
Het onderzoeksbudget van universiteiten is de afgelopen jaren afgeknepen. Wat heeft dat voor effect op de wetenschap?
Promovendus Erasmus Universiteit gedwongen aan het werk bij sponsor EY
Medewerkers rechtenfaculteit UvA eisen uitleg over door Zuidas gesponsorde leerstoelen
Amsterdamse universiteit niet transparant over sponsors hoogleraren Belastingrecht
Podcast | De warme band tussen wetenschap en bedrijfsleven
Op de snijtafel: de beïnvloeding van wetenschappelijk onderzoek door het bedrijfsleven
Hoe een hoogleraar met lobby-onderzoek voor Shell en Unilever zijn bankrekening spekte en toch zijn integriteit behield
Erasmus diskwalificeert studie naar banengroei door vliegveld Maastricht
Hoogleraar handelde ‘verwijtbaar onzorgvuldig’ door Shell en Unilever niet te vermelden als financiers van onderzoek
‘Banen’ als valse schaamlap voor distributiecentra en (lucht)havens
Nederlandse toxicoloog wil schoon schip maken bij ‘gekaapt’ wetenschappelijk tijdschrift
© ANP / Lex van Lieshout
Wageningen wordt een verlengstuk van de voedingsindustrie
Unilever verhuist zijn innovatiecentrum naar Wageningen. Onder leiding van bestuursvoorzitter Louise Fresco wordt Wageningen University & Research, een van de hoogst aangeschreven universiteiten ter wereld, steeds meer een gesubsidieerd onderzoekslaboratorium voor grote voedingsmultinationals.
De eerste grapjes werden al snel na het nieuws gemaakt. WUR is niet langer de afkorting van Wageningen University & Research, maar van Wageningen Unilever Research. Aanleiding was het nieuws van 6 oktober dat Unilever zijn productinnovatiecentrum in Vlaardingen opdoekt en in Wageningen een nieuw onderzoekscentrum voor voeding gaat opzetten. Food Valley, zoals het cluster van voedingsbedrijven en onderzoeksinstellingen rond de universiteit van Wageningen zichzelf noemt, krijgt er opnieuw een machtige speler in de voedingsindustrie bij.
Vanuit Unilever gezien is de verhuizing een begrijpelijke beslissing. De universiteit van Wageningen staat hoog aangeschreven en weet duizenden talentvolle studenten uit het buitenland aan te trekken. Wageningen is waarschijnlijk de meest internationale universiteit van Nederland. Voor een multinationaal opererend voedingsbedrijf is zo’n talentpool aantrekkelijk, helemaal als die talenten zijn opgeleid aan een universiteit van wereldfaam.
De komst van Unilever moet vooral een triomf zijn voor WUR-bestuursvoorzitter Louise Fresco
Maar de komst van Unilever moet vooral een triomf zijn voor Louise Fresco, bestuursvoorzitter van WUR. Zij is immers ook commissaris (sinds 2009) bij Unilever en voorzitter van het Corporate Responsibility Committee van het voedingsconcern. Het is slechts een van de vele activiteiten op haar imposante lijst van nevenfuncties, maar wel een doorslaggevende. Op het gebied van voedingsonderzoek heeft niemand in Nederland een uitgestrekter netwerk dan Fresco. Vorig jaar werd ze door het blad Opzij uitgeroepen tot de machtigste vrouw van Nederland op het gebied van onderwijs.
Gouden driehoek
Fresco heeft dikwijls te kennen gegeven een groot vertrouwen te hebben in de zogeheten ‘gouden driehoek,’ de samenwerking tussen bedrijven, kennisinstellingen en overheid. Ook heeft ze bij haar aantreden als bestuursvoorzitter van WUR gezegd zich zorgen te maken over het wantrouwen dat het grote publiek zou koesteren tegen de wetenschap in het algemeen, en die op het gebied van voeding in het bijzonder. ‘Het herwinnen van vertrouwen in de wetenschap beschouw ik als een van mijn belangrijkste opdrachten,’ zei Fresco in een interview met het Financieele Dagblad.
Afgezien van de vraag of dat vertrouwen wel zo laag is – uit onderzoek van het Rathenau Instituut blijkt dat niet echt – heeft Fresco met betrekking tot ‘Wageningen’ gelijk: daar ligt een opdracht. Waar het label ‘onderzoek van Wageningen’ ooit gold als een onomstreden kwaliteitskeurmerk, wordt het tegenwoordig steeds vaker gezien als een red flag. Dat wantrouwen is deels te wijten aan de steeds inniger omhelzing – sommigen spreken van een wurggreep – van de universiteit door het bedrijfsleven. De media puilen uit met berichten over wetenschappelijk onderzoek dat door de voedingsindustrie blijkt te zijn gefinancierd – en gemanipuleerd. Dat leidt tot scepsis, en niet alleen bij het grote, volgens Fresco slecht geïnformeerde, publiek.
Bedrijfsleven beïnvloedt onderzoek
In een enquête die Follow the Money enige tijd geleden hield onder 180 hoogleraren, zegt bijna 60 procent van de respondenten dat financiering door het bedrijfsleven doorslaggevend is bij het bepalen van hun onderzoeksonderwerpen. Dat is een verontrustende ontwikkeling. Het betekent dat onafhankelijk, fundamenteel wetenschappelijk onderzoek onder druk staat en dat ondernemingen invloed hebben op de vraagstelling van onderzoek. Dat wordt aan de WUR naar eigen zeggen voor circa 70 procent met publieke gelden gefinancierd, maar in de praktijk blijkt het gat van 30 procent dus steeds meer bepalend voor de keuze het onderzoeksonderwerp en de vraagstelling.
Natuurlijk, die ontwikkeling was al lang ingezet vóór de komst van Fresco als bestuursvoorzitter van de WUR in 2014. Die speelt zich af aan alle universiteiten van Nederland, maar WUR spant de kroon. Fresco’s voorganger Aalt Dijkhuizen zag de universiteit als een ‘katalysator’ voor het concept van een op Silicon Valley geïnspireerde Food Valley. Dat is een behoorlijk succes geworden.
Onafhankelijk fundamenteel onderzoek staat onder druk en ondernemingen hebben invloed op de vraagstelling
De regio Wageningen slaagt erin om met een combinatie van de aanwezige kennis en wetenschappelijke infrastructuur, R&D-subsidies, fiscale voordelen, lage grondprijzen en een uitgekiende marketing en lobbystrategie internationaal opererende voedingsbedrijven aan te trekken. Daar zitten veelbelovende innovatieve startups tussen, ook al komt de bijbehorende cultuur die Silicon Valley groot maakte maar moeizaam van de grond. Ondernemingen zoals Friesland Campina — prominent aanwezig op de universiteitscampus — en het Chinese zuivelconcern Yili zetten er met hun onderzoekscentra de toon. Unilever doet daar over enkele jaren een schepje bovenop.
Met de komst van Unilever schakelt Fresco de door haar geprezen publiek-private samenwerking nog een tandje hoger. Ze schwärmt met de mogelijkheden die dat de universiteit biedt, maar lijkt blind voor de risico’s. Typerend voor haar denken is de merkwaardige NRC-column die ze onlangs schreef en waarin ze de overname van Monsanto door Bayer verdedigde. Fresco vergeleek de concentratie in de voedingssector met de dominantie van bedrijven zoals Google en die in de telecom. Die zou volgens haar op geen enkele tegenstand stuiten. Waarom is men altijd zo kritisch als er sprake is van schaalvergroting in de voedingssector, klaagde Fresco. Klein betekent toch niet automatisch goed? De zorgen over de machtsconcentratie in de agri-voedingsindustrie wimpelde ze weg.
Fusie Monsanto-Bayer
De fusie, zo stelde ze, zou volgens ‘EU-rapportages’ niet veel aan de huidige situatie veranderen. Fresco laat in het midden welke rapportages dat zijn, maar ongetwijfeld heeft ze enkele in gedachten. Fresco is immers ook lid van de Agricultural Markets Task Force, een van de instellingen in de Europese Unie die zich bezighouden met voeding. Die task force bestudeert de voedingsmarkt en bestaat uit twaalf leden. Fresco zit er aan tafel met mensen zoals de vice-bestuursvoorzitter van het Franse supermarkt concern van Carrefour, de coördinator van de melkveehouders van de Italiaanse Alleanze Cooperative Italiana, de ceo van de Ierse United Dairy Farmers, de voormalige voorzitter van het Duitse vleesconcern Westfleisch en een Zweedse adviseur op het gebied van grondstoffenhandel. Die task force is bepaald geen onafhankelijk orgaan dat het Europees algemeen belang vertegenwoordigt, laat staan dé markt. Het consumentenbelang blinkt er door afwezigheid, de agri-industriële belangen staan er centraal.
Volgens Fresco draait het straks bij Bayer-Monsanto vooral om big data, en niet om de wens de markt te domineren. Ze stelt: ‘Het nieuwe business model [van Bayer-Monsanto, red.] is de levering van gedetailleerde voorspellingen over klimaat en bodem, kansen op ziekten en plagen gekoppeld aan genetica, vertaald naar aangepaste producten. Daarmee wordt Bayer-Monsanto een agrarische dienstverlener zonder weerga.’
Dat laatste klopt, maar de vraag is wat de wetenschap – die Fresco als WUR-bestuursvoorzitter ook vertegenwoordigt – opschiet met de geprivatiseerde handel in gegevens. Juist fundamenteel wetenschappelijk onderzoek is gebaat bij een open uitwisseling van beschikbare data. Wageningen met zijn enorme reservoir aan kennis zou daar een rol in kunnen spelen, maar zal in de toekomst steeds vaker buitenspel worden gezet door een concern dat niet het algemeen belang, maar dat van zijn aandeelhouders dient. In tegenstelling tot haar eigen wetenschappelijke staf, ziet Fresco daar echter geen enkel gevaar in.
En wat doet de politiek?
Van de politiek valt op dit gebied niets te verwachten. Staatssecretaris Sander Dekker van OCW roept om de haverklap dat wetenschap ‘uiteindelijk bij [moet] dragen aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Aan het aanjagen van onze economie.'
'Bayer-Monsanto wordt een agrarische dienstverlener zonder weerga’
Dat is op zijn zachtst gezegd een simpele voorstelling van zaken. De gevolgen voor de fundamenteel-wetenschappelijke praktijk in Nederland laten zich raden. Het leidt er bijvoorbeeld toe dat in elke onderzoeksaanvraag, zelfs die voor fundamenteel onderzoek, een zogeheten ‘implementation' dient te zitten. Hierin moeten onderzoekers uitleggen hoe hun onderzoek van waarde zal zijn voor de maatschappij, lees het bedrijfsleven. Ze mogen ook melden dat hun onderzoek uitsluitend met de wetenschappelijke wereld zal worden gedeeld, maar in de praktijk levert dit vaak een lagere score – en dus een kleinere kans op financiering – op. ‘Veel wetenschappers presenteren dus onderzoeksvoorstellen die heel goed toepasbaar lijken, maar dat in wezen niet zijn en tegelijkertijd op fundamenteel vlak beter hadden kunnen zijn,’ zegt een wetenschappelijk onderzoeker.
Het topsectorenbeleid van Nederland – voeding is bestempeld tot zo’n topsector – bevoordeelt vooral grote ondernemingen. Wetenschappelijk onderzoek moet in dienst staat van zo’n topsector. Wat daarbuiten valt komt niet of heel moeilijk in aanmerking voor financiering.
Het is bijna een wonder dat in een klimaat waarin vanuit de overheid met openlijk dedain wordt gedacht over wetenschappelijk onderzoek een Nederlander nog af en toe wordt onderscheiden met een Nobelprijs. Fundamenteel wetenschappelijk onderzoek kán een grote maatschappelijke impact hebben, maar dat staat zelden vooraf vast. Nobelprijswinnaar chemie Ben Feringa zei daar in een interview met NRC dit over: ‘Je werkt aan het front. Voor ons ligt een niemandsland. Een oneindige ruimte om te ontdekken.’ En, zegt Feringa, af en toe struikel je. Dat hoort erbij. Maar: ‘Als je niet investeert, niet werkt aan het wetenschappelijk front, dan heb je geen toekomst.’
‘Als je niet investeert, niet werkt aan het wetenschappelijk front, dan heb je geen toekomst’
Met bestuurders zoals Fresco ziet de toekomst van fundamenteel onderzoek er in Wageningen niet al te rooskleurig uit. Het ‘niemandsland’ is ingeruild voor een vallei ‘full of matchmaking opportunities’ waar grote ondernemingen in toenemende mate bepalen waarnaar onderzoek wordt gedaan. Door de privaat-publieke ‘samenwerking’ verandert Wageningen van een hoog aangeschreven instituut in een goedkoop research-lab voor ondernemingen. Wageningen is de natte droom van de kaste van boekhouders die ons land regeert. Die beschouwt wetenschap en cultuur als niet veel meer dan een glijmiddel voor export en handel. Uiteindelijk, zoals Nobelprijswinnaar Ben Feringa het uitdrukte, heb je dan geen toekomst.
18 Bijdragen
Robelia 8
Pas op die Louise Fresco ! Dat is een zwaargewicht. De teneur van dit bericht is dat onze wetenschappelijke aanpak wordt verkwanseld aan het bedrijfsleven. Wat Louise nergens vermeld in haar omvangrijke oeuvre is dat grote ontdekkingen op wetenschappelijk gebied bijna altijd toevalstreffers zijn door onafhankelijke ontdekkers.
Wat ze ook niet vermeld is dat gen modificatie door de mens de natuurlijke selectie (die daar veel tijd voor neemt) te kakken zet.
Alsof de mens slimmer is dan de evolutie.
Voor onze maatschappelijke problemen wordt te veel gezocht naar technische oplossingen.
Waar ik haar ook niet over hoor is de biodiversiteit die achteruit holt.
Wetenschap heeft ons het licht gebracht maar ook de atoombom.
De uitvinding van beton maar ook het gebruik van asbest.
Dit terwijl de opwerking van veilige goedkope energie voor iedereen in de kinderschoenen staat.
Het belang van bedrijfsleven en samenleving is fundamenteel anders waardoor een artikel als dit zo waardevol is.
M. van Deelen 11
Robeliahttp://www.mo.be/reportage/kleine-boeren-tanzania-riskeren-twaalf-jaar-gevangenis-en-een-boete-van-meer-dan-200000
Roland Horvath 7
M. van DeelenNB: In Tanzania wordt het octrooisysteem misbruikt door de GMO als Monsanto & Co. Bvb door het uitbreiden van de eigendomsrechten na de 1e oogst en door de verplichting dat bestaande zaden moeten geoctrooieerd worden, om verkocht te mogen worden. Het komt er op neer dat de GMO het monopolie van de hele zaadhandel krijgen en niet louter en alleen het recht over de verkoop van hun eigen zaad.
Het octrooisysteem geeft aan de octrooi aanvrager het recht om het nieuwe, dat uitgevonden is, te produceren en te verkopen. Waarbij dat recht aan anderen ontzegd wordt gedurende 20 jaar. Een octrooi verbiedt niet andere producenten in dezelfde branche hun goederen verder te produceren. Een geoctrooieerd middel om de bloeddruk te verlagen verbiedt niet de productie van andere bloeddruk verlagende middelen.
Wat in Tanzania gebeurt behoort tot de ergste vormen van ongeremd kapitalisme dat gesteund wordt door de VS/ EU/ NL/ Rutte2/ BE/ Michel1. Het is ook een beeld van de gevolgen van verdragen als CETA, TTIP, TISA. De dictatuur van de corpocratie =ongeremd -kapitalisme =fascisme =neoliberalisme.
Monopolisering in het kapitalisme veroorzaakt een te grote ongelijkheid en leidt altijd tot crises/ overcapaciteit en langdurige armoede bij de 99% zoals na 1873, 1929 en 2008. Als de in het artikel in MO beschreven grap doorgaat -wat gebeurt -, dan komt er over 30 à 40 jaar een wereldwijde hongersnood en een depressie die tientallen jaren zal duren.
Robelia 8
M. van DeelenRecentelijk proberen we onze handel en wandel te exporteren naar 3e wereldlanden.
Ook dat gaat niet over rozen.
http://zembla.vara.nl/dossier/uitzending/ethiopische-fairtrade-rozenarbeiders-leven-in-armoede
Lydia Lembeck 12
RobeliaLydia Lembeck 12
M. van DeelenEveline Bernard 6
M. van DeelenEn dat artikel: http://www.mo.be/reportage/kleine-boeren-tanzania-riskeren-twaalf-jaar-gevangenis-en-een-boete-van-meer-dan-200000 stel ik zeer op prijs!
Bedankt alweer, ULO-meisje
Lydia Lembeck 12
RobeliaBenieuwd wanneer de eerste groentetuintjes verboden worden in de buurt van die Bayer-Monsanto bedrijven. Boeren die elk jaar nieuw zaad moeten kopen, omdat de Monsantozaden wel kiemen en een plant maken, maar de planten zijn steriel. Linke Loetje werk dus.
Wie een moestuintje heeft doet er wijs aan dat in een kas, of een polytunnel te doen met pollengaas in alle openingen en heel erg oppassen met in en uit lopen.
Roland Horvath 7
Als fundamenteel onderzoek, wat de overheid behoort te doen of te stimuleren, onmiddellijk moet renderen in toepassingen, dan is het gedoemd om te mislukken. Fundamenteel onderzoek moet gericht zijn op kennis. Niet op toepassingen, niet op winst.
Wageningen heeft ook in het verleden meer de voedingsindustrie gediend dan de landbouw, - dan de boeren in NL en elders in de wereld.
Minder monopolies in de landbouw, - monopolies van gegevens, - methoden, - zaden, - handel in voedingswaren, minder manipulatie van de natuur. Meer micro, bio, lokaal. Meer combinatie van in de natuur beschikbare zaken. Dit is geen pleidooi tegen nieuwe kennis van welke aard dan ook maar een pleidooi voor "Meer natuur in de natuur". En in de landbouw. Nog iets, we kunnen moeilijk meer weten en wijzer zijn dan de natuur, die heeft 4,5 miljard jaar ondervinding. Genetische manipulatie en dergelijke gaat ons ook nog rampen bezorgen veel erger dan de konijnen plaag -geen natuurlijke vijanden voor konijnen- in de jaren 1920 in Australië.
Robelia 8
Roland Horvathhttps://nl.wikipedia.org/wiki/Philips_Natuurkundig_Laboratorium
Wat een tijd was dat.
De belangenverstrengeling tussen wetenschap en bedrijfsleven lijkt momenteel definitief.
Waar vindt nog fundamenteel onderzoek plaats..
Berend Pijlman 13
Robeliahttps://decorrespondent.nl/2496
Roland Horvath 7
Berend PijlmanIn de VS, Google en andere ICT ondernemingen. De overheid betaalde en stimuleerde digitalisering & Co sedert WO II. In BE: De getufte tapijten industrie. In NL: Wageningen.
Dat zijn alle voorbeelden van privatiseringen van overheidsbezittingen of van subsidieringen en hun gevolgen. Privatisering =diefstal vooral door institutionele macht/ geweld van collectieve bezittingen door private ondernemingen. Zonder - of tegen een onredelijk lage vergoeding. In voege sedert de jaren 1500 en beschreven in Utopia van Thomas More. De geschiedenis herhaalt zich steeds, in een andere vorm.
line 5
Roland Horvath"De geschiedenis herhaalt zich steeds, in een andere vorm". Daar ben ik het met jouw eens. Maar we worden steeds strakker aangehaald als mens. Het gaat niet meer om leven vanuit de mens zelf maar worden we door die bedrijven gediriegeerd.En hun weten 'blijkbaar' wat goed voor ons is.:Ze (Fresco) stelt: 'Het nieuwe business? model (van Bayer-Monsanto, red) is de levering van gedetailleerde voorspellingen over klimaat en bodem, kansen op ziekten en plagen gekoppeld aan genetica?, vertaald naar aangepaste?producten....Ik heb een probleem met haar business en aangepaste woorden in haar verhaal.En ook levering van gedetailleerde voorspellingen over klimaat en bodem.Wat weten en kunnen zij meer als de mens zelf. Die het zelf kan en heeft gedaan. Zij stellen zelf de regels op waarbij de mens/bedrijf bewust de (sorry) de nek wordt omgedraaid. Willen (ik) dit zoals zij dat stelt nee.Zij (die bedrijven) ontmandelt de burger steeds meer, met politieke steun en onderzoek geld(ons geld).Maar hoe om te draaien.Ik besta niet uit genetica,maar het lijkt er op dat we die weg helaas op gaan als we dit niet kunnen stoppen.
Eveline Bernard 6
RobeliaErnest Jacobs 6
Roland HorvathTedje van Asseldonk, IEZ 9
Tineke 2
Annemiek van Moorst 11