEO Dato’ Lee Yeow Chor de rechtsgang tegen RSPO destijds.

‘Die rechtszaak was het allerdomste wat IOI kon doen,' zegt Meike Rijksen, campagneleider 'bossen' bij Greenpeace, tegen Follow the Money. ‘In plaats van te veranderen, probeerde IOI te vechten. Het was voor ons een reden om de druk op IOI verder op te voeren en nog meer bedrijven uit de voedingsindustrie te vragen om IOI te gaan boycotten.’

Duurzaamheidsbeleid herzien

De boycot van IOI bleek succesvol. Na de voedingsgiganten Unilever, Mars, Ferrero en Kellogs verklaarden ook Nestlé, de handelshuizen ADM en Louis Dreyfus niet langer de palmolie van IOI te zullen afnemen. Ratingbureau Moody’s overwoog een verlaging van de creditrating van IOI. Begin deze maand liet IOI weten de rechtszaak tegen RSPO te laten vallen en CEO Dato’ Lee Yeow Chor kondigde aan ‘het duurzaamheidsbeleid van de IOI Group te gaan herzien'.

Volgens IOI is de aanpassing van het duurzaamheidsbeleid geen voorwaarde van de RSPO voor het opheffen van de schorsing. Een woordvoerder: ‘We moeten aan een aantal zaken voldoen om de tijdelijke RSPO-schorsing te laten vervallen. Momenteel voldoen we zo goed als aan alle eisen die de RSPO heeft gesteld. Het meest recente statement van de IOI Group geeft aan dat het duurzaamheidsbeleid wordt herzien en dat hierin de input van onze belangrijkste stakeholders, waaronder ngo’s, is meegenomen.'

Dit erkent ook Meike Rijksen: ‘De schorsing van IOI gaat inderdaad maar over een enkele palmolieconcessie in Indonesië, maar wat Greenpeace betreft moet IOI veel breder hervormen. Daarnaast is IOI natuurlijk niet de enige die verkeerd bezig is. Ook andere bedrijven maken zich schuldig aan ontbossing. Nergens ter wereld is die ontbossing voor palmolieproductie zo ernstig als in Indonesië. Het land staat ieder jaar letterlijk in brand. IOI kan hier veel verbeteren en zo een voorbeeld vormen voor de rest van de palmolie industrie.’

Voedingsgiganten zijn doorslaggevende factor

Afgelopen week sloot ook Cargill, het grootste handelshuis van de wereld, zich bij de boycot aan. Cargill wil dat per 15 juli de zaken bij IOI zijn verbeterd. In een persbericht schrijft het bedrijf: ‘Als IOI niet voldoet aan de verplichtingen op de gestelde data zal Cargill zijn zaken opschorten door het niet aangaan van nieuwe contracten.’

De grote voedingsbedrijven buitelen over elkaar heen om zich aan te sluiten bij de boycot van IOI’s palmolie. De reden hiervoor is terug te zien bij een populaire cupcakemix van General Mills. In de Betty Crocker-mix van het Amerikaanse voedingsbedrijf zat IOI's palmolie en aansluiting bij de boycot zag General Milss eigenlijk niet zitten. Een Facebook-actie van Greenpeace onder de naam 'Recipe for extinction' (vanwege de met uitsterven bedreigde orang-oetan als gevolg van houtkap) leverde zoveel handtekeningen en media-aandacht op dat General Mills twee dagen later aankondigde alsnog te stoppen met het gebruik van IOI's palmolie. Alles om verdere imagoschade te voorkomen.

De grote voedingsbedrijven buitelen over elkaar heen om zich aan te sluiten bij de boycot van IOI’s palmolie

Nu nagenoeg alle grote voedingsbedrijven en handelshuizen de palmolie van IOI boycotten, is het de vraag hoe vergaand het vernieuwde duurzaamheidsbeleid (lees: stoppen met de kap van oerwoud) van IOI straks is. Het bedrijf heeft aangegeven op 12 juli het nieuwe beleid te willen presenteren. Als IOI daadwerkelijk door de knieën gaat, is dat een overwinning voor de vele milieuorganisaties die al jaren strijden tegen ontbossing. Hoewel de druk van milieuorganisaties als Greenpeace daar zeker een belangrijke rol in speelt, lijkt de boycot van de voedingsgiganten uiteindelijk de doorslaggevende factor te zijn.