Zaterdag 18 april is door vele actiegroepen wereldwijd uitgeroepen tot Wereldwijde Actiedag tegen Handelsverdragen. In het bijzonder draait het daarbij om TTIP, het Transatlantische Vrijhandel- en Investeringsverdrag tussen Europa en de Verenigde Staten. Voorafgaand aan deze actiedag vind er vrijdagavond in het Volkshotel in Amsterdam en debat plaats over dit handelsverdrag dat dankzij televisiepresentator en schrijver Arjen Lubach de laatste tijd op veel belangstelling mag rekenen: ‘Het Grote debat over TTIP’. Het publieksdebat wordt georganiseerd door de Nederlandse ngo’s Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO), Transnational Insitute (TNI), Both Ends,  Milieudefensie en vakbond FNV. Eric Smit, hoofdredacteur van Follow The Money leidt het debat tussen de verschillende voor- en tegenstanders van TTIP.

De deelnemers

Aan de pro-TTIP kant staan: Ronald Roosdorp, directeur Internationale Marktordening en Handelspolitiek van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Koen Berden medewerker bij onderzoeks- en adviesbureau Ecorys. Ecorys verrichtte in opdracht van de Europese Commissie en de Nederlandse regering verschillende onderzoeken naar de uitwerking van TTIP. Marhijn Visser, secretaris van het beleidsteam Internationaal Economisch en Sociaal Beleid bij werkgeversorganisatie VNO-NCW. Kritiek op TTIP komt vanavond van Jeronim Capaldo onderzoeker bij Tufts University. Capaldo is vooral bekend van een weerlegging van de economische groei die TTIP zou moeten opleveren. Hij zal evenals Berden voorafgaand het debat een presentatie geven van zijn bevindingen. Kritiek komt ook van Agnes Jongerius, Europarlementariër en PvdA’er. Haar partij sprak zich recent uit tegen TTIP. Ook Ewald Engelen hoogleraar financiële geografie aan de UvA schuift aan als criticus. Engelen schreef voor FTM verschillende kritische columns over TTIP. Vakbond FNV pleitte tegen TTIP in haar huidige vorm, waardoor Catelene Passchier, vice-voorzitter van FNV nu in het anti-kamp kan worden geschaard. SP-Europarlementariër Anne-Marie Mineur ziet ook grote bezwaren bij het afsluiten van dit handelsverdrag.

Stop TTIP

Er bestaat veel weerstand tegen TTIP afkomstig van vele actiegroepen, politieke partijen en bezorgde burgers wereldwijd. De vrees is dat door handelsverdragen zoals TTIP gevaarlijke producten op de markt komen en multinationals meer macht krijgen ten koste van nationale overheden. Ook is niet geheel zeker dat TTIP economische voordelen gaat opleveren. Bovendien bestaat de dat TTIP zal dienen als voorbeeld voor nog af te sluiten handelsverdragen met andere landen. Tegenstanders hebben zich verenigd in de internationale organisatie ‘Stop TTIP’. Waarom willen de Europese overheden, de Europese Commissie en de Amerikaanse overheid dan toch onderhandelen over TTIP? Omdat met vrijhandelsverdragen handelsbarrières die bestaan tussen landen worden weggenomen. Handelsbarrières zijn import- en exporttarieven, maar ook wetgeving die de handel in een bepaald product beperken. Een voorbeeld is het toestaan van genetische gemanipuleerde gewassen in de VS, terwijl dit in Europa nog niet op grote schaal is toegestaan.

Brengt TTIP economische groei en meer banen?

Het debat van vanavond zal gedeeltelijk gaan over het meest fundamentele argument van de Europese Commissie en de Nederlandse regering om het handelsverdrag aan te gaan: ‘TTIP brengt economische groei’. Groei in de vorm van meer banen, meer export en meer import voor zowel de Europese lidstaten als de Verenigde Staten. In een opiniestuk in De Volkskrant zei Minister van Buitenlandse Handel Lilianne Ploumen, voor Nederland verantwoordelijk voor TTIP, een ‘Fair handelsakkoord met VS kent alleen winnaars’.

‘Een Fair handelsakkoord met VS kent alleen winnaars’

De Nederlandse overheid en de Europese Commissie baseren zich voor hun standpunt over TTIP op de uitkomsten van onder andere onderzoeksbureau Ecorys. Ecorys onderzoekt strategische vraagstukken en geeft er beleidsadvies over. Ze publiceerde in opdracht van de Europese Commissie en het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken vuistdikke rapporten over de economische consequenties van TTIP met voorspellingen over de impact van het verlagen of wegnemen van importtarieven en versoepelen van andere handelsbarrières te voorspellen. De conclusies van Ecorys: Nederland, Europa en de VS hebben veel baat bij TTIP. Voor Nederland kan het een jaarlijkse stijging van het nationale inkomen opleveren die ligt tussen 1,4 en 4,1 miljard euro. Op het gebied van banen is de verwachting van Ecorys dat in sommige sectoren meer werk zal ontstaan, in andere minder. Een verplaatsing van banen is waarschijnlijk en zal onder de streep leiden tot een toename van de werkgelegenheid verwacht Ecorys. Dr. Koen Berden is onderzoeker bij Ecorys en zal vrijdagavond voor het debat begint duidelijk maken waarom het economisch van belang is om TTIP te omarmen. Berden sprak zich in een van de rapporten uit voor een volledig tariefvrije handelsmarkt tussen Europa en de Verenigde Staten.

Geen duurzame strategie

Uit onderzoek van het Global Development and Environment Institute en Jeronim Capaldo onderzoeker bij Tufts University, is de voorstelling van zaken door Ecorys veel te rooskleurig. Capaldo noemt de rol van de Europese Commissie zelfs een ‘paradox: ze streeft naar economische vooruitgang met TTIP, maar bereikt juist het omgekeerde.’ Onderzoek van Capaldo toont aan dat als TTIP doorgaat zoals gepland: nationale inkomens in Europa zullen dalen, de export zal afnemen, de lonen zullen worden verlaagd en er 600.000 banen verloren gaan. Capaldo vindt dat Ecorys’ onderzoeksmethoden niet geschikt zijn om de effecten van handelsakkoorden door te rekenen. Ook de focus op een toename van de handel is geen duurzame strategie voor het bereiken van economische groei in Europa, schrijft Capaldo. ‘TTIP appears to favor economic dis-integration, rather than integration, in Europe. At a minimum, this shows that official studies do not offer a solid basis for an informed decision on TTIP.‘ Net als Berden zal Capaldo voor het debat zijn presentatie houden.

Is TTIP een bedreiging voor de democratie?

TTIP is niet alleen een vrijhandelsakkoord. Het is ook een investeringsverdrag. Onderdeel van de meeste investeringsverdragen wereldwijd is de zogenaamde Investor State Dispute Settlement-clausule (ISDS). Deze clausule houdt in dat een bedrijf dat wil investeren in een land, maar hier de kans niet toe krijgt, het desbetreffende land kan aanklagen. In de tweede ronde van het debat zal het hierover gaan. Tijdens dit deel van het debat zal Ronald Roosdorp, directeur Internationale Marktordening en Handelspolitiek van het ministerie van Buitenlandse Zaken, het standpunt van de Nederlandse overheid toelichten. Deze komt kortweg neer op behoud van ISDS in TTIP, maar met de garantie dat er niet zal worden getornd aan de kwaliteit van onderwijs, sociale zekerheid en mensenrechten. Verder dient er een internationaal investeringshof te worden opgericht dat ondergeschikt is aan nationale rechtspraak met een mogelijkheid tot hoger beroep. Het overheidsstandpunt baseert zich op de aanbevelingen van, opnieuw, onderzoeksbureau Ecorys. De onderzoekers concluderen dat het verstandig is om ISDS op te nemen in TTIP aangezien de ‘de voordelen, de kosten zullen overstijgen’. Onlangs zei ISDS-deskundige professor Gus Van Harten tegen Follow The Money dat bij het onderzoek ‘grove fouten zijn gemaakt’ en de Nederlandse overheid geen conclusies zou moeten verbinden aan de bevindingen. Dit vanwege een verkeerde weergave van het aantal zaken waarbij wetgeving is versoepeld na het dreigen met een ISDS-rechtszaak. ISDS staat te boek als ondemocratisch en enkel in het voordeel van multinationals. Bij democratische besluitvorming, die ongunstig uitpakt voor bedrijven, kan worden gedreigd met een kostbare ISDS-rechtszaak. Er bestaat dan de mogelijkheid dat multinationals ongewenste beleidswijzigingen kunnen versoepelen (‘regulatory chill’) of tegenhouden (‘regulatory freeze’). De ISDS-rechtszaken zijn momenteel schimmig door het ontbreken van een neutrale rechtbank. Vanzelfsprekend zijn er talrijke mensen die daar heel anders over denken. Niet in het minst de advocaten die daar een goede boterham aan verdienen. Gisteren publiceerde Follow The Money een artikel over een door internationale advocatenkantoren opgerichte lobbyclub voor behoudt van ISDS-rechtszaken in TTIP.

9^e onderhandelingsronde van TTIP

Op 20 april start ronde negen van de TTIP onderhandelingen in Washington DC. ‘In deze ronde en de volgende zal het politieke proces een grote rol spelen’, zei een woordvoerder van de commissie tegen Follow The Money. De politieke fase luidt een periode in van uiterst complexe onderhandelingen waarover weinig naar buiten zal komen. Het aftasten van elkaars grenzen lijkt daarmee voorbij, er moeten nu knopen worden doorgehakt over de mate van vrijhandel en verlagen van de handelsbelemmeringen. De onderhandelaars zullen een lastige onderhandelingsronde tegemoet gaan als ze de onderwerpen uit het publieksdebat op tafel willen krijgen: economische groei en investeerdersbescherming ISDS zijn belangrijke onderdelen van TTIP. Het debat van 17 april 2015 is uitverkocht maar kan vanaf 20.00 uur door middel van een livestream worden gevolgd. Vragen stellen aan de aanwezigen kan via Twitter onder vermelding van #TTIPdebat. Lees meer over TTIP en handelsverdragen in het Follow the TTIP-dossier.