‘Binnen zes maanden presenteren we een voorlopig TTIP-akkoord.’ Dat verklaarden de zeven belangrijke industriële staten (G7), het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland, Italië, Japan, Canada en de Verenigde Staten op 8 juni. In de dagen die volgden bleken Europese en Amerikaanse volksvertegenwoordigers daar toch anders over te denken. Ze liepen niet als makke lammetjes met de Commissie mee, maar lieten zich horen. Loopt het handels- en investeringsverdrag TTIP (Transatlantic Trade and Investment Pact), waar Europa en de VS al jaren over onderhandelen nu wellicht vertraging op?

(Toch geen) advies Europees Parlement

Reikhalzend werd er zowel door de voor- als de tegenstanders van TTIP uitgekeken naar woensdag 10 juni. De dag dat het Europees Parlement zou stemmen over een adviesresolutie over TTIP. Het advies van het parlement moest een duidelijke waarschuwing worden voor, óf steun in de rug van de Europese Commissie die met de Amerikanen onderhandelt over TTIP. De adviesresolutie over TTIP zelf was enige tijd geleden al opgesteld door INTA, de commissie voor internationale handel van het Europees Parlement. Het advies bevatte weinig meer dan een dikke duim voor de Europese Commissie en haar huidige manier van onderhandelen over TTIP. INTA is een commissie van het Parlement, niet te verwarren met de DG Trade, de handelscommissie die namens de Europese Commissie de onderhandelingen voert over TTIP.

Spervuur aan amendementen

Het vuurwerk op de tiende juni kwam van de Europarlementariërs zelf. Die mochten nog toevoegingen doen aan de adviesresolutie in de vorm van amendementen. Een bizarre vertoning volgde. Tijdens de discussie werden er niet een handjevol, niet tien, niet twintig, maar maar liefst 116 amendementen ingediend waardoor het Parlement al snel door de bomen het bos niet meer zag. Om een einde te maken aan de impasse over wat er gedaan moest worden werd de stemming opgeschort en trad artikel 175 over de procedurele werking van het Europees Parlement in werking. Volgens artikel 175 moet INTA opnieuw aan de slag om uit de 116 amendementen de belangrijkste punten te kiezen om toe te voegen aan de adviesresolutie. Die adviesresolutie wordt vervolgens ‘ergens in juli of september’ opnieuw naar het Europees Parlement gestuurd die er vervolgens plenair – met alle 751 leden – over moet stemmen. INTA heeft aangegeven op 29 juli de amendementen kritisch te gaan bespreken en de belangrijkste eruit te destilleren.

Bizar politiek steekspel in VS

Minstens zo spannend als die 10 juni in Europa was de dag van 13 juni in de VS. Ook daar maakt TTIP heel wat los. Momenteel gaat het debat er echter vooral over TPP. Dit Trans Pacific Partnership is een handels- en investeringsverdrag dat de VS wil afsluiten met verschillende landen rondom de Stille Oceaan. Aangenomen wordt dat de manier waarop de Amerikaanse regering en dan met name de Senaat en het Huis van Afgevaardigden omgaan met TPP, de toon zet voor het TTIP-verdrag met Europa. Rond TPP is in de VS een bizar steekspel op gang gekomen tussen Democraten, Republikeinen en president Obama. Het draait daarbij om twee zaken waarover de Amerikaanse Senaat en het Huis van Afgevaardigden moeten beslissen. Eerst is er de bevoegdheid om zonder allerlei vervelende amendementen van het congres over TPP te kunnen onderhandelen, genaamd Trade Promotion Authority (TPA, ook bekend als ’fast track’). Obama wil die bevoegdheid maar al te graag en kwam er op 13 juni zelfs onaangekondigd voor naar Capitol Hill om er een vurig pleidooi voor te houden. Obama faalde in zijn poging Democraten en Republikeinen te verenigen. Dit kwam vooral door een ander pijnpunt in de discussie: de financiële hulp aan werknemers die hun baan verliezen als gevolg van het handelsverdrag. Bijvoorbeeld omdat de baan naar het buitenland verdwijnt. Het is het soort hulp waar de Republikeinen niets van moeten weten, terwijl de Democraten vooral een probleem hebben met TPA. Nancy Pelosi, tot voor kort een van Obama’s voornaamste bondgenoten in het Huis van Afgevaardigden, wil geen macht opgeven als het gaat om maken van aanpassingen aan TPP . ‘I will be voting to slow down the fast track,’ zei Pelosi. Een uniek samenspel van Republikeinen en Obama heeft intussen geleid tot een situatie waar eind juli opnieuw wordt gestemd over TPP. Het geeft de voorstanders van TPP de tijd om onwillige democraten zoals Pelosi en presidentskandidaat voor 2016 Hilary Clinton over te halen naar de pro-TPP zijde.

Ondoorzichtige onderhandelingen

De vertragingen in het Europese Parlement en Amerikaanse Congres hebben geen directe invloed op de lopende onderhandelingen over TTIP. Die gaan gewoon door. Op 13 juli start in Brussel de tiende onderhandelingsronde. De onderhandelingen vinden plaats achter gesloten deuren, weinig is bekend over de precieze onderwerpen en wederzijdse voorstellen. Meer openheid zal er binnenkort ook niet gaan komen nu een rechtszaak tegen de Europese Commissie over transparantie recent is verloren De uitdager, lobby-waakhond Corporate Europe Observatory (CEO), meldde het nieuws zelf op donderdag 4 juni. CEO geeft aan een zaak te hebben verloren bij het Hof van Justitie van de Europese Unie. De zaak was in 2011 aangespannen tegen de Europese Commissie omdat de Commissie bedrijven inzicht gaf in lopende onderhandelingen over een handelsakkoord tussen Europa en India. CEO kreeg weliswaar ook inzicht, maar de documenten die zij mocht inzien waren zwaar gecensureerd.

Droevige dag

Onderzoeker van CEO Pia Eberhard noemt 4 juni daarom ‘een droevige dag voor de Europese burger, nu blijkt dat de Europese Commissie door kan blijven gaan met haar niet-transparante praktijk van handelsovereenkomsten sluiten.’ Volgens INTA-voorzitter Bernd Lange, hoeven we niet te treuren over zaken als transparantie: ‘The European Parliament will continue to encourage the Commission to provide the highest possible level of transparency as we go’.

Twee miljoen keer ‘nee’

De tegenstanders TTIP hadden toch ook wel iets te vieren de afgelopen tijd. De vele actiegroepen die samenwerken in de ‘STOP-TTIP’-handtekeningenactie bereikten een belangrijke mijlpaal. Twee miljoen Europeanen spraken zich op deze website uit tegen TTIP. De TTIP-critici vrezen dat het verdrag meer macht verleent aan grote bedrijven, risico’s voor de volksgezondheid met zich meebrengt en democratische besluitvorming in gevaar brengt, alles onder de noemer van meer vrije markt. Twee miljoen handtekeningen getuigen van een breed gedragen volksprotest tegen TTIP. Maar of het iets oplevert is nog de vraag. De Europese Commissie liet in 2014 al eens de stemming over TTIP peilen onder burgers. In de consultatie werd aan Europese burgers gevraagd naar hun kijk op de clausule in TTIP die investeerders moet beschermen. Deze clausule staat bekend als het uiterst controversiële ISDS (Inter State Dispute Settlement). De consultatie werd een regelrechte PR ramp voor de Europese Commissie. Van de bijna 150.000 reacties gaf 97 procent aan ISDS af te wijzen. Hoofd van de handelscommissie Cecilia Malmström hield desondanks lange tijd vol geen aanpassing van ISDS te willen in TTIP. Onlangs kondigde ze, na druk van verschillende Europese overheden, toch veranderingen aan.

Onafwendbaar?

Juichen TTIP-tegenstanders te vroeg over de vertraging die TTIP mogelijk oploopt? De onderhandelingen gaan namelijk gewoon door. Uiterlijk in september horen we het advies van het Europees Parlement aan de Commissie over TTIP. Ook bestaat de kans dat Obama zijn ‘fast track’ alsnog krijgt ergens eind juli. Obama en de Europese Commissie kunnen verder – als TTIP in 2017 klaar is – besluiten tot een directe poging het TTIP-verdrag te laten goedkeuren door hun beider parlementen. Zonder draai van de sociaaldemocratische fractie in het Europees Parlement zal het TTIP-verdrag dan worden aangenomen. In de VS zijn de Republikeinse meerderheid in het congres en een toekomstige Republikeinse president ook voor het handelsverdrag. TTIP lijkt onafwendbaar, maar vergeet de twee miljoen ‘STOP-TTIP’-handtekeningen niet. Met nog anderhalf jaar te gaan kan de stem van het Europese en Amerikaanse volk weleens een serieuze speler gaan worden in de uiteindelijke uitslag. Al is het maar voor volksvertegenwoordigers om mee te kunnen schermen in verkiezingstijd. Meer weten? Bekijk het TTIP-dossier van Follow The Money.