Wat heeft Geert Wilders te maken met internationale belastingen, zult u zich afvragen. Nou, dat vroeg ik me ook af. Hij is tegen EU-belastingen, maar over  de problemen die de verdeling van de wereld belasting-opbrengst in toenemende mate met zich meebrengt heb ik hem nooit gehoord. Toch is deze stilte wel verwonderlijk, want de ultranationalist Wilders zou na de moslims, de euro en de Grieken het internationale bedrijfsleven dat onze belastingen niet betaalt prima als een volgende parasitaire zondebok kunnen brandmerken. Wie niet? Maar misschien is het onderwerp te complex of levert het hem geen stemmen op. Van Wilders hoeven we blijkbaar geen oplossing te verwachten. Hij heeft er dus niets mee te maken. En toch weer wel. Want het gedachtegoed waar deze mascotte van de ontevreden burgers welig op tiert, het probleem van eerlijk delen en de angst voor verwatering van belangen, ligt ook aan de basis van de internationale belastingconcurrentie dat tot heil van ons allen zou moeten zijn. Een standpunt dat al bijna een eeuw dominant is: in 1921 ingezet door de ‘financial committee’ van de Volkerenbond dat het model voor ons internationale stelsel van belastingverdragen heeft aangeleverd. Een model dat de weg naar belastingparadijzen wijd openzette, een model dat op het niveau van staten het credo ‘ieder voor zich en God voor ons allen’ borgt, een model dat niet langer houdbaar is.

Zero sum game

De OESO wil met het BEPS-project (Base Erosion and Profit Shifting, de basis van internationale belastingplanning dit model hervormen. Met een veelvoud aan belastingtechnische voorstellen lijken ze echter voorbij te gaan aan het dieper liggende probleem, dat gerelateerd is aan het onderbuikgevoel dat Wilders scherp heeft opgepikt. Het gevoel dat je eerst voor jezelf moet zorgen. Want er is toch niemand die voor ons allen zorgt? We willen er namelijk allemaal niet op achteruit gaan. Eerlijk delen is dan moeilijk, zeker als je in een zero sum game denkt te zitten;  een situatie waar geldt: de een zijn dood is de ander zijn brood. We leven in een tijdperk waar ouders voor het eerst denken dat hun kinderen het in de toekomst minder goed zullen hebben dan zij. Het vertrouwen in verdere groei van onze welvaart is erg laag.

Het vertrouwen in verdere groei van onze welvaart is erg laag

Vanuit zo’n visie kun je dus niet delen zonder zelf minder te krijgen en werkt het neo-liberale paradigma niet meer. Dat gaat er namelijk vanuit dat samenwerken tot synergie leidt en dat je uit de daarmee  te realiseren groei relatief pijnloos de welvaart kan herverdelen. Zolang we allemaal wat meer krijgen.

Houden wat je hebt

Het electoraat van Wilders gelooft niet in dat neo-liberale optimisme. Wat we hebben, hebben we, en dat willen we eigenlijk met niemand delen. Dat delen levert namelijk niks op: het electoraat van Wilders leeft in een zero sum game. Maar niet alleen zij, dit gevoel leeft heel breed. Zelfs de Europese samenwerking lijkt er nu aan ten prooi gevallen. Onze man in Europa, Frans Timmermans, liet van de week optekenen dat alle Europese verdragen hierdoor onder druk staan. Timmermans is bang dat landen weer het eigen belang bovenaan zetten en de confrontatie gaan opzoeken. Volgens mij is dit een van de grootste problemen van onze tijd. Daarom zijn we zo negatief over vluchtelingen, neemt de roep om onze grenzen te bewaken toe en hoor je steeds vaker ‘eigen volk eerst’, of wat subtielere varianten daarop, gescandeerd worden. Niet alleen in Nederland, zeker ook in Europa, en eigenlijk lijkt dit wel een mondiale trend met Rusland voorop. Waar is toch de solidariteit gebleven?

Meer belastingopbrenst met BEPS!

En toen was er dus de OESO met BEPS. In nog geen twee jaar tijd heeft de OESO op verzoek van de G20 plannen gesmeed om de zero-sum game van internationale belastingheffing om te turnen tot een neo-liberale, min of meer op solidariteit gebaseerde geldmachine. Niet langer een race to the bottom van steeds verder dalende vennootschapsbelastingtarieven, niet langer multinationale ondernemingen (MNO’s) die, hoogstwaarschijnlijk legaal, maar toch, belastingen vermijden. Niet langer rijke ontwikkelde landen die minder toebedeelde zich nog ontwikkelende landen de mogelijkheden ontnemen om een faire belastinggrondslag op te bouwen. De OESO en de G20 zeggen hier een eind aan te  willen maken.

Volgens berekeningen van de OESO kan BEPS wereldwijd 100 tot  240 miljard euro extra winstbelasting gaan opleveren

BEPS moet dus meer belasting gaan opleveren. Volgens berekeningen van de OESO kan BEPS wereldwijd 100 tot  240 miljard euro extra winstbelasting gaan opleveren. Een ruime bandbreedte, maar de bedragen zijn substantieel. De vraag is wel of dit inderdaad gerealiseerd wordt en of het bedrag groot genoeg is om de pijn die BEPS sommige landen zal doen te kunnen verzachten. Want die pijn zal er zijn. En die pijn is niet alleen de herverdeling van de internationale belastingkoek. In het gezamenlijk uitgebrachte rapport van Oxam Novib, Tax Justice Nederland en FNV wordt gesteld dat vooral de G20 landen qua belastingheffing het meeste belang hebben bij het dichten van fiscale sluiproutes. Maar is dat wel zo? Het tot nu toe open houden van deze sluiproutes heeft de economieën van de G20-landen dan wel een lagere belastingheffing opgeleverd, maar ook meer economische activiteit. Ik vermoed dat het belang van een individueel G20-land meer gediend is met binnenhalen van bedrijven dan met het binnenhalen van belastingen.

Belastingconcurrentie blijft

BEPS moet dus meer dan alleen extra belastingen gaan opleveren. Het moet ook een einde maken aan de belastingconcurrentie tussen G20 landen die vooral ontwikkelingslanden in de kou doet staan. BEPS moet er namelijk toe leiden dat winstbelasting vooral geheven gaat worden in landen waar de toegevoegde waarde daadwerkelijk gecreëerd wordt, waar geproduceerd wordt. Niet meer in belastingparadijzen, niet meer bij laag belaste brievenbusvennootschappen die niet veel meer doen dan intellectuele eigendommen als patenten en octrooien beheren. China kan dan wel eens de grote winnaar blijken te zijn. Willen we dat wel? En wat als China dan weer zijn tarieven verlaagt? Wat blijft er dan voor de rest over aan belastingopbrengst?

Oneerlijk delen

De meeste landen willen best hervormen en de wereld belasting-opbrengst herverdelen, als ze zelf maar niet minder krijgen. Het moet wel eerlijk gebeuren! Het is dan ook de vraag welke landen uiteindelijk zullen intekenen op BEPS en of BEPS een einde aan het heersende prisoner’s dilemma kan maken. Op dit punt zijn de voorgestelde maatregelen vooral erg vrijblijvend. Hoe zullen de G20 landen hun eigen belangen tegen verwatering beschermen en hoeveel ruimte gunnen ze elkaar om te komen tot een eerlijkere verdeling? Ik vrees dat de rijke G20 landen wel goed voor zichzelf zullen zorgen. Maar wat betekent dat voor de landen van de G77, de informele club van ontwikkelingslanden? Ik vrees het ergste. Maar goed, na dit weekend weten we misschien meer en is een optimistischer geluid op zijn plaats. Dan hebben de regeringsleiders en staatshoofden van de G20 het BEPS-project besproken. We zullen zien wat ze beslissen, zien wat de resultaten zijn. Ik ga volgen wie wat zegt en wie wat doet. Namen en rugnummers graag! Dit artikel is deel #3 in de serie Volg BEPS!  Lees hier deel #1: BEPS, de koning en de ethiek van belastingen; en hier deel #2: Het gelijk van belastingparadijzen.