
Wie betaalt? En wie bepaalt? FTM zoekt uit hoe de politieke worst écht gedraaid wordt. Lees meer
Leven we in een lobbycratie of is lobbyen een wezenlijk element van een gezonde democratie? Zeker is dat de lobbywereld wordt gezien als een zeer invloedrijke factor in ons politiek bestel, maar beschrijvingen van die wereld komen doorgaans niet verder dan het woord ‘schimmig’. Follow the Money wil daar verandering in brengen en duikt de lobbywereld in om te zien hoe de worst écht gedraaid wordt.
‘Het is de pandemie’ en andere Brusselse Covid-kul
Van textielbaronnen tot minister Ollongren: de leden van de Tafelronde
De Tafelronde: al 120 jaar het besloten overleg van de Nederlandse elite
Former EU defence chief took up lobby job at Airbus without authorisation
Ex-defensiechef EU begon zonder toestemming lobbybaan bij Airbus
Marlboro-fabrikant is slimmer dan de concurrentie (en de politiek)
Finance Watch: de tandeloze anti-lobby in Brussel
Hoe Canada de Europese voedselveiligheid verwatert
De Brusselse vleeslobby: rare, medium of well done?
Opnieuw een ‘draaideur’: oud-chef defensieagentschap EU is nu lobbyist voor Airbus
Voor EU-ambtenaren is het elke dag uitverkoop
Om de schijn van belangenverstrengeling te voorkomen, mogen EU-ambtenaren en Europarlementariërs geen geschenken aannemen van belangenbehartigers. Maar intussen geven veel bedrijven hen wél en masse flinke kortingen op auto’s en luxe designproducten, enkel omdat ze een diplomatenpaspoort hebben. Verenigingen van ambtsdragers werpen zich op als bemiddelaars. Zo wordt een grijs gebied gecreëerd, waar amper zicht op is.
-
Tientallen bedrijven geven Europese ambtsdragers kortingen op artikelen, waarvan de waarden kunnen oplopen tot in de tienduizenden euro’s.
-
Verenigingen voor Europese ambtenaren en Europarlementariërs werpen zich op als bemiddelaar: zij helpen deze merken bij hun promotie in ruil voor interessante aanbiedingen voor hun leden.
-
In ieder geval één van hen is bereid om hiervoor het grijze gebied tussen promotie en lobby op te zoeken.
-
De Europese instituties zien echter geen potentieel integriteitsprobleem, omdat de ‘promotie-acties’ niet gericht zijn op individuele ambtenaren.
-
De kortingen hoeven niet in de geschenkenregisters te worden opgenomen. Hierdoor is niet te controleren welke ambtsdragers voor welke aanbiedingen ontvankelijk zijn geweest en of ze zich daardoor hebben laten beïnvloeden.
In de Europese hoofdstad Brussel is de lobby alomtegenwoordig. Europarlementariërs en hun medewerkers, ambtenaren van de Europese Commissie en vertegenwoordigers van het bedrijfsleven komen elkaar om de haverklap tegen bij congressen en netwerkborrels. De onderlinge sfeer is amicaal, want de stad is klein en je hebt nu eenmaal vaak met elkaar te maken. Wie weet wanneer je de ander nog eens nodig hebt, al was het maar omdat er ook flink van baantjes gewisseld wordt. Een assistent van een Europarlementariër die zich goed in de kijker speelt, kan met een beetje mazzel een paar jaar later een dikbetaalde lobbyfunctie verwerven bij een multinational.
Het bedrijfsleven geneert zich er bovendien doorgaans niet voor om zichzelf nadrukkelijk te laten zien. Of je nu komt opdraven bij een ambassadeborrel of op een duurzaamheidscongres, altijd zie je prominent een reclamebord vol bedrijfslogo’s om de aanwezige ambtsdragers eraan te herinneren aan welke ondernemingen ze het evenement, en de gratis drankjes, te danken hebben. Vrijwel niemand kijkt daar vreemd van op. De lobby is onderdeel van de dagelijkse Brusselse realiteit.
Tientallen grote merken blijken bereid om de Europese ambtsdragers wat extraatjes toe te stoppen
Wie echter wat dieper in die bubbel duikt, ontdekt dat er ook een hele wereld aan reclameborden is die níet met het blote oog waarneembaar is. Wat zich afspeelt in die wereld zie je pas als je zelf voor de Europese instituties werkt. Een medewerker van een Europarlementariër die via zijn Linkedin-profiel een fikse prijsreductie op de aanschaf van een auto krijgt aangeboden, bijvoorbeeld, of de website van een ambtenarenvereniging waar na inloggen hele pagina’s met lucratieve aanbiedingen verschijnen. Tientallen grote merken blijken bereid om op die manier de Europese ambtsdragers wat extraatjes toe te stoppen. Het is een promotiewereld die zich volledig richt op de Brusselse diplomatenbubbel, en die veilig is onttrokken aan het zicht van pottenkijkers.
Maar net zoals veel EU-ambtsdragers de schouders ophalen over de gesponsorde congressen, maken ze zich ook niet zo druk over al deze douceurtjes die hun kaste ontvangt van het bedrijfsleven. De vraag of het wel koosjer is om je als ambtenaar of parlementariër — met belastinggeld aangesteld om het publieke belang te dienen — zo door het bedrijfsleven te laten fêteren, roept in het Brusselse zelfs geërgerde reacties op. Kritische noten van buiten horen de diplomaten nu eenmaal niet vaak, want hun partners en veel van hun vrienden zijn vaak afkomstig uit dezelfde kringen als zijzelf. Als je het ze op de man af vraagt, vinden ze vooral dat er al genoeg gezeurd wordt over hun royale salarissen. Het vergt toch immers ook een investering om naar Brussel te verhuizen en daar met je gezin een nieuw leven op te bouwen?
Bij een netwerkborrel van de Nederlandse ambassade in Brussel staat een bord met sponsoren.
Liefdadigheidsvereniging
Intussen kan een Europese ambtsdrager die het een beetje handig speelt, in het dagelijks leven tienduizenden euro’s goedkoper uit zijn dan zijn doorsnee medeburger — nog los van btw-vrijstellingen. Dat dit niet iets is om mee te koop te lopen, begrijpen de diplomaten nog wel. Niet voor niets geven de vrijgevige bedrijven naar de buitenwereld toe zo min mogelijk ruchtbaarheid aan hun kortingsacties, legt een medewerker van de ambtenarenvereniging Afiliatys telefonisch uit. ‘Het zou frustrerend kunnen zijn voor mensen die daar geen aanspraak op kunnen maken.’
‘Het zou frustrerend kunnen zijn voor mensen die daar geen aanspraak op kunnen maken’
Volgens de website telt deze club ruim 34.000 leden, die werkzaam zijn bij allerlei Europese instituties, waaronder de Europese Commissie en het Europees Parlement. Voor 5 euro kunnen ze lid worden. De vereniging zegt ‘sociale, culturele, integratie- en liefdadigheidsdoelen’ na te streven, maar op de online pagina’s is vooral een flinke lijst aan ‘partners’ te vinden die allerlei soorten ‘deals’ aanbieden. Daar zitten wat kleine spelers tussen, zoals een lokaal bagelzaakje en een fancy fitnesscentrum. Ook internationale banken en verzekeringsmaatschappijen plaatsen echter hun logo op deze online reclamepagina.
Wat de deals precies behelzen, blijft evenwel grotendeels verborgen. Alleen wie lid is van Afiliatys kan die informatie bekijken. Dan blijkt dat er voordelige auto’s worden gepromoot van onder andere BMW, zijn de vrijkaartjes voor beurzen van ING te zien en wordt de prijsreductie op elektronica van Samsung zichtbaar. Allemaal aanbiedingen die volgens de medewerkster van de vereniging voortkomen uit promotie-overwegingen van de desbetreffende ondernemingen. Zelf houdt de club er niets aan over, benadrukt ze. ‘Wij hebben geen winstoogmerk. Het zijn alleen kortingen voor de leden. Sommige partners betalen wel een honorarium, maar dat geld gaat naar liefdadigheid.’
Maserati
Uit een kleine steekproef blijkt dat ook automerken hun promotie-acties voor diplomaten liever niet aan de grote klok hangen. Wanneer je als journalist een Brusselse autodealer belt en informeert naar de zogenaamde ‘diplomatic sales’, klinkt het kortaf: ‘Wij publiceren geen kortingen, dat zijn de regels.’ Pas als je jezelf voordoet als geïnteresseerde diplomaat, krijg je het ware verhaal te horen. Dan blijkt Maserati 15 procent van de rekening af te halen voor zijn internationale klanten, hanteert Mercedes kortingen van ten minste 20 procent en kent Opel prijsverminderingen tot 25 procent.
Zo vertelt de Brusselse BMW-dealer tijdens een belletje dat je als diplomaat bij hem 20 procent korting kunt krijgen op het totaalbedrag, plus nog 10 procent korting op bijkomende opties, zoals een automatische versnellingsbak. Als vervolgens wordt gevraagd of het niet erg is dat de auto alleen voor privé-gebruik is, of hoofdzakelijk door andere gezinsleden gebruikt wordt, antwoordt hij: ‘Nee hoor, zolang de wagen op uw naam staat maakt dat niet uit.’
Een ambtsdrager in een dikke auto fungeert als een rijdend reclamebord
Navraag bij de hoofdkantoren van de automerken leert dat ook zij de kortingsacties uitleggen als louter aanprijzing van hun waar. Van lobby-doeleinden is volgens hen geen sprake. Volvo spreekt bijvoorbeeld liever over het ‘aantrekken van een specifieke doelgroep’. En het hoofd van de communicatie-afdeling van Mercedes-Benz België/Luxemburg legt uit dat een ambtsdrager in een dikke auto fungeert als een rijdend reclamebord: ‘De verkoop aan diplomaten zorgt voor merk-visibiliteit en draagt bij aan het positioneren van het merk en van de Mercedes-Benz-producten.’
Geschenkenregister
Hoe onschuldig de dealers het ook doen voorkomen, de reële weerslag van deze praktijken is amper te achterhalen. Zo is onbekend op welke schaal er van dit soort aanbiedingen gebruik wordt gemaakt en er kan ook niet worden gecontroleerd welke ambtsdragers bij welke bedrijven hun hand hebben opgehouden. Niemand hoeft namelijk deze buitenkansjes te registreren. Zowel het Europees Parlement als de Europese Commissie en de Nederlandse Rijksoverheid verklaren desgevraagd dat de integriteitsrichtlijnen voor het ontvangen van geschenken, die als uitgangspunt hebben dat je als diplomaat geen cadeaus van belangenbehartigers mag aannemen, niet van toepassing zijn als de aanbiedingen gericht zijn op het héle diplomatensegment. Het gevaar dat een ambtsdrager niet de hand durft te bijten die hem voedt, is volgens hen in die situatie niet van toepassing.
Aan de andere kant gaat het hier niet om het bosje verjaardagsbloemen van je buurvrouw. Ook sommige Europarlementariërs vinden het daarom bedenkelijk dat er wel allerlei nutteloze snuisterijen van uitheemse delegaties in de geschenkenregisters worden opgenomen, maar dat een voordeel van tienduizenden euro’s op de aanschaf van een Maserati buiten schot blijft. Zo vindt D66-Europarlementariër Matthijs van Miltenburg, die zich onder meer bezighoudt met transportkwesties, het bijvoorbeeld maar vreemd dat een van zijn medewerkers via Linkedin door Volvo is benaderd met een kortingsaanbod. ‘Gelukkig is het aanbod afgehouden. En terecht’, zegt hij. Volgens Van Miltenburg moeten Europarlementariërs vermijden dat ‘ook maar de schijn van belangenverstrengeling of oneigenlijke beïnvloeding ontstaat’.
Passieve corruptie
Een prangend voorbeeld van hoe het inderdaad mis kan gaan, kwam in 2017 aan het licht toen het Openbaar Ministerie ambtsdragers ging vervolgen vanwege voordeeltjes die ze van autodealers hadden gekregen. Zij hadden flinke kortingen geaccepteerd van Peugeot, Renault en Volkswagen-importeur PON, terwijl ze onder anderen verantwoordelijk waren voor de aanschaf van overheidswagens. Eén van hen moest uiteindelijk zelfs de cel in vanwege dit soort omkoping.
Maar ook minder dubieuze kortingsacties leidden in Nederland al eens tot enige ophef. Zo berichtte NRC Handelsblad in 2000 over ambtsdragers die kortingen kregen bij met name lokale ondernemingen. Het ging onder meer om reductie bij tankstations in de buurt, een autodealer die een aantrekkelijk aanbod doet en restaurants die met korting maaltijden serveren. De PvdA sprak toen over een vorm van ‘passieve corruptie’.
Ook minder dubieuze kortingsacties leidden in Nederland al eens tot enige ophef
Toch gaat het in Nederland doorgaans niet om echt grote bedragen, vertelt Marcel Bol. Hij is voorzitter van Het Ambtenaren Collectief, een belangenvereniging die zich inzet voor het bedingen van kortingen voor leden die werken in de publieke sector. Behalve ambtenaren die in dienst zijn bij het Rijk of gemeenten, profiteren daar dus ook agenten en onderwijzers van. Bol vertelt dat hij vanuit zijn functie met ondernemingen afspraken maakt over voordelige regelingen. In dat kader noemt hij het opbouwen van een spaartegoed bij winkels of het verkrijgen van een lening tegen gunstige voorwaarden. 'Dat kan vooral omdat onze doelgroep als degelijk bekend staat', licht hij toe. 'Dat vinden bedrijven prettig. Ambtenaren zijn betrouwbare klanten.'
Zelf vermoedt Bol dat het in ons land niet gepikt zou worden als ambtsdragers nog veel meer bevoordeeld zouden worden. ‘In Nederland zitten we daar denk ik anders in dan in regio’s waar ambtenaren op ontzettend veel geld zitten’, aldus Bol. ‘Wij zijn scherper op integriteit.’
Voordeeltjesbemiddelaar
In Europa vervult behalve Afiliatys ook de parlementariërsclub APE de rol van voordeeltjesbemiddelaar. Deze vereniging voor Europarlementariërs is gevestigd in Straatsburg, één van de twee zetels van het Europees Parlement. Namens Nederland prijken de namen van VVD-Europarlementariër Jan Huitema en de CDA’ers Annie Schreier-Pierik en Lambert van Nistelrooij op de ledenlijst.
Het lidmaatschap kost 50 euro per jaar. In ruil daarvoor krijg je toegang tot de APE-evenementen, mag je gebruik maken van de statige panden voor het organiseren van je eigen bijeenkomsten en kan je profiteren van enkele lucratieve kortingen dankzij de ‘partnerschappen’ met de duurdere restaurants in Straatsburg, de lokale Skoda-dealer en de luxe modewinkels van Galeries Lafayette. Overigens doet de belastingbetaler ook nog een duit in het zakje bij APE: jaarlijks krijgt de vereniging ruim twee ton EU-geld.
Om iets meer te weten te komen over de partnerschappen die deze vereniging aanbiedt, deed ondergetekende zich — wijs geworden door de gesprekken met autodealers — tijdens een eerste verkennend telefoontje voor als geïnteresseerde ondernemer. Hoofd Evenementenplanning & Communicatie Matteo Angeli bleek zeer bereid de handelwijze van de vereniging toe te lichten. ‘Doorgaans gaan we partnerschappen aan met bedrijven die in Straatsburg zitten, met als doel kortingen te regelen voor de Europarlementariërs wanneer ze in de stad zijn’, vertelde hij.
Desgevraagd liet hij echter weten dat er nog wel meer soorten deals te sluiten zijn voor wie bereid is de portemonnee te trekken. Bijvoorbeeld als je doel is om uitgenodigd te worden voor evenementen met de Europarlementariërs, zodat je als ondernemer nuttige contacten kunt leggen. Zonder schroom overtrad Angeli daarmee de schimmige grens tussen promotieacties en lobby-doeleinden. ‘Het hoeft niet alleen om concrete zaken te gaan’, opperde de communicatieman welwillend. ‘Je kunt ook andere zaken aandragen, zoals interessante sprekers tijdens onze bijeenkomsten. We zijn altijd op zoek naar deskundigen.’ De ondernemer die tegen betaling zijn eigen vertegenwoordigers het woord mag laten voeren op een gesubsidieerd evenement vol Europarlementariërs — er zijn slechtere deals te bedenken.
Tot slot raadde Angeli aan om de specifieke wensen op de mail te zetten, zodat de vereniging daar eens rustig naar zou kunnen kijken. Toen uit die mail echter bleek dat de zelfstandig ondernemer in kwestie werkzaam is als journalist, liet niemand van APE meer van zich horen.
Vragen
De SP en GroenLinks hebben al eens eerder kritische vragen gesteld over deze vereniging. Ze betwijfelen of EU-geld er goed aan besteed is. In reactie op de bevindingen in dit artikel heeft SP-Europarlementariër Dennis de Jong alvast bij de Europese Commissie om opheldering gevraagd over wie er zoal bij de APE-evenementen aanwezig zijn. In de loop van november hoopt hij er meer over te horen.
‘Het enige wat het doet is Europa in een kwaad daglicht stellen’
Sowieso zijn alle diplomatenaanbiedingen De Jong een doorn in het oog. ‘Ik vind het van de zotte wanneer je als Europarlementariër met een torenhoog salaris en een hele reeks aan belastingvrije toelagen ook nog eens gebruik gaat maken van kortingen die autodealers aanbieden’, reageert hij.
Namens de Europese ‘Groenen’-fractie in het parlement zegt Europarlementariër Bart Staes dat dit soort verschillen in verkoopprijzen bovendien rieken naar discriminatie. Ook vindt hij dat de schijn van beïnvloeding op de loer ligt. ‘Zeker met dieselgate in het achterhoofd’, aldus Staes.
Het zit Staes misschien nog wel het meest dwars dat het beeld van graaiende eurocraten hiermee weer eens bevestigd wordt, terwijl hij zoveel liever de schijnwerpers zou richten op de misstanden bij het grote bedrijfsleven die juist door diezelfde parlementariërs en ambtenaren zouden moeten worden bestreden. ‘Waarom zou je meegaan in die kortingen?’, besluit hij daarom retorisch aan het adres van zijn collega-ambtsdragers. ‘Het enige wat het doet is Europa in een kwaad daglicht stellen.’
De APE wilde ondanks herhaalde verzoeken aan de organisatie, zowel per telefoon als per mail, niet reageren op de weergave van het telefoongesprek dat de auteur heeft gevoerd met de woordvoerder. Na publicatie van het artikel kwam APE daarop terug. Om te voorkomen dat de vertaling opnieuw leidt tot verschil van mening, hebben we besloten deze integraal in het Engels te publiceren:
‘The European Parliamentary Association is an organisation that promotes the dialogue among MEPs of different political groups through a huge variety of events. These events can take either the form of debates where a political discussion takes place or more informal meetings, where MEPs have the opportunity to socialise and get to know each other as individuals.
Contrary to what the article says, our association has never served as a meeting point between MEPs and lobbyists. We are very transparent on this: everybody can have a look at the guest speakers of our events by going on our website and see that we have never invited an entrepreneur to intervene in our events. You can find all the relevant information on our events by visiting our website.’
28 Bijdragen
Bob Lagaaij 5
Ik ken - niet intiem gelukkig - een oud-Europarlementslid dat in enkele jaren opklom van een bescheiden middenklasser naar een BMW van 2 ton, dochter installeerde op het eigen secretariaat en het kwakkelende bedrijf van manlief redde van de ondergang. Kortom: ik bedoel maar.
Lydia Lembeck 12
Bob LagaaijEn weet vrijwel 100% zeker dat ze alles doen om de boel daar op te schudden en de oneerlijkheid eruit te halen. Dat blijkt een schier onmogelijke taak, maar ze gaan wel door. Pluim!
't Haasje 5
Onno Van Woerden 6
Niek Jansen 9
in a minority of Member States. A ridiculous statement in the face of a study by the European Parliament that corruption in the EU could actually have increased to €990bn in the two years since the first report appeared' staat te lezen in:.
www.johngoldsworthinsights.co.uk/index.php/articles/129-corruption-infects-the-eu-members
En dan te bedenken dat het jaarlijks budget van de EU 'slechts' €120 miljard is.
Annemiek van Moorst 10
Niek JansenEchter, de hierboven beschreven corruptie is in zekere zin nog erger want het betreft alle EU-dienders van alle landen.
Hoe kunnen Eurocraten inderdaad misstanden bij bedrijven en regeringen aanpakken als ze zelf zo corrupt als de neten zijn? Niet dus. Alles wordt met de mantel der liefde bedekt want wie zonder zonde is werpe de eerste steen.
Ik vind dit echt schokkend. Hier moet wat aan gebeuren. Chapeau voor FTM en Lise om dit zo pakkend neer te zetten. Nu de reactie van de politiek nog.
Niek Jansen 9
Annemiek van MoorstAls je www.corporateeurope.org aanklikt en vervolgens in het zoekertje 'lobbyplanet' intikt, ga je je afvragen wie de EU eigenlijk bestuurt.
In die sfeer mag je geen integer gedrag verwachten van individuele EU-parlementsleden. Dan zal toch eerst het corrupte klimaat waarin de EU functioneert aangepakt moeten worden.
De EU-ombudsman heeft al in diverse rapporten gewezen op dat corrupte klimaat en talloze aanbevelingen gedaan ter verbetering, maar de EC met Frans Timmermans, wiens portefeuille het eigenlijk is, is niet geïnteresseerd.
De EC gebruikt wel de beschuldigingen van corruptie als het hun uitkomt in hun aanklachten tegen landen die uit de EU-pas lopen vanwege hun anti-democratische besluiten en begrotingskwesties.
Maar laat de EU eerst eens beginnen zijn eigen Augias-stal te reinigen om zo meer recht van spreken te krijgen om andere landen te kapittelen.
Lydia Lembeck 12
Annemiek van MoorstMarinus van Boven 1
Lydia Lembeck 12
Marinus van BovenEn denk aan de zorg. Mee-eten met patiënten mag ook al niet meer. In dat geval zou je maandelijks een tientje kunnen inhouden. Meer niet. Mee-eten is belangrijk voor de patiënten.
Annemiek van Moorst 10
Lydia LembeckLydia Lembeck 12
Annemiek van MoorstIk zie het in dit koude Calvinistische land, waar geld DOEL is, niet zitten.
Marinus van Boven 1
Lydia LembeckLydia Lembeck 12
Marinus van BovenGeen wonder dat ze amper interesse hebben in de mensen in Europa en ook die van hun eigen land. Daarom ben ik blij met de mensen die er voor mij in zitten: https://www.sp.nl/column/dennis-jong/2018/weeklog-duistere-lobbyisten-bij-eurocommissarissen
R. Eman 6
marcel horsthuis 1
Marla Singer 7
marcel horsthuisSowieso is België een typisch sjoemelland waar de regeltjes in woord tot op de letter worden nageleefd maar in daad alles behalve. Die zijn uitermate creatief in het verzinnen van nieuwe manieren om de boel te omzeilen. Kortingen op hyptheken, leningen, vakanties, luxe artikelen, kantoor benodigdheden etc etc.
Guido Leenders 6
Marla SingerSuggesties waar meer korting gemakkelijk en eerlijk te krijgen is, zijn welkom.
En ik reken graag als betrouwbare afnemer vooraf af, dus net zoals bij ambtenaren zit er weinig risico aan vast.
Ben wel verbaasd over dit verhaal. Blijkbaar is het nodig om echt elke stoeptegel op te tillen en komt het bij betrokkenen niet zelf op dat dit wel eens fout uitgelegd kan worden.
Peter Urbanus 5
Marla SingerJan Smid 8
marcel horsthuisdick 48
marcel horsthuisLydia Lembeck 12
dick 48Niek Jansen 9
Peter Faasse 4
dick 48
Lise Witteman 1
dick 48Lydia Lembeck 12
dick 48Thomas Tonino 1
dick 48