'De rand van de wereld', zo werd de Noordzee eeuwen geleden genoemd. Inmiddels is deze koude, grijze watermassa het toneel geworden van een financieel spel tussen investeerders, ontwikkelaars en overheid. Als het aan hen ligt, blijft de windkracht boven grote delen van de Noordzee niet langer onbenut. 

De komende jaren zal er druk gebouwd worden in de Noordzee. In totaal komen er vijf nieuwe windmolenparken voor de kusten van de westelijke provincies. Met een gezamenlijk vermogen van 4.500 megawatt kunnen ze 4,5 miljoen huishoudens van elektriciteit voorzien.

De eerste aanbesteding voor het windpark bij Borssele begint in december. De partij die dan voor maart 2016 met het goedkoopste en toch haalbare plan komt voor de bouw van het windmolenpark, wint de aanbesteding. Het is een belangrijke zeeslag, want de partij die de eerste aanbesteding wint, heeft een grotere kans om volgende aanbestedingsrondes ook te winnen. ‘Dan weet je namelijk precies voor welke prijs je het kunt doen,' zei Marco Kuijpers van netbeheerder TenneT onlangs nog in Het Financieele Dagblad. De overheid speelt niet alleen met de windhonger van energieconcerns uit Nederland, maar ook uit de rest van de wereld.

Ontwikkelaars

De eerste twee kavels die nu in Borssele vergeven worden, trekken grote belangstelling. Een ontwikkelaar die in het FD al werd genoemd als potentiële winnaar van de aanbesteding is Dong, een grote speler op het gebied van windenergie. Het bedrijf uit Denemarken had al eerder plannen om in de Noordzee een windmolenpark te bouwen, maar die werden door de minster van Economische Zaken Henk Kamp de kop in gedrukt. Dong heeft al 18 windparken op zee op zijn naam staan, en zou daardoor de beste inschatting van de bouwkosten kunnen maken.

De energieproducenten die op de aanbesteding bieden wordt het zo makkelijk mogelijk gemaakt. De partijen krijgen tot maart 2016 de tijd om een plan op tafel te leggen en de overheid heeft maanden geleden al meetinstrumenten in zee geplaatst om partijen te voorzien van technische informatie. De locatie van de eerste twee windmolenparken - zo’n 22 kilometer uit de Zeeuwse kust - blijkt gunstig. Er is genoeg wind, het water is relatief ondiep en de bodem is geschikt. De producenten maken op basis van de technische informatie een business case en een inschatting van de financieringskosten, maar moeten daarnaast ook een bankgarantie van 10 miljoen euro kunnen neerleggen. De rest van de financiering komt later pas.

Financiering voor windmolenparken

De rest van de financiering zal van beleggers komen. Een partij die als investeerder wordt genoemd, is de pensioenbeheerder APG, die het pensioen van ongeveer 4,5 miljoen Nederlanders beheert. APG maakte in maart van dit jaar al bekend enkele honderden miljoenen euro's te willen beleggen in de windmolenparken. Ze zijn niet bereid om de interesse verder toe te lichten. 'Zeker. We zijn geïnteresseerd,' is desgevraagd de enige reactie die ze geven aan FTM. Welke andere financiers geïnteresseerd zijn, is niet bekend. De kwestie ligt gevoelig, mogelijk omdat partijen bang zijn dat details over de onderhandelingen uitlekken.

Risico's

Tot maart van dit jaar wilde APG niet investeren in windenergie, omdat het rendement te laag zou zijn en de risico’s te groot. Met de risico’s valt het volgens ABN Amro-analist Hans van Cleef mee. ‘In de komende vijf jaar komen er behoorlijke investeringen in de Noordzee, die grotendeels door subsidie gedragen worden. Door de doelstellingen van de EU op het gebied van energie is de kans klein dat die subsidies wegvallen. Er is daardoor veel zekerheid.’

'Door de doelstellingen van de EU op het gebied van energie is de kans klein dat die subsidies wegvallen'

De subsidie die door de overheid vergeven wordt, bedraagt in het geval van Borssele maximaal 2,5 miljard euro per kavel. De vraag is of dat bedrag daadwerkelijk zal worden uitgekeerd, want de subsidieberekening is gebaseerd op de kosten die gemaakt worden om het park te bouwen en op de actuele elektriciteitsprijs op de markt. De subsidie dekt het verschil tussen die prijs en de marktprijs voor elektriciteit. Omdat de partij met de laagste productiekosten de aanbesteding wint, zal de subsidie in de praktijk lager uitvallen.

Risico's APG

Maar wat valt er te zeggen over de risico's die APG loopt bij een belegging als deze? Volgens Bert Scholtens, hoogleraar Finance aan de Rijksuniversiteit Groningen, is de ontwikkelaar van het park erg afhankelijk van de marktontwikkelingen, met name van de elektriciteitsprijzen. ‘Die bepalen de opbrengsten van het project en daardoor de risico’s voor de financiers ervan.' Op het moment dat de elektriciteitsprijzen en dus de opbrengsten laag zijn, betekent dat ook een lager rendement dan verwacht. 'Het is geen sprong in het duister. Er zijn veel mogelijkheden voor financiers om die risico’s te beheersen,’ zegt Scholtens, die wijst op zekerheden in de vorm van onderpand. 'Bij dit type financieringen is het niet ongebruikelijk dat in de contracten geregeld wordt dat de financier eigendom verkrijgt over delen van het te financieren object, mocht de ontwikkelaar in gebreke blijven.' Deelnemers van de aangesloten pensioenfondsen hoeven zich volgens Scholtens geen zorgen te maken over de risico’s. ‘Het deel van de middelen die in de projecten gestoken wordt is maar een fractie van het totaal van alle investeringen.’

Vijftien jaar

Volgens analist Van Cleef neemt daarnaast de overheidssubsidie de komende jaren de risico’s voor beleggers weg. De subsidie loopt in ieder geval vijftien jaar. Hoewel de elektriciteitsprijs onzeker is door de overvloed aan energie op de markt, zal de subsidie in die tijd het verschil tussen de productieprijs en de marktprijs blijven dekken.

'De incentives om te investeren in offshore wind zullen door deze vorm van subsidie verstrekken niet snel wegvallen'

Althans - tenzij de marktprijs onder 2,9 cent per kWh zakt, dat verschil wordt niet meer vergoed. Een dusdanig lage elektriciteitsprijs is echter nauwelijks reëel, tussen 2010 en 2014 schommelde de energieprijs voor grootgebruikers rond 6,5 cent per kWh. Martin Junginger, associate professor op het gebied van energie aan de Universiteit Utrecht, zegt dat er vanuit beleidsoptiek weinig risico is. ‘De incentives om te investeren in offshore wind zullen door deze vorm van subsidie verstrekken niet snel wegvallen. Daarnaast heeft de Europese Commissie doelstellingen op klimaat- en energiegebied inmiddels vastgelegd tot 2030, dus de kans dat de subsidie wegvalt is buitengewoon klein.’

Rendement

Wat het rendement van de belegging in dit windmolenpark gaat worden, is nog niet te zeggen. In het verleden leverden projecten als deze rond de 10 procent rendement, maar de aanbestedingsronde zal in dit geval het rendement omlaag drukken. ‘Op het moment dat APG een gigantisch rendement behaalt, betekent dat dat de maatschappij er teveel aan meebetaalt via de subsidie,’ zegt Machiel Mulder, hoogleraar Regulering van Energiemarkten aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij verwacht echter dat het rendement getemperd wordt door de vele kapers voor de kust. ‘De hoogte van het rendement hangt af van hoe de concurrentie verloopt. De concurrentie zal hoog zijn, partijen zullen dan zo laag mogelijk bieden, waardoor het rendement niet hoger wordt dan bij vergelijkbare projecten.'