Al jaren wordt erom geroepen: een voedselbeleid, een duidelijke voedselstrategie. Een beleid waarin ecologische houdbaarheid, gezondheid en robuustheid van het voedingssysteem niet alleen centraal staan, maar ook zijn verankerd in de bestuursinstituties, zoals de ministieries en alle andere overheidsinstellingen die met voeding hebben te maken. Dat was in 2014 de aanbeveling van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid in haar rapport Naar een voedselbeleid.

Tot nu toe is zo'n beleid uitgebleven, laat staan dat er sprake is van iets dat ook maar in de verste verte doet denken aan een voedselstrategie. Maar donderdag zou de eerste stap dan – eindelijk! – worden gezet, met de eerste Nationale Voedseltop. Die had gisteren plaats in The New Farm te Den Haag. De 150 meest invloedrijke personen  – de ‘beslissers’ – van de voedselsector kwamen bijeen om invulling te geven aan het voedselbeleid van de toekomst. Staatssecretaris Martijn van Dam van Economische Zaken (EZ), die als verantwoordelijk bewindsman voor de landbouw de voedingsportefeuille grotendeels beheert, opende de lange middag met een speech waarin hij schilderde hoe Nederland wereldwijd voorloper moet worden in de productie van gezond en duurzaam voedsel. Het was een verbale grabbelton waaruit iedereen kon plukken wat hem of haar goed van pas kwam. 

RIVM-bommetje

Mijn wat naieve hoop op een spectaculaire top was flink getemperd toen ik enkele dagen voor de top een manager van een aan ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS) gelieerde stichting sprak. Zij deed de Nationale Voedingstop schamper af als ‘een feestje van Van Dam’. EZ zou volgens haar ‘waarschijnlijk alleen maar laten zien hoe goed ze bezig zijn geweest’. Toch werd mijn hoop nieuw leven in geblazen toen begin deze week het rapport van het RIVM uitkwam.

Het RIVM rapport, met de mooie dubbelzinnige titel Wat ligt er op ons bord?, gaat in op de kansen en dilemma’s voor een integraal voedselbeleid. Het RIVM benadrukt daarbij dat we minder vlees, minder zuivel en meer plantaardigvoedsel moeten eten. Anders zijn we niet duurzaam bezig en zullen milieu en mens – plat Haags gezegd – ‘nâh duh klotuh gaan’. Een explosief rapport voor de voedingsindustrie dus. 

Ongetwijfeld zouden de beslissers van de vlees-en zuivelindustrie het RIVM eens flink de oren willen wassen

Aangezien de Nederlandse vlees- en zuivelindustrie sterk vertegenwoordigd zijn op de Voedingstop, leek dat bommetje van het RIVM me een interessante aanleiding voor een stevig debat op deze top. Ik krijg er helemaal zin in als ik, onder het genot van een drankje met op de achtergrond muziek van een aangenaam eenmansbandje, ‘beslissers’ als Francis Kint (CEO van vleesbewerkingsbedrijf VION), directeur Tjeerd de Groot (Nederlandse Zuivel Organisatie) en Philip den Ouden (Federatie Nederlandse Levensmiddelenindustie) binnen zie druppelen. Ongetwijfeld zouden zij het RIVM eens flink de oren willen wassen. 

Bij het betreden van de zaal vertelt René van den Cruijsem, directeur van plantaardige zuivelfabrikant Alpro Nederland, me nog ‘heel blij’ te zijn met het RIVM-rapport. Dat begrijp ik. Het rapport houdt de gemoederen wel degelijk bezig, het is de spreekwoordelijke staaf dynamiet in de belangen van de voedingsindustrie. Maar als de bewindslieden van VWS (minister Edith Schippers), Infrastructuur en Milieu (Sharon Dijksma), EZ (Martijn van Dam) en Buitenlandse Zaken (Lilianne Ploumen) na een korte obligate schets van de toekomstige hindernissen een opportunistische toon aanslaan en elkaar gaan complimenteren, wordt me duidelijk dat het explosieve RIVM-rapport al ergens in een lade is beland. Een voedselstrategie zal op deze middag niet worden ontvouwd. 

24Kitchen

Mijn gevoel wordt bevestigd tijdens de themasessies. Per onderwerp wordt een groepje mensen uit de – demografisch gezien weinig diverse – zaal naar voren geroepen. De gemiddelde leeftijd weerhoudt me uit beleefdheid een van de schaarse zitplaatsen te bemachtigen.  Onder leiding van foodzender 24Kitchen-presentatrice Miljuschka Witzenhausen mogen de ‘beslissers’ tussen de kisten groente één voor één vertellen waarom ze lekker bezig zijn, en hoe ze hun producten en/of productieprocessen innoveren en/of ‘verduurzamen’. 

Terugkerende thema’s zijn transparantie, informatievoorziening, eiwitten duurzaamheid/verduurzaming en ‘commitments’. Louise Fresco, bestuursvoorzitter van Wageningen Universiteit, blijft het maar hebben over het winnen van eiwitten uit het riool. Interessant, maar niet echt eetlustopwekkend. 

Ik dommel weg, alsof ik op een druilerige zondagmiddag met een kater naar 24Kitchen zit te kijken  

Ongeveer iedereen in de zaal sluit één of meerdere commitments af (zie kader hieronder). Ondanks dat de top ook over de toekomst en de consument gaat, krijgt geen enkele jonge consument het woord. Staatsecretaris Van Dam wordt uitgeroepen tot ‘superconsument’ als hij een box met plantaardige eiwitten in ontvangst mag nemen. En één keer moet ik lachen als presentatrice Miljuschka Witzenhausen een man van de Rabobank die een monoloog houdt over zijn mission impossible bedankt met de naam ‘Tom Cruise’. Verder dommel ik rustig weg, alsof ik op een druilerige zondagmiddag met een kater naar 24Kitchen zit te kijken.   

Commitments

Als zelfs 24Kitchen-kok Rudolf van Veen z’n woordje heeft mogen doen, mijn groenteburgers er door de hitte allang allang weer uit zijn gezweet, er middels een column van cabaretier Hans Sibbel – waarin hij R&D-divisies op de tak neemt door af te vragen of na cholesterolverlagende boter er ook insuline in blikjes Red Bull komt – ruimte voor zelfreflectie is geweest, zet de huisband Come together’ van The Beatles in. Het is een verlossend moment. De hele voedsel-elite stroomt terug naar de ontvangstzaal, verlangend naar de borrel en de – hopelijk niet al te  – gezonde snacks die er liggen te wachten. 

De vraag die bij mij achterblijft: waar is dat RIVM rapport gebleven? Waarom werd er door niemand over gerept? 

De assistent van staatssecretaris Van Dam (PvdA) ontkent dat de Voedingstop een ‘verkiezingsding’ was, ‘anders was Schippers (VVD) niet uitgenodigd'

Francis Kint, de ceo van vleesverwerker Vion, vertelt me dat hij vaag iets heeft vernomen van het rapport, maar dat hij er niet wakker van zal liggen omdat zijn bedrijf 'sowieso al duurzaam produceert'. Een medewerkster van EZ legt uit dat het op de top vooral om de commitments ging, om de deals van de agenda, en niet om een antwoord te geven op de impliciete kritiek op de voedingsindustrie in het RIVM-rapport. En volgens Fresco (WUR) kan de dag niet los gezien worden van de verkiezingen. De assistent van Van Dam (PvdA) ontkent dat het een ‘verkiezingsding’ was, ‘anders was Schippers (VVD) niet uitgenodigd’. Over het RIVM rapport zegt hij: ‘Tsja, we hebben een jaar, daarin moet je doelen stellen om iets te kunnen bereiken.’

Onderweg naar huis overdenk ik de Nationale Voedingstop. Wat was dit? Was dit een strategische top, of een veredelde huishoud-beurs? Het beeld van Fresco's 'riool-burger' laat me maar niet los. Eenmaal thuis stil ik m’n honger met een simpele, zoute en vette wrap die ik nog over had van de dag ervoor. Ik eet het zonder schuldgevoel op. 

Lees de slotverklaring van de Nationale Voedseltop hier.