
Op 21 maart stemt Nederland over de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten, in de volksmond ook wel de Sleepwet genoemd. Moet ik voor of tegen zijn, vraagt Harry Lensink zich af. Voor Follow the Money gaat hij op zoek naar het antwoord.
Referendum: dit is het plan-B van Rutte
Het sleepwetreferendum is eigenlijk overbodig (maar ga toch maar stemmen)
Veiligheid of privacy? Dit is wat je écht moet weten over het sleepwetreferendum
Sleepwettest: slechts 1 op de 400 mensen weet hoe de Wiv werkt
Ik weet wat ik ga stemmen op 21 maart (maar het was een verdomd lastige keuze)
Wie controleert de Nederlandse spionnen?
Hé, wat moet die spion in mijn smartphone?!
Kamer kiest voor uitgesproken Sleepwet-voorstander Ronald Prins als controleur geheime diensten
Wat doet de geheime dienst met al die data?
Big Brother will be watching – of valt dat wel mee?
© CC0 (Publiek domein)
Wat doet de geheime dienst met al die data?
Op 21 maart stemt Nederland over de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten, in de volksmond ook wel de Sleepwet genoemd. Moet ik voor of tegen zijn, vraagt Harry Lensink zich af in dit dossier. Aflevering 3: de AIVD onderschept niet alleen data; ze bewaart, analyseert en deelt de buit. Hoe raakt dat onze privacy?
Metadata is fijn spul. Voor mij als journalist althans. Wie contact heeft met wie, waar en wanneer, vertelt vaak al een heel verhaal. Ooit schreef ik samen met een collega een portret van een in Spanje gearresteerde Nederlandse drugshandelaar. Ons uitgangspunt was om de man kleur te geven aan de hand van zijn Facebook-vrienden. Puur het feit dat er een lijntje liep naar onze hoofdpersoon was voldoende om iemand te benaderen. Connectingthe dots, verbazingwekkend wat dat opleverde!
Ik bewaar bergen van dergelijk feitenmateriaal, allemaal veilig opgeslagen. Wie weet komt het nog eens van pas. ‘Er zijn best veel overeenkomsten tussen wat jij doet en de geheime dienst,’ zegt Kees Jan Dellebeke. Ik spreek de voormalige AIVD-medewerker (werkzaam van 1973 tot 2012) in een bekend Leids café, waar hij begeesterd praat over het spionnenambacht. ‘Soms kwam er een journalist bij ons werken. Die maakte handenwrijvend de overstap met het idee: “Ha! Bij de geheime dienst mag ik straks lekker veel!” Dat leidde steevast tot teleurstelling. Alsof je bij de AIVD zou kunnen afluisteren wie je wilt. Echt, het overgrote deel van de informatie halen mijn oud-collega’s uit openbare bronnen. Net als jullie.’
En net als journalisten koesteren spionnen hun data. Onder de nieuwe wet mogen de diensten de gegevens die ze hebben verzameld met ‘onderzoeksopdrachtgerichte interceptie’ (het vermeende sleepnet) en die ze nog niet op relevantie hebben onderzocht, drie jaar lang bewaren. Dat was één jaar onder de oude wet.
‘Niets nieuws onder de zon’
Ex-spion Dellebeke begrijpt heel goed dat zijn voormalige collega’s ook jaren na dato willen kunnen grasduinen in data. ‘Natuurlijk bewaren we meer dan nodig is. Net als wetenschappers en journalisten. Het is belangrijk je archief op orde te hebben, zodat je kan terugkijken. Dat kan cruciaal zijn, want terroristen nemen vaak langer dan drie jaar de tijd om een aanslag voor te bereiden. Dus ik vind drie jaar niet eens zo lang.’ Volgens Dellebeke hoeft niemand zich zorgen te maken over misbruik van die informatie. ‘De dienst bewaart ook nu al persoonsgegevens die nooit openbaar worden gemaakt en die met grote zorg decennialang in kluizen liggen opgeslagen. Er is dus niets nieuws onder de zon.’
Dat het iets gevoeliger ligt dan de oud-AIVD’er schetst, blijkt wel uit de zorgvuldige formuleringen die de regering gebruikt in de toelichting bij de wet: ‘De diensten moeten via bijzondere bevoegdheden verkregen data zo spoedig mogelijk op relevantie onderzoeken. Data die niet relevant zijn, worden verwijderd en vernietigd.’ Oftewel, de geheime diensten proberen de ‘onschuldige bijvangst’ zo snel mogelijk overboord te kiepen. Dat niet geëvalueerde informatie maximaal drie jaar op de plank mag blijven liggen, is niet buitensporig, meent Den Haag. Dat doen de ons omringende landen ook. En dat is cruciaal, zo is onder meer gebleken uit onderzoek naar de aanslagen in Frankrijk (2015), meldt het kabinet.
Waarom drie jaar voor het bewaren van niet onderzochte ‘bulkgegevens’? Is het noodzakelijk, of alleen maar ‘nuttig’?
De AIVD-jurist die ik eerder sprak over de nieuwe wet, benadrukt dat het niet alleen om terrorisme gaat. ‘Op tijd cyberdreiging kunnen onderkennen is ook heel belangrijk. Advanced persistent threats, noemen we dat en ook die aanvallen hebben soms een lange voorbereidingstijd. Door ver terug te kunnen kijken, kan je wellicht achterhalen waar het vandaan komt. Dit kan helpen in een zaak zoals de aanval op Diginotar, die uit Iran bleek te komen.’
‘Zware inmenging’
De makers van de Wiv hebben er blijkbaar over nagedacht. Maar niet goed genoeg, concluderen de Raad van State en de Raad voor de Rechtspraak in hun adviezen aan de regering. Omdat volgens hen onduidelijk is hoeveel data de dienst straks gaat binnenslepen én omdat ook niet helder is gemaakt hoe snel de AIVD en MIVD daar met de stofkam doorheen gaan. En waarom drie jaar voor het bewaren van niet onderzochte ‘bulkgegevens’? Is het noodzakelijk en proportioneel, of alleen maar ‘nuttig’? Ook dat heeft de wetgever niet goed onderbouwd, vinden de juristen van de Raad van State. Ze halen er internationale jurisprudentie bij en concluderen dat de Wiv op dit punt niet voldoet aan de voorwaarden van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Dat moet duidelijker, luidt het advies.
Dat kan je afdoen als juridisch geneuzel, maar in 2015 maakte het Europese Hof van Justitie korte metten met de Dataretentierichtlijn. Die richtlijn bepaalde dat telecomaanbieders moet worden verplicht om met het oog op de opsporing van zware criminaliteit verkeersgegevens op te slaan. Dat vonden de Europese rechters veel te ruim geformuleerd en een ‘bijzonder zware inmenging’ in het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Er zijn nu al partijen die hebben aangekondigd naar de rechter te stappen als de Wiv van kracht wordt. De bewaartermijn zal ongetwijfeld een van de punten zijn die de tegenstanders zullen betwisten.
Allesbehalve helder
Als de wet van kracht wordt vanaf 1 mei dit jaar, is dit hoe het gaat: de diensten mogen in bulk – of ‘onderzoeksopdrachtgericht’, zoals zij het liever omschrijven – data vergaren. De regering zegt dat de diensten vooral geïnteresseerd zijn in metadata, maar wettelijk wordt er geen onderscheid gemaakt: ook de inhoud van de communicatie kan op grote schaal worden binnengehaald en bewaard.
Het kaf wordt zo snel mogelijk van het koren gescheiden. Dat althans is het uitgangspunt
Hoe dan ook zitten er onvermijdelijk gegevens bij van mensen die irrelevant zijn voor de AIVD en MIVD. Om die inbreuk op de privacy zo klein mogelijk te maken, wordt het kaf zo snel mogelijk van het koren gescheiden (‘terstond vernietigd’). Dat althans is het uitgangspunt. Maar als dat sorteren om welke reden dan ook niet meteen lukt – door gebrek aan vertalers, door andere prioriteiten – mogen de spionnen die niet geëvalueerde informatie dus maximaal drie jaar bewaren om er alsnog naar te kijken.
Dat is allesbehalve helder, vonden ook de critici van de Wiv in het Kamerdebat van februari vorig jaar. ‘Het zoeken op de kabel is [..] juist gericht op het invullen van witte vlekken, de zogenaamde unknown unknowns,’ meende D66-Kamerlid Kees Verhoeven. ‘Hoe stel je dan vast dat data niet relevant zijn? Is dat niet onmogelijk en dus een vrijbrief om gegevens tot de maximale bewaartermijn vast te kunnen houden?’
Maar de destijds verantwoordelijke ministers Ronald Plasterk (Binnenlandse Zaken) en Jeanine Hennis-Plasschaert (Defensie) toonden zich onvermurwbaar. ‘Als het anders zou kunnen, zou ik met alle plezier toegeven,’ beweerde Plasterk. ‘De diensten zeggen echter dat we dat niet zouden moeten willen, omdat wij de inlichtingenpositie ernstig zouden verzwakken als we die informatie na een jaar zouden moeten vernietigen.’ Hennis benadrukte dat het vooral voor militaire operaties in het buitenland van belang is om over historische gegevens te beschikken en noemde de missie in Mali als voorbeeld. ‘Het duurt even voordat je al die verbanden in kaart hebt gebracht, en zicht hebt op de lokale machthebbers, de veiligheidssituatie, de onderlinge relaties, de geografische omstandigheden et cetera. Daarvoor zijn historische gegevens onmisbaar.’

Netflix en Spotify
De Kamer ging akkoord, dus die termijn van drie jaar staat. En dan? Als je als dienst de informatie bij elkaar hebt geharkt en maximaal drie jaar de tijd hebt om de data te onderzoeken, hoe ga je dan te werk? Hoe analyseer je de gegevens? Ben je in staat om de juiste conclusies te trekken? En is dat te controleren?
De nieuwe wet kent drie fasen bij ‘onderzoeksopdrachtgerichte interceptie’. Nadat de diensten vluchtig hebben gecheckt of ze het juiste communicatiekanaal te pakken hebben (de juiste fibers in de kabel), gaat de tap aan. Een eerste selectie filtert de overduidelijk oninteressante data eruit, zoals Netflixen Spotify. In deze fase worden metadata (wie, waar, wanneer en hoe) en inhoud (wat) ook van elkaar gescheiden om die informatie eventueel in een later stadium apart te kunnen analyseren.
Wie heeft er met wie contact, in welke taal en is het domweg verstaanbaar?
Daarna komt fase 2: de diensten gaan kijken wat ze nu daadwerkelijk hebben binnengehaald, de zogenaamde potentieel relevante informatie. Dat doen ze automatisch, dus met software, en waar nodig gebeurt het handmatig door medewerkers. Bij deze selectie kijken de spionnen naar mogelijke patronen: wie heeft er met wie contact, in welke taal en is het domweg verstaanbaar? Het is de eerste selectie op de vraag: hebben we wat we hoopten te krijgen? En ze kijken in hoeverre de nieuwe informatie matcht met gegevens die ze al hebben.
Als de definitieve conclusie is dat het relevante data zijn, volgt fase drie. Nu gaan de diensten kijken of ze uit de informatie mogelijk kwade intenties en dreigingen kunnen destilleren. Als daar concrete aanwijzingen uit naar voren komen, leidt dat tot een vervolgonderzoek en/of gaan de resultaten in de vorm van een ambtsbericht naar bijvoorbeeld Binnenlandse Zaken, de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid of het Openbaar Ministerie. Aan het einde van het proces is 98 procent van de verzamelde gegevens vernietigd, schreef minister Ollongren aan de Kamer.
Als je het plaatje goed bestudeert, krijg je wel zo ongeveer een idee van hoe de diensten het willen gaan doen. Althans, op papier
Eén handtekening volstaat
Dat is in grove lijnen de manier waarop de bulkinterceptie in de Wiv is geregeld, met volgens de regering alle waarborgen die nodig zijn. Voor alle fases is een opdracht van de minister nodig en vervolgens de goedkeuring van de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB). Maar omdat het ene (interceptie) ondenkbaar is zonder het ander (verwerking en analyse), zal die toestemming bestaan uit zogenaamde ‘combilasten’, waarbij één handtekening voor alle fases volstaat. De verantwoordelijke ambtenaren hebben een fraaie infographic toegevoegd aan de Memorie van Toelichting op de wet. Als je het plaatje goed bestudeert, krijg je wel zo ongeveer een idee van hoe de diensten het willen gaan doen. Althans, op papier.
Juist daar zit de pijn, zeggen de critici. Het is een theoretisch verhaal, de werkelijkheid zal veel rommeliger zijn. Het oordeel in de Privacy Impact Assessment (PIA), een onderzoek dat het ministerie van Binnenlandse Zaken begin 2016 liet uitvoeren door het Privacy & Identity Lab, is onverbiddelijk. ‘Er [wordt] veel te weinig [..] geëist dat niet-relevante gegevens terstond worden vernietigd. Met name is in dit verband de driestappenregeling van bulkinterceptie problematisch, omdat de gegevens in het huidige systeem niet direct gefilterd hoeven te worden op relevantie.’
Chilling effect
Dan kan de regering wel zeggen dat de intentie is om bijvangst zo snel mogelijk te dumpen, maar het gevaar is dat het ontbreken van een wettelijke verplichting tot subiete selectie en vernietiging leidt tot datahonger bij de diensten. Simpel gezegd dat de spionnen denken: laten we het maar verzamelen, we kijken later wel of we er wat aan hebben. Ook de Raad van State en de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) maken zich daar zorgen over. Volgens de adviesorganen kan dat ‘ertoe leiden dat burgers het gevoel krijgen dat hun vrijheid en meer in het bijzonder hun persoonlijke levenssfeer wordt aangetast.’ Het gevolg kan zijn dat Nederlanders bang worden en hun gedrag gaan aanpassen, het zogeheten chilling effect.
Wat als ze straks vergaande maar verkeerde conclusies trekken?
Volgens de raden wordt dat gevoel versterkt omdat voor burgers volstrekt onduidelijk is wat de spionnen precies doen met de onderschepte gegevens. Wat als ze straks vergaande maar verkeerde conclusies trekken? En dan dreigt ook nog eens de mogelijkheid van function creep: de onderschepte informatie wordt voor heel andere doeleinden gebruikt dan ze was bedoeld. ‘Sterker nog, de grote meerwaarde van deze toepassingen zit juist in een aanzienlijke vergroting van de mogelijkheid tot secundair gebruik van gegevens.’
Grofmazige filtering
Poeh. Dat klinkt toch een stuk minder veilig en afgewogen dan de wetgever doet voorkomen. Maar de raadgevers van de Nederlandse regering hebben wel ideeën over hoe het beter kan. Je zou het proces in twee fases moeten opdelen, stelt de Raad van State voor. Bij het verzamelen van gegevens kijk je direct en stelselmatig naar de relevantie en alles wat er niet toe doet, gooi je er meteen uit. Na die eerste grofmazige filtering ga je pas echt kijken naar de data. ‘Daarmee is de inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van personen die niet de aandacht van de diensten zouden moeten hebben, zo beperkt mogelijk gehouden,’ oordeelt de Raad. En het is ook in lijn met de jurisprudentie van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.
Van de deskundigen die ik spreek en lees zijn er meer die pleiten voor deze ‘twee-fasen-aanpak’. Select while you collect noemen ze het en ze verwijzen allemaal naar de geestelijk vader van die fijne oneliner: Bart Jacobs, hoogleraar Digital Security aan de Radboud Universiteit. Ik stuur hem een mailtje, maar de invloedrijke wetenschapper laat in een geheimzinnige reply weten dat hij ‘om hem moverende redenen even low profile blijft op dit onderwerp’. Gelukkig heeft Jacobs uitvoerig gepubliceerd over zijn idee. Hij schetst eerst hoe omstreden het ‘in bulk verzamelen en bewaren’ van data is en hoe dat in de Verenigde Staten, of all places, juist heeft geleid tot strengere wetgeving inzake ongerichte interceptie. Juist omdat het de rechten van burgers schendt. De Amerikanen gebruiken bijvoorbeeld het door Edward Snowden zo verguisde programma XKeyscore om de onderschepte informatie te zeven.
Het argument van geheime diensten: ‘we verzamelen, maar doen er niets mee’ veegt Jacobs met een tot de verbeelding sprekend voorbeeld van tafel. ‘Dit is een merkwaardig argument dat het ophangen van een camera in ieders slaapkamer rechtvaardigt, zolang er maar niks met de opnames gedaan wordt. Het simpele feit dat gegevens opgeslagen worden, en mogelijk gebruikt, gelekt, of gehackt worden, heeft een chilling effect, waardoor mensen bijvoorbeeld terughoudend zijn om met een psychiater te bellen, of met familie in Pakistan.’
Domweg efficiënter
Dus ‘filteren terwijl je verzamelt’. Dat willen de spionnen zelf ook liever, concludeert Jacobs ‘uit geluiden vanuit de Nederlandse diensten’. Niet omdat de AIVD en MIVD per se de privacy van burgers willen beschermen, maar omdat het domweg efficiënter is om zo te werken. Het voorkomt ‘ruis’. Dus adviseert Jacobs om 1) de Wiv aan te passen, door in de wet expliciet te benadrukken dat interceptie proportioneel en noodzakelijk moet zijn, 2) in de Memorie van Toelichting helder te maken dat de diensten ‘select while you collect’ hanteren en niet ‘een grote bak met data laten vollopen’, en 3) dat de toezichthouder op de geheime diensten, de CTIVD, dit principe ook gebruikt als maatstaf achteraf.
Het zijn mensen als Jacobs die de nieuwe wet onder de microscoop hebben gelegd en van opbouwende kritiek hebben voorzien. Dat advies wordt omarmd door collega’s. Bijvoorbeeld door Nico van Eijk, de directeur van het Amsterdamse Instituut voor Informatierecht (IViR) en veelgevraagd deskundige in de Wiv-discussie. Hij ziet ook voordelen op innovatief vlak: ‘Als je het gaat doen zoals Jacobs voorstelt, moet je wel state-of-the-art middelen gebruiken. Hoe analyseer je de data? Je moet ervaring opbouwen met behulp van artificial intelligence, machine learning, of hoe je het ook wilt noemen. Het maakt je systeem steeds geavanceerder en je kan steeds beter relevante correlaties vaststellen, komt steeds dichter tegen causaliteit aan te zitten.’
'We willen als land niet dat mensen worden gedood zonder dat daar een duidelijke grondslag voor is'
Al die slimmigheid stop je meteen weer in je selectieproces. Dan zie je veel sneller wat je wel en niet kan gebruiken, zegt Van Eijk. ‘Dus als we erachter zouden komen, zoals in het verleden weleens is beweerd, dat Amerikanen door Nederland onderschepte gegevens hebben gebruikt om met drones mensen uit te schakelen in Afghanistan, dan kan je die kennis meteen gebruiken. We willen als land niet dat mensen worden gedood zonder dat daar een duidelijke grondslag voor is, dus die informatie stop je terug in je systeem.’ Zo leer je volgens Van Eijk van je ‘fouten’ en voorkom je in een vroeg stadium – meteen al bij de datacollectie – dat er in de toekomst dergelijke informatie verkeerd kan worden gebruikt.
Dat klinkt allemaal toch heel verstandig en het is in Kamerdebatten, moties en amendementen ook naar voren gebracht. Toch is Jacobs oplossing niet terug te vinden in de nieuwe Wiv, zoals ook de adviezen van de Raad van State en de Raad voor de Rechtspraak hierin goeddeels in de wind zijn geslagen. Maar wat schrijft minister Ollongren eind vorig jaar, in de bijlage bij haar brief aan de Tweede Kamer? ‘OOG-interceptie is geen ‘sleepnet’ [..] Je begint breder en trechtert dan, onder het motto select while you collect.’ De boodschap is gehoord, hoewel niet juridisch verzilverd.
Nieuw dilemma
Goed. Dan heb je als spion informatie verzameld, geheel naar de letter van de wet – en hopelijk ook naar de geest. Daar kunnen dus datasets tussen zitten die nog niet zijn onderzocht. Uiteraard weten de diensten wel in grote lijnen waarnaar ze op zoek waren, dat is zelfs verplicht (want omschreven in de ‘onderzoeksopdracht’). Die onderschepte datasets kunnen natuurlijk gegevens bevatten die mogelijk óók of zelfs vooral interessant zijn voor het buitenland. Dan ontstaat een nieuw dilemma, blijkt uit het volgende voorbeeld.
'Een advies van de CTIVD kan de minister naast zich neerleggen’
Stel: Nederland wil meer weten van potentiële terugkeerders uit IS-gebied. De AIVD weet dat veel van deze jihadisten uit Rotterdam komen en dat ze hun terugreis vaak vanuit Turkije plannen. Daarom tapt de dienst het internetverkeer tussen de Maasstad en Turkije maandenlang af. Tegelijkertijd vraagt Nederland aan de Turkse geheime dienst of deze wellicht meer weet over mogelijke terugkeerders. Die informatie willen de Turken best delen, maar in ruil willen zij de door de AIVD onderschepte communicatie. Die is echter nog niet door de Nederlanders geanalyseerd. Het is onvermijdelijk dat daar gegevens van onschuldige burgers tussen zitten, waarin de AIVD niet is geïnteresseerd. Maar de Turkse zusterdienst misschien wel, bijvoorbeeld omdat er Gülen-aanhangers tussen zitten.
Onder de nieuwe Wiv mag de AIVD zelf beslissen of die data worden verstrekt. En dat is een groot risico, zegt Bits of Freedom. Bovenstaand voorbeeld is afkomstig uit de online kieswijzer van de digitale burgerrechtenorganisatie. ‘De diensten moeten die afweging zelf maken en de minister moet het goedkeuren,’ zegt David Korteweg, jurist bij Bits of Freedom. De minister is echter niet onafhankelijk en de ‘keurmeesters’ van de TIB komen er niet aan te pas. Na eerdere kritiek staat nu wel in de wet dat de CTIVD, die andere controlerende instelling, ‘terstond’ op de hoogte wordt gebracht als er geëvalueerde data worden uitgewisseld. ‘Maar een advies van de CTIVD kan de minister naast zich neerleggen,’ werpt Korteweg tegen.
Eén deur, vier sloten
Uiteraard staat Den Haag niet met de mond vol tanden. In de officiële stukken benadrukt de regering dat een ‘intensieve internationale samenwerking, en daarmee ook de uitwisseling van ongeëvalueerde gegevens, onmisbaar is’. Maar we geven onze informatie niet zomaar weg en al helemaal niet de niet-geanalyseerde data, meldt het kabinet in de Memorie van Toelichting. ‘Voor internationale uitwisseling [..] is er één deur en die is voorzien van vier sloten.’
Die vergrendeling komt hierop neer: ten eerste moet de informatie rechtmatig zijn vergaard (duh!). Ten tweede werkt Nederland volgens de regering alleen samen met ‘betrouwbare partners’ en dat is slechts ‘een zeer beperkt aantal landen’, waarbij ‘eerbied voor de mensenrechten en democratische inbedding worden gewogen’. Het derde slot is dat gegevens slechts worden uitgewisseld na toestemming van de minister. En de vierde zekerheid is dat de CTIVD toezicht houdt op wat er naar het buitenland gaat.
Delen met de Russen
Dat klinkt afgewogen, maar pareert de kritiek van Bits of Freedom niet. En als alle sloten opengaan en Nederland intelligence deelt, welke waarborgen zijn er dan in het ontvangende land? Wat is de bewaartermijn over de grens? Is het risico aanwezig dat de informatiepartner de data deelt met derden? ‘Het is een van de zwakste waarborgen in de wet,’ meent IViR-directeur Van Eijk. ‘Internationale uitwisseling is superbelangrijk, maar ook volop in ontwikkeling. Als een land een onbetrouwbare structuur heeft, doen we daar natuurlijk geen zaken mee. Maar geven we onze gegevens aan de Verenigde Staten? Onlangs bracht president Trump de veiligheidsdiensten in verlegenheid door informatie die Amerika van de Israëlische Mossad zou hebben gekregen, te delen met de Russen.’
‘Zo’n voorbeeld met Turkije, daarvan moet je hopen dat de minister daar geen toestemming voor geeft’
Dat het een precaire kwestie is, blijkt als ik bij een oud-spion te rade ga. Hij is fervent voorstander van de Wiv, maar heeft kritiek op de uitwisseling van ongeëvalueerde gegevens met het buitenland. ‘Zo’n voorbeeld met Turkije, daarvan moet je hopen dat de minister daar geen toestemming voor geeft.’ De makke van de Nederlandse diensten is dat ze onder dezelfde wet vallen, zegt de oud-AIVD’er. Volgens hem heeft de MIVD meer nog dan de AIVD baat bij uitwisseling met het buitenland. ‘Je zou willen dat er op dit punt in de wet onderscheid wordt gemaakt tussen de diensten.’ Dan, ter geruststelling: ‘Ik denk overigens niet dat de CTIVD akkoord zou gaan met de Turkije-casus van Bits of Freedom: het is niet proportioneel om dergelijke ongefilterde informatie met de Turken te delen.’ Dat zou kunnen, maar dan heeft Turkije de data natuurlijk al wel in handen.
In het Leidse café waar we hebben afgesproken haalt ex-AIVD’er Kees Jan Dellebeke zijn schouders op. De oud-medewerker ziet ook niet snel gebeuren dat Nederland informatie deelt met de Turken. ‘Ik kan me niet voorstellen dat de Turkse MIT in de categorie valt van “betrouwbare partners”, de relatie is niet supergoed, hoor.’ Tegelijkertijd benadrukt ook Dellebeke het belang van uitwisseling. ‘Als je niks geeft, krijg je niks. Je moet wel meedoen, je kan niet als een hondje blijven wachten tot je een brokje krijgt toegeworpen.’
Het zijn wel essentiële zaken, die de kern van het probleem raken: de mogelijke schending van privacy in de nieuwe Wiv
Kern van het probleem
Bewaren, verwerken en delen. Het is een discussie op het niveau van wetsregels en soms van slechts woorden. Maar het zijn wel essentiële zaken, die de kern van het probleem raken: de mogelijke schending van privacy in de nieuwe Wiv. Niet voor niets schermen adviseurs met Europese jurisprudentie.
Wat me verbaast, is dat de regering weinig heeft gedaan met de kritiek die het wetsvoorstel heeft gekregen. Ik snap dat je als geheime dienst interessante informatie in sommige gevallen langer wilt bewaren en ik begrijp dat de bestrijding van terrorisme, cyberspionage en sabotage niet begint of stopt bij de landsgrens. Maar ik hoor ook redelijke argumenten om de wet op onderdelen aan te passen, waarbij ik als leek niet zie hoe dat de taken van de diensten ondermijnt.
Daarbij komt dat de AIVD en MIVD ook nog andere middelen hebben om essentiële data binnen te halen, instrumenten die misschien nog wel belangrijker zijn dan bulkinterceptie: dus staan in het volgende artikel hacken en realtime toegang op het menu.
54 Bijdragen
[Verwijderd]
Diny Pubben 9
[Verwijderd]Gebeurt er nu een aanslag in dit land dan leest de Overheid gewoon de BSN data van de slachtoffers en de daders uit. Maar data zijn betekenisloos en zeggen totaal niks over de motieven van de daders.
U hebt een NL paspoortnummer en een BSN nummer, kijk maar even in uw paspoort.
En ik waarschuw u, medische gegevens, mijn achtergrond er staan zeer veel fouten in want ze zijn gedigitaliseerd door Belgische gevangen en komt u achter die fouten van u of u naasten dan hebt u geen correctierecht het kan zelfs niet via de rechter. Daar is niet over nagedacht in de basis en ergens een vinkje verkeerd dan mag u zelf op zoek ook daar is in de basis slecht nagedacht.
Al die systemen zijn prijs kwantiteit en niet privacy en kwaliteit gedreven.
We leven in het dataroof tijdperk met de burger als data slaaf,
zie ook e-Court nu in de polisvoorwaarden van onze zorgverzekeraars als ongrondwettelijk verdienmodel.
In plaats van beelden van hun sokkels te willen, verdienen onze zorgverzekeraars een pak slaag en ben ik blij met de privacy strijders van onze Sleepwet jongeren.
Voor slecht bestuur kun je niet naar de rechter in dit land.
Dat is mijn motivatie om de burgers hier te waarschuwen.
line 5
Diny PubbenTer ondersteuning van jouw verhaal in de Groene, over dat je verkeerde gegevens niet eruit kunnen halen. https://www.groene.nl/artikel/als-insinuaties-feiten-worden.
Dan nog van vandaag bij Bits of Freedom. https://www.bof.nl/2018/01/8/breaking-geheime-diensten-mogen-internetkabels-nu-al-aftappen. Er staat aan de rechterkant 2 stukken die ik goed vond.
Dan iets off topic. https://www.groene.nl/aartikel/vonnis-te-koop
Het gaat over een robotrechter (privete schaduwrechtbank). Een stichting e-Court opgezet/oprichtser Henriëtte Nakad. Mede opgezet/werking door Opstelten en Teeven. Eerst proces kosten omhoog gooien voor de gewone rechtbank. En dan deze opzet er door drukken. Ik plaats deze laatste link er bij omdat, Er nog meer 'normale' gang van zaken onderuit worden gehaald worden. Waarbij je als mens het niet meer kan omkeren. Data, zorgvezekering, incasso, gegevens.
Diny Pubben 9
lineTe beginnen bij onze eigen zorgbestuurders, want veel zorg is niet hard, er kan in de datawereld niet geschoond, zo denken onze analoge politici nog, ze worden er niet op bevraagd en dan worden insinuaties feiten, ook al krijgt men gelijk van de rechter. Het kan in de praktijk niet.
Hoorde we ooit een bestuurder?
MaartenH 10
Diny PubbenDiny Pubben 9
MaartenHFTM zou mijn opmerkingen moeten omdraaien, is ook ervaringsgebonden, het is lastig de datawereld woorden te geven vanuit een zeer negatieve ervaring met zeer terechte conclusies en systeemkritiek op tal van terreinen maar mijn woorden worden hier begrepen.
Ook de journalistiek moet anders, onze Overheid neemt ondoordachte samenhangende besluiten, dan zetten ze de techneut aan het werk en ik vraag me vandaag af hoeveel datarampen kan eens mens verdragen.
j.a. karman 5
Diny PubbenJouw identiteit zou verplicht nagetrokken moeten kunnen worden met echte autenticatie.
Ahmed Aarad 2
Bovendien heeft deze wet een nadelig effect op veiligheid op langere termijn. Men grijpt terug op middelen die werken. Off-the-grid. En als we vanuit veiligheid iets hebben geleerd is dat technologie en zelfs een militaire overmacht niet instaat blijkt om veiligheid terug te laten keren op het moment dat het echt misgaat. Plaats dit in bredere internationale context en men ziet vergelijkbare wetten die zijn of worden aangenomen in NATO lidstaten.
En als het misgaat dan heb je politiek leider of partij als land een invloed op een bevolking die ongehoord is vanuit historisch perspectief. Dit gevaar dreigt, altijd.
j.a. karman 5
Ahmed AaradDaarom worden ze ook wel als geheime diensten aangeduid.
Bij wetten is het eveneens de essentie dat het niet elk huidig technische detail beschrijft maar in neer vage termen. Dat is nu net aangevoerd om de vernieuwing wiv in te zetten.
Geef je die basis voorwaarden niet de aandacht die ze verdienen dan blijft het twisten in vage veronderstellingen.
Ahmed Aarad 2
j.a. karmanj.a. karman 5
Ahmed AaradWaar is: dat die foute verwarring er constant bij gehaald wordt door de tegenstanders.
Dus laten we het eerst hebben over taken van aivd en MIVD. Daar heb je het niet over het is wel degelijk beschreven.
Dan kom je op de methodes. Je zegt dat die geheim moeten zijn. Dat is voor zo ver ik het zie nu net waar de wet over gaat.
Dus jij zegt maakt niet wat ze doen als het maar geheim blijft? Vage kaders zijn dan beter dan helemaal niets.
Ahmed Aarad 2
j.a. karmanBovendien is er al een sleepnet van kracht, bron: Jaarverslag AIVD 2012 pag. 62 https://www.aivd.nl/binaries/aivd_nl/documenten/jaarverslagen/2013/04/23/jaarverslag-aivd-2012/jaarverslag-aivd-2012.pdf
j.a. karman 5
Ahmed AaradMet 1800 man is het vrijwel onmogelijk een degelijke ict neer te zetten. De kosten voor personeel en aanschaf en onderhoud techniek is nogal erg hoog.
Als het niet verder geoutsourced is aan HP IBM aws ict-Nederland etc dan lijkt me dat prima.
Een gedeeld gebruik met overheids-datacentra zodat het echt allemaal onder eigen invloed blijft des te beter. Ik hoor niemand over dat soort ICT aspecten. Vermoedelijk te lastig om daar inzichten en consequenties aan te verbinden.
Jan Smid 8
Je kunt het materiaal van een wetenschapper of journalist echt niet vergelijken met dat van een geheime dienst, en daarnaast is een wetenschapper of journalist gericht bezig met iets te onderzoeken. Daar heeft dus al volop selectie plaatsgevonden. Daarnaast verwacht ik dat een wetenschapper mogelijk medische gegevens heeft van een groep mensen maar wel geanonimiseerd want medisch beroepsgeheim. De enige die ik niet vertrouw zijn verzekeraars.
j.a. karman 5
Jan Smidhans van rheenen 7
dat het NIET-hebben van een Twitter-account, het ontbreken op LinkedIN en Feestbook al een zwaar verdachtsmoment kan worden.
Zonder natrekbaar mobieltje ben je dus helemaal door de (bewuste) onzichtbaarheid, meteen al een potentiële misdadiger?
[Verwijderd]
hans van rheenenHank.Rearden 2 1
[Verwijderd]Wat ik in verhaal van Lensink overigens mis is: welke Search Engine gebruiken Nederlandse overheden en veiligheidsdiensten om in data van burgers te neuzen? Zo gebruikt(e?) NSA zgn. ICREACH (1).
Zou graag eens in eigen dossier willen kijken welke data beschikbaar is, of deze überhaupt wel klopt, en up-to-date is. Kan dit via WOB verzoek?
Wat ook verdacht is: via populaire websites als Geenstijl is onmogelijk gemaakt om via anonieme wegwerpemailservice in te loggen. Dat geeft aan dat sites als GS wellicht al door overheden worden gemonitord om evt. dissidente burgers op te sporen. Wellicht onderzoekje van FTM waard, e.g. werkt TMG (Geenstijls baas) samen met AIVD om "kritische" meningen te monitoren?
1. https://theintercept.com/2014/08/25/icreach-nsa-cia-secret-google-crisscross-proton/
thebluephantom 6
Hank.Rearden 2correctie: NL stemt niet, maar een aantal lieden die niet duidelijk waren inzake dit soort aspecten. volgens eric een goed functionerende democratie
ook denk ik dat er weinig zinvols wordt beriekt. men gebruikt minder digitale technieken, soms heb je geluk zoals met bin laden, dat wel
PaulS
Hank.Rearden 2Niet op basis van de Wob in ieder geval, staatsveiligheid en strafvervolging zijn daarvan uitgezonderd.
http://wetten.overheid.nl/jci1.3:c:BWBR0005252&hoofdstuk=V&z=2016-10-01&g=2016-10-01
hans van rheenen 7
[Verwijderd]Hank.Rearden 2 1
hans van rheenenDiny Pubben 9
hans van rheenenMijn Hippocrates systeemkritiek is al van ver voor het Snowden tijdperk, werd in mijn grote zorgorganisatie niet gehoord en ik kocht intuïtief een mobiele telefoon, cash en zonder kopie paspoort.
De reacties toen in mijn privé omgeving, lachen en je hebt gelijk dat lezen wij over een paar jaar wel in de krant, vandaag heb ik vaak nog maar een paar uur nodig, gezien waar je nu weer van beroofd bent en zie ik afschuw op gezichten. Kortom het databesef wordt groter.
thebluephantom 6
Diny PubbenMarla Singer 7
hans van rheenenNog een paar van die enge stappen en we gaan het in het buitenland zoeken.
Schuilbunkers in Nieuw Zeeland schijnen nogal populair te zijn.
hans van rheenen 7
Marla Singerlocke 5
Overhandigen aan de meester.
Mark de Goeij
Theo Min 1
MaartenH 10
Theo MinUit Wikipedia:
"Italiaanse rechters besloten:
Het is een soort onzichtbare regering, waarin de loge P2, bepaalde afdelingen van de geheime diensten, de georganiseerde misdaad en het terrorisme nauw verbonden zijn. Een duistere groep met extra-institutionele banden heeft jarenlang in ons land geopereerd met als doel de politieke conditionering van de democratie en de persoonlijke macht te verwerven. Om zijn doelstellingen te verwezenlijken, maakte deze groep gebruik van terrorisme."
Iets dergelijks is met moslim terrorisme ook weer heel goed mogelijk. Zie: https://www.sott.net/article/323039-Nice-and-then-Munich-German-journalist-married-to-Israeli-politician-at-scene-of-both-attacks
Marla Singer 7
MaartenHMonique Sparla 1
Peter Zwitser 9
Maar toch.
Beste Harry, als je twijfelt wat je moet stemmen en je ziet dat zo'n beetje alle onafhankelijke deskundigen, raadgevende organen, e.d. tegen de wet in deze vorm zijn, hoe lang blijf je dan nog twijfelen?
Maar ga vooral door met deze razend interessante artikelen, ook als je niet meer twijfelt.
Iemand anders noemde al twee artikelen in de zijlijn van een artikel op Bits for Freedom. Maar ook dat artikel zelf is interessant, omdat het laat zien dat nu al met leugens wordt geprobeerd het referendum te beïnvloeden: https://www.bof.nl/2018/01/18/breaking-geheime-diensten-mogen-internetkabels-nu-al-aftappen/
(Ik zeg bewust leugens, want je maakt mij niet wijs dat twee deskundigen als het wonderbaarlijk tot inkeer gekomen D66-Kamerlid Verhoeven en de minister dit niet weten.)
line 5
Peter ZwitserDoor de afgelopen jaren is de, een soort afkalving onstaan. Qua partijen. Behoorlijk wat mensen zijn tegen VVD , ook in de partijen zelf. En dat is niet alleen nu. Maar niemand vraagt zich af, hoe hij de De kon worden. Wat is de reden dat de andere partijen er mee in gaan? Iemand? Een idee?
Peter Zwitser 9
linePlasterk (PvdA) verdedigde deze wet hartstochtelijk. Maar ik durf wel om 'n fles wijn te wedden, dat de PvdA over 'n paar maanden tegen deze wet is. Ze zijn nu uit de regering, dus hebben ze de handen vrij.
(Hmmm, wel 'n goedkope fles wijn, want met die windvanen van de PvdA weet je 't nooit zeker.)
Bij D66 heeft kennelijk het omgekeerde proces plaatsgevonden.
Maar ja, iemand anders had het hier al over het stemgedrag. Ik blijf me daar ook over verbazen. Keer op keer blijkt uit opinieonderzoeken dat het grootste deel van de mensen eigenlijk 'n heel ander, op veel punten progressiever, beleid wil. Bijvoorbeeld op het gebied van de gezondheidszorg. En waar stemt het grootste deel vervolgens op?
Als Rutte straal loopt te liegen tegen Roemer en Roemer laat zich door zo'n keiharde leugen wat uit z'n evenwicht brengen, dan heeft Rutte het debat gewonnen, volgens het overgrote deel van de journalisten e.d. Tja. Dan krijg je dus dit soort regeringen.
(Da's mijn privé-verklaring, niet wetenschappelijk onderbouwd, en daar durf ik zelfs geen fles bubbeltjeswijn op in te zetten.)
[Verwijderd]
Wie zal de bewakers bewaken?
En wie de bewakers van de bewakers van de bewakers?
Het parlement, althans dat (grote) deel waan-van-de-dag-clowns in dat parlement doet het niet of volstrekt onvoldoende.
In navolgend boekje lees ik dat niet-disfunctionele psychopaten heel bruikbaar zijn voor werk als 'geheim agent', juist omdat ze gevoelloos zijn en daardoor geen angst kennen, en geen of een buitengewoon gebrekkig ontwikkeld geweten hebben.
http://www.debezigebij.nl/boeken/de-lessen-van-de-psychopaat-2/
Het verschil tussen 'goed' en 'kwaad' is bij deze groep van mensen niet ontwikkeld. Hun hersens zijn er simpelweg ongevoelig voor; het wordt ook niet begrepen.
Een geheime dienst is ook binnen de democratische rechtsstaat een noodzaak (omdat sommige zaken zich het best laten bestrijden mede door onzichtbaar toezicht en beleid). Maar zoals alle centra waar macht zich concentreert, is ook daar de kans levensgroot dat de macht corrumpeert en/of zich laat inzetten door gecorrumpeerde narcisten en psychopaten op andere plekken binnen de landelijke overheid.
Nederland vrij van corruptie en machtsbederf?
Het is enkel goed verhuld?
Marla Singer 7
[Verwijderd]Harry Lensink
Marla SingerLater meer....
[Verwijderd]
Harry LensinkWie houdt adequaat toezicht op de (mate van) onafhankelijkheid van die controlelichamen?
Zwakke schakel in de Trias Politica is nog steeds, dat de uitvoerende macht (die, zoals de geschiedenis en dagelijkse praktijk laten zien) niet adequaat wordt 'bewaakt' door het parlement, de poppetjes in de 'onafhankelijke' controlelichamen benoemt.
Die benoemingen zijn dan zo goed als politiek gekleurd.
'Onafhankelijkheid' is naar mijn stellige overtuiging een objectief gegeven dat zich niet politiek kan en moet laten kleuren. De dagelijkse praktijk (en historisch inzicht) leert dat zulks een illusie is en was.
Pieter Ahsmann 5
Harry LensinkPieter Ahsmann 5
Wat ik mis in de hele discussie, en alle artikelen tot nu toe, is de reden voor al dit en eigenlijk, als persoonlijke frustratie inmiddels, het gebrek aan reflectie bij al deze gebeurtenissen, die consequent witgewassen worden door wat op de redactie van FTM als kwaliteitsmedia geldt.
Veiligheid is de marketingterm waarmee deze wet ons wordt verkocht maar het medicijn lijkt me net zo dodelijk als de kwaal die genezen dient te worden.
De nasleep van 9/11 heeft laten zien dat ondanks wetten, ondanks ingebouwde veiligheden en ondanks ingebouwde controle mechanieken, een land werd binnengevallen dat hooguit zijdelings betrokken kon zijn geweest bij deze aanslagen.Met onze 'politieke' steun, zonder juridische consequenties. Met als gevolg het begin van de destabilisatie van het Midden-Oosten. Oeps.
Inmiddels zijn we 17 jaar na dato zover dat we (jawel, telkens met actieve of passieve steun) nog een aantal landen kennis hebben laten maken met ons beleid, verkocht als het brengen van vrijheid en democratie want nare dictators en onvrije mensen.
De dreiging en vluchtelingenstroom naar Europa zijn een direct gevolg van de keuzes van onze eigen politieke leiders. In hun handelen en gemaakte keuzes heeft de Nederlandse politiek bewezen kortzichtig te zijn tot en met.
En dan mogen we nu gaan stemmen over een stuk wetgeving dat wel of niet onze vrijheden onbeperkt wel of niet zal gaan beperken.
What fools do we give the tools?
thebluephantom 6
Pieter AhsmannPieter Ahsmann 5
thebluephantomwillem Broekhuis 6
Iedereen kan via internet communiceren zonder dat de inlichtingendiensten er één letter van kunnen onderscheppen.
Er is in Europa al een groot netwerk van "terroristen", echte of onechte, die met elkaar communiceren zonder dat welke inlichtingendienst dan ook hier enige invloed op heeft.
Na een aanslag zeggen diensten altijd dat de aanslagpleger al bekend was bij een dienst. Dit is natuurlijk lulkoek! Als dat zo was had een dienst de aanslag wel willen voorkomen. Want dat geeft een flinke bos veren in de al zo kaal bedeelde konten van de inlichtingen Bobo's. Of het moeten van te voren door diensten zelf op touw gezette aanslagen zijn geweest waar ook bewijzen voor zijn. Met name wordt er altijd een paspoort of identiteit papier op de plaats delict gevonden. Wat op zich heel raar is omdat een terrorist zich na een aanslag niet speciaal bekend wil maken omdat bij overleving hij graag onbekend wil blijven.
Dus is er in mijn ogen een heel andere reden voor het vissen achter een sleepnetwet. Dat is gewoon de burgers kunnen afkijken en afluisteren!
Ze kunnen je microfoon of je camera aanzetten. Ben je net even lekker bezig met iets waarvan je echt vindt dat het privé is en dat ook zo wilt houden. Daarom wil je niet dat een stel mensen die bij één van de diensten werkt zich lekker gaat bevredigen op beelden die hij van je heeft!
Lodewijk 6
Aangezien het 'Sleepnet' e.d. worden opgetuigd met het argument 'terrorisme', kan dit sleepnet nu worden opgeheven, wegens ontbreken van dat argument. Ben benieuwd, wat voor smoes de politiek nu uit de kast gaat trekken.
line 5
https://www.bof.nl/2018/01/23/de-spelregels-van-de-sleepwet-worden-nu-al-overtreden/
line 5
https://www.netkwesties.nl/documenten/25%20jaar%20internet%20in%20Nederland.pdf