Draagt consumptie van frisdrank bij aan de uitdijende taille van de mens? Het lijkt een simpele kwestie. In cola en sinas zitten immers veel voedingsarme calorieën terwijl water welgeteld nul calorieën bergt. Toch hangt het er vanaf aan welke wetenschapper deze vraag wordt gesteld. Uit een systematische telling blijkt dat door de industrie gesponsorde onderzoeken aanzienlijk vaker concluderen dat er geen relatie is tussen het nuttigen van frisdrank en overgewicht dan bij onafhankelijk gefinancierde onderzoeken. Maira Bes-Rastrollo, professor aan de Universiteit van Navarra, heeft met haar team gekeken naar achttien verschillende onderzoeken over de relatie tussen frisdrank en obesitas. In zes van deze studies kon Rastrollo een financieel belangenconflict vaststellen. Dat wil zeggen: deze onderzoeken zijn gefinancierd door de voedingsindustrie. De andere twaalf waren, voor zover bekend, financieel onafhankelijk van het bedrijfsleven tot stand gekomen.

Belangenconflict

Vervolgens keek Rastrollo naar de uitkomsten bij deze groepen. Wat blijkt: bij de groep met een belangenconflict toonde 83,3 procent (vijf uit zes) aan dat er geen aantoonbare relatie is tussen het drinken van frisdrank en obesitas. Bij de onafhankelijke groep was dat exact andersom. Hier toonde 83,3 procent (tien uit twaalf) aan dat er wel een relatie is tussen het drinken van frisdrank en gewichtstoename. 'Financiële belangenconflicten kunnen de resultaten van de onderzoeken naar de relatie van frisdrankconsumptie en gewichtstoename beïnvloeden', concludeert Rastrollo. Het wil nog niet zeggen dat privaat gesponsorde onderzoeken per se onjuist zijn. Dat stelt Rastrollo ook niet. Maar alleen al de mogelijkheid dat voedingswetenschap, waar de gezondheid van miljarden burgers van afhankelijk is, wordt beïnvloedt door een opdrachtgever is volgens haar een slechte zaak. 'We assume that the scientific research that underlies our decisions about health-related issues is unbiased and accurate. However, there is increasing evidence that the conclusions of industry-sponsored scientific research are sometimes biased.'

Resultaten manipuleren

De Spaanse wetenschapster wijst erop dat in het verleden al meerdere malen is aangetoond dat medicijntesten, gesponsord door de farmaceutische industrie, soms de positieve resultaten benadrukken en de ongewenste effecten van het medicijn op slinkse wijze verbergen of ergens diep in het rapport wegmoffelen. Dat gevaar is ook bij de voedingswetenschap aanwezig. De gesponsorde frisdrankonderzoeken hebben immers een aanzienlijk hogere kans op een positief resultaat voor de industrie dan de publiek gefinancierde onderzoeken.    Bij een eerder overzicht uit 2007 van 88 verschillende onderzoeken van frisdrank in relatie tot diabetes, bleek ook al dat door de industrie gefinancierde onderzoeken over het algemeen veel minder sterke resultaten opleverden dan overheidsgefinancierde onderzoeken.

Twijfel zaaien

In het boek Merchants of Doubt (koopmannen van twijfel) uit 2010 zetten auteurs Naomi Oreskes en Erik M. Conway uiteen hoe een kleine groep wetenschappers namens het bedrijfsleven in het verleden voortdurend twijfels zaaide over onder meer klimaatverandering (olie-industrie) en de schadelijke effecten van roken (tabakslobby). Meer en meer volksgezondheidswetenschappers waarschuwen dat multinationals uit de voedselsector met deze tactiek beginnen te lijken op hun voorgangers uit de tabaksindustrie. De systematic review van Rastrollo ondersteunt deze stelling. Het kan gevaarlijk zijn voor de consument als het bedrijfsleven bewust de wetenschap inzet om bestaande overeenstemmingen (bijvoorbeeld: frisdrank draagt bij aan obesitas) onderuit te halen. Want terwijl burgers steeds dikker en ongezonder worden, blijven er zo dankzij het rookgordijn van commerciële schijnwetenschap twijfels ontstaan over de echte oorzaken van dit probleem.