Het slepende hoofdpijndossier rond de Nederlandse politiewagens, waar Follow the Money de afgelopen jaren veelvuldig over publiceerde, loopt af met een sisser. Het Openbaar Ministerie maakte donderdagochtend bekend dat er een schikking van 12 miljoen euro is getroffen met Volkswagen-importeur Pon, het bedrijf dat jarenlang het middelpunt vormde in een omvangrijke omkoopaffaire rond het wagenpark van politie en Defensie. ‘Het bedrijf voorkomt daarmee verdere strafvervolging vanwege omkoping van politie- en defensieambtenaren die betrokken waren bij het wagenparkbeheer of de aanbesteding van dienstauto's in de periode 2001- 2011. De omkoping bestond uit het verlenen van ongeoorloofde giften aan ambtenaren,’ aldus het Openbaar Ministerie in het persbericht.

Werkstraf(jes)

In het persbericht van justitie valt ook te lezen dat acht werknemers namens Pon betrokken waren bij ‘het opzettelijk verstrekken van giften aan ambtenaren vanwege hun functie en positie’. Oftewel: omkoping van overheidsmedewerkers. Dit zal echter een ‘ambtenaren’-ding worden, zoals de Telegraaf gisteren schreef. Uit navraag bij het Openbaar Ministerie blijkt dat de omkoping opmerkelijk genoeg níet leidt tot een strafrechtelijke vervolging. Zeven van de acht medewerkers blijken een werkstraf aangeboden te hebben gekregen, variërend van 60 tot 120 uur.

‘Als ze de werkstraf accepteren, dan is voor hen de kous af’

‘Als ze de werkstraf accepteren, dan is voor hen de kous af,’ luidt de toelichting van Wim de Bruin, woordvoerder bij het Openbaar Ministerie. ‘De verdenking is omkoping, waarmee zij zich destijds als medewerker van Pon hebben ingelaten. Ze komen daar niet zonder actie van het OM mee vanaf, maar de verdenking is ook weer niet zo zwaar dat ze moeten worden gedagvaard.’ De Bruin geeft aan dat er nog één verdachte (nummer 8) het aanbod moet krijgen en dat inmiddels één voormalig medewerker de aangeboden werkstraf heeft afgewezen.

Commerciële wolven

De omkooppraktijken van het familiebedrijf Pon kwamen in de schijnwerpers te staan na een nogal desastreus verlopen aanbesteding in 2010 van het nieuwe wagenpark van de politie. Deze opdracht, ter waarde van circa 500 miljoen euro, betrof de levering en ombouw van 12.000 à 13.000 (politie)voertuigen in de komende acht jaar. Ondanks een gegarandeerde omzet in crisistijden bleek alleen Pon in te schrijven; alle andere merken haakten af. Uit een reconstructie van Follow the Money destijds bleek het voor andere merken onmogelijk te zijn om in te schrijven. De ‘commerciële wolven van Pon,’ zoals een fleetsalesdirecteur van Mercedes ze omschreef, konden vervolgens aan de haal te gaan met het contract.

Het Openbaar Ministerie geeft in haar persbericht aan dat de omkoping betrekking had op het goedkoop leasen en huren van auto's, korting op onderhoud en winterbanden en buitenlandse reizen. Op de lijst van verwijten staan het goedkoop leasen van een Audi A5 en de verkoop van een Audi A6 aan ambtenaren, wat hen ‘een voordeel van duizenden euro’s’ opleverde.

Pon’s cruiseschip

Het Openbaar Ministerie geeft aan dat één ambtenaar tussen 2001 en 2005 ook ‘geheel verzorgde, meerdaagse cliëntencruises over de Middellandse Zee [kreeg] aangeboden’. Saillant detail: Berend Veenendaal, destijds commercieel directeur van Pon, was de roerganger op de cruisetochten. Hij ontkende eind 2014 tegen Follow the Money dat er overheidspersoneel werd uitgenodigd. ‘Het is aantrekkelijk om mensen van grote bedrijven op een cruiseschip te zetten. Of ze uit te nodigen voor de Olympische Spelen. Wie mee wil, die mag mee, dat is alleen maar mooi meegenomen. Maar ik heb nooit mensen van de overheid uitgenodigd, omdat je dan problemen krijgt met dingen als omkoping. Vanuit mijn basisprincipes heb ik dat nooit gedaan.’

Het is slechts een greep uit de subtiele omkopingspraktijken. Pieter Elias, tot 2003 fleetsales-manager bij achtereenvolgens Rover, Saab en Hyundai, gaf destijds meer inzicht in hóe de beïnvloeding van inkoopmedewerkers plaatsvindt: ‘Auto’s moeten verkocht worden, linksom of rechtsom, en dan vinden er minder geoorloofde zaken plaats om een inkoper te beïnvloeden. Alle merken doen gekke dingen. De inkoper heeft macht, maar zo’n man heeft ook een privéleven met een vrouw die een tweede auto heeft. In de meeste gevallen wordt er een extreme korting gegeven: bijvoorbeeld in plaats van 5 procent, een korting van 15 procent op de aanschafprijs. Maar importeurs of dealers kunnen ook beïnvloeden door iemand kosteloos een uitleenauto te geven. Daar rijden ze dan een half jaar in en krijgen daarna weer een nieuwe leenauto. In plaats van koop of lease spreek je dan al snel over bedragen van 500 euro per maand besparing.’

Dergelijke praktijken bleken ook uit rekeningafschriften (in handen van FTM) van Jacques Horsten, een wagenparkbeheerder bij Defensie. De leasetermijnen van zijn Audi A5 bleken te worden voldaan door het dealerbedrijf VKV, destijds de grootste voertuigenleverancier van het ministerie van Defensie.

Schone lei

De omvangrijke fraudezaak, waar zowel Pon, Peugeot als Renault in voorkomen, strekt zich uit tot zowel het wagenpark van Defensie als de politie. Volkswagen-importeur Pon is nu de eerste partij die vanuit het Openbaar Ministerie duidelijkheid krijgt. Justitie geeft aan dat de vervolgbeslissing van de andere automotivebedrijven en de politie-en defensieambtenaren 'aanstaande' is. Vanwege de schikking komt Pon er nu genadig van af, want het worst case scenario — een strafrechtelijke veroordeling — zou een uitsluitingsgrond betekenen voor toekomstige aanbestedingen.

Ondanks de fraudezaak heeft Pon al die tijd gewoon politievoertuigen kunnen blijven leveren

Een veroordeling zou een flinke streep door de rekening betekenen, want de nieuwe aanbesteding voor de politievoertuigen is in volle gang waar honderden miljoenen aan omzet te verdelen is. Ondanks de grote fraudezaak heeft Pon, tot veler verbazing, al die tijd gewoon politievoertuigen kunnen blijven leveren. Pon behaalde in 2015 een nettowinst van 141 miljoen euro. De schikking van 12 miljoen biedt mogelijkheden om bij de nieuwe aanbesteding weer in te schrijven. ‘Het is allemaal peanuts voor Pon,’ zegt de eigenaar van een opbouwbedrijf dat jarenlang politiewagens ombouwde, maar door de omstreden aanbesteding in 2010 in één klap zijn business zag wegvallen aan Pon. ‘Ze betalen 12 miljoen, maar daardoor kunnen ze wel meedoen met de nieuwe politietender. Het zou me niets verbazen als ze op ieder perceel gaan inschrijven en ook weer volop winnen.’