‘Oud-EU-politici lopen massaal over naar lobbybedrijven’ kopte Elsevier gisteren. NRC hield het op ‘Oud-EU’ers lopen in groten getale over naar Brusselse lobbyfirma’s’. Nationale en internationale media maakte dinsdag melding van het rapport van Transparency International over het Brusselse draaideurcircus. Uit het onderzoek blijkt dat voormalige EU-politici veelvuldig overstappen naar bedrijven en ngo’s om hun oud-collega’s te belobbyen.

Brussels bubble

Transparency International onderzocht hoe Europarlementariërs en leden van de Europese Commissie hun carrière vervolgden na hun ambtstermijn. Met de laatste verkiezingen voor het Europees Parlement in 2014 werden 485 van de 751 zetels ingenomen door nieuwe volksvertegenwoordigers. De bijna vijfhonderd ex-parlementariërs moesten zo op zoek naar een nieuw baantje, net als de 27 leden van de door Barroso geleide Europese Commissie.  

Voor velen is een langer verblijf in de Brusselse bubbel een aanlokkelijk vooruitzicht. Voormalige parlementariërs en commissarissen weten als geen ander hoe hazen lopen in de Europese politiek en kennen iedereen binnen de instellingen. Uit die opgedane ervaring wordt naderhand klinkende munt geslagen. Op de markt waar politieke praktijkervaring en contacten worden verhandeld vormen lobbyende organisaties de vraagkant. Wie zijn belangen zo goed mogelijk wil behartigen, moet natuurlijk kennis in huis hebben van taaie procedures en ongeschreven regels.

Transparency International waarschuwt dat belangenverstrengeling al snel op de loer ligt. Oud-Commissievoorzitter Jose Manuel Barroso en zijn collega Neelie Kroes haalden er afgelopen jaar al veelvuldig de krant mee. Barroso kwam hevig onder vuur te liggen vanwege zijn overstap naar Goldman Sachs.

Barroso kwam hevig onder vuur te liggen vanwege zijn overstap naar Goldman Sachs

Zijn hoge adviesfunctie bij de zakenbank die een grote rol speelde in de Griekse crisis, leidde tot een onderzoek door de ethische commissie. Kroes kreeg eveneens een onderzoek aan haar broek. Zij moest zich verantwoorden vanwege haar banden met een bedrijf op de Bahama’s tijdens haar commissariaat. Eerder kreeg ze al kritiek vanwege haar actieve rol bij bedrijven als Uber, Bank of America en Salesforce.

30 procent van wat?

Uit het onderzoek blijkt dat 51 voormalige europarlementariërs werk vonden bij een in het Europese lobbyregister geregistreerd bedrijf of organisatie. 26 daarvan ging aan de slag bij een lobbykantoor, maar zij staan dan weer niet altijd in het Brusselse lobbyregister. Zo heeft Marije Cornelissen (GroenLinks) een eigen lobbykantoortje opgericht en geeft ook Judith Merkies (PvdA) strategisch advies over Europees beleid en 'regulatory affairs'. Beiden staan niet in het transparantieregister.

Verschillende media, waaronder Elsevier en NRC, meldden incorrect dat eenderde van alle voormalige Europarlementariërs bij een in Brussel lobbyende organisatie aan de slag is gegaan. De in het rapport genoemde 30 procent heeft echter betrekking op oud-EP’ers die aan het werk zijn gekomen buiten de politiek. Het gaat dus niet om een derde van alle 485 voormalige volksvertegenwoordigers, maar van slechts 171 nog werkende ex-parlementariërs. De overige 314 vervullen een ander ambt, genieten van de riante pensioenregeling of zijn van de radar van de onderzoekers verdwenen (ruim 20 procent).

Ruim 20 procent van de ex-parlementariërs verdween van de radar van de onderzoekers

Bovendien lobbyen de genoemde 51 ook niet allemaal in Brussel. Neem bijvoorbeeld Patricia van der Kammen, tot 2014 europarlementariër voor de PVV. Zij ging na de verkiezingen terug naar haar oude werkgever: ze werd controller bij Tilburg University. De universiteit is geregisteerd in het lobbyregister van de EU en daarmee behoort het Brabantse Statenlid Van der Kammen ook tot de 51 ex-EP’ers waar Transparancy International melding van maakt.

De andere Nederlander van het gezelschap is Corien Wortmann-Kool. De voormalig CDA-politica is nu bestuursvoorzitter van ABP, het grootste pensioenfonds van Nederland. Tevens is zij commissaris bij Aegon en voorzitter van de Raad van Toezicht van ngo Save the Children. In deze functies is haar Europese ervaring van veel grotere waarde. De connecties zijn overigens nog altijd warm. Ondanks haar vertrek uit Brussel is Wortmann vicevoorzitter gebleven van de Europese Volkspartij waarin de Europese christendemocratische partijen zijn verenigd. Veel dichter op het vuur kan men als oud-politicus niet komen.

Wortmann en Van der Kammen worden in het onderzoek zo op één hoop gegooid, maar het gevaar van belangenverstrengeling en andere draaideureffecten is duidelijk niet gelijk verdeeld. Als er in de media ook nog eens verkeerde cijfers worden vermeld, dan lijkt de draaideur heel wat meer toeren te maken dan het in werkelijkheid doet.

Gebrek aan regels

In het rapport staan nog andere opvallende cijfers. Meer dan de helft van de voormalige eurocommissarissen heeft banden met een lobbyende organisatie. Zes zijn actief bij een bedrijf en een even groot aantal bij een geregistreerde NGO. De onderzoekers hebben daarnaast gekeken naar de achtergrond van de geaccrediteerde lobbyisten in Brussel. 20 procent van hen heeft eerder gewerkt bij een Europese instellingen.

Bij Google heeft zelfs meer dan de helft van de lobbyisten een verleden bij de EU

Bij Google heeft zelfs meer dan de helft van de lobbyisten een verleden bij de EU. Lobbyisten met ervaring in het politieke bedrijf vormen geen fenomeen dat zich beperkt tot Brussel. De ondersteunende gelederen van de Tweede Kamer-fracties blijken ook een uiterst vruchtbare kweekvijver voor Haagse lobbyisten te zijn, zo toonde FTM al aan.

Transparancy International wijt het vrijelijk overstappen vooral aan het gebrek aan regels. De roep om aanscherping van de regels komt alleen wel te laat. Vorig jaar werkte Frans Timmermans al aan een aanscherping van het lobbyregister. Veel meer dan wat cosmetische ingrepen leverde het niet op. Het Europees Parlement reageerde kritisch, maar had zichzelf al het recht van spreken ontnomen.

De grootste fracties gooiden het achter de deuren op een akkoordje en draaiden strengere regels voor zichzelf vakkundig de nek om. In plaats van een voorgestelde afkoelperiode van drie jaar mogen zij nog steeds elke zich aandienende baan pakken. Zij zijn daarmee beter af dan hun eigen personeel dat wel gehouden is aan een afkoelperiode van twee jaar. Ook een verbod op baantjes van zittende parlementsleden haalde het niet. 

De onderzoekers roepen dan ook terecht op tot meer en strengere regels. Het helpt alleen niet als vervolgens een loopje wordt genomen met de cijfers. Zo ontstaat al snel een karikatuur van de werkelijkheid en dat staat echte oplossingen voor de gevaren van lobbyende oud-politici in de weg.