De jongste en schoonste gascentrale van Nederland staat meestal stil. Door een overcapaciteit aan stroomopwekking kan de centrale in de Rotterdamse Europoort niet rendabel draaien – vervelend voor eigenaren Eneco en Dong.

Ook de VVD wijt de ellende aan overcapaciteit, en wil daarom dat het kabinet nog maar eens goed kijkt naar de doelstellingen in het regeerakkoord voor duurzame energie. Dit tot onvrede van de PvdA die vindt dat er met die doelstellingen niet te marchanderen valt.

Dat de VVD nu plots overcapaciteit als oorzaak van de problemen aanwijst, betekent dat de partij het een aantal jaren geleden bij het verkeerde eind had. Want toen de discussie over de bouw van de kolencentrale in de Eemshaven (RWE) losbarstte, was de VVD er als de kippen bij om de belangen van de fossiele industrie te behartigen. Kamerlid René Leegte pleitte als volleerd lobbyist in de herfst van 2011 voor een snelle vergunningverlening voor de bouw van de centrale, en verwees de waarschuwingen van experts voor overcapaciteit naar de prullenmand. Hij zei letterlijk: “Het argument dat Nederland te veel stroom heeft en nieuwe centrales kan missen is natuurlijk feitelijk onjuist.”

Gewaarschuwd voor overcapaciteit

Tennet, de beheerder van het hoogspanningsnetwerk, was een heel andere mening toegedaan. In haar jaarlijkse rapport Monitoring Leveringszekerheid kwam Tennet uit op een overschot van 7 Gigawatt – de capaciteit van zeven grote kolencentrales – in 2018.

Maar het deerde Kamerlid Leegte niet. Tegen Dagblad De Pers zei hij: “Bijna iedere dag importeert en exporteert Nederland stroom. Dit houdt de prijs voor elektriciteit laag. Wie zegt dat er theoretisch een overcapaciteit staat opgesteld, en redeneert dat Nederland daarom geen extra centrales nodig heeft, begrijpt niet hoe de elektriciteitsmarkt werkt.” En hij zag bovendien prachtige kansen voor export van stroom: “Waarom zouden wij geen stroom mogen verkopen en daar geld mee verdienen?”

Zo bezien vraag je je af, waarom Leegte mekkert over de ontstane situatie. Een Europese elektriciteitsmarkt is wat hem altijd voor ogen stond, en het zorgt ook nog eens voor lage stroomprijzen. Maar het gaat nu anders dan de VVD'er had bedacht, want het is niet Nederland dat exporteert, maar Duitsland. Daar staat zoveel gesubsidieerde wind- en zonne-energie opgesteld dat de stroom tegen dumpprijzen zijn weg naar Nederland vindt.

Kolencentrales goedkoper

Omdat met aardgas opgewekte stroom het duurst is en gascentrales makkelijk aan en uit kunnen, worden die als eerste afgeschakeld. Daarna pas gaan de kolencentrales uit, die minder flexibel zijn en veel goedkoper produceren, onder meer dankzij de lage CO2-prijs en de lagere kolenprijs.

Zowel de VVD als de grote energiebedrijven hebben zich dus flink misrekend met deze ontwikkeling, die ook gevolgen heeft voor de CO2-emissies. Gascentrales zijn namelijk veel schoner dan kolencentrales, die meestal wel blijven draaien. Kolen nemen in onze energievoorziening zo een steeds prominentere rol in, zonder dat het de facto mislukte emissiehandelssysteem daartegen een dam opwerpt.

Duitsland exporteert probleem naar Nederland

Hoe los je de problemen op, nu er geen nationaal antwoord voor is? Duitsland exporteert zijn probleem naar Nederland, waar simpelweg niets tegen te doen is. Vandaar dat er stemmen opgaan, ook bij de VVD, voor het vaststellen van een gemeenschappelijke Europese doelstelling voor duurzame energie, waarbij Europese landen ook gezamenlijk de benodigde opwekcapaciteit vaststellen.

Dan hoeven we hier niet al die dure windmolens te bouwen, die voor nog meer overcapaciteit zorgen en kunnen al die nieuwe kolencentrales lekker blijven draaien met bijstook van biomassa om de beoogde CO2-reductie te halen. Makkelijk toch?