
FTM verdiept zich sinds 2013 de wijze waarop grote banken in Nederland vele duizenden ondernemers in het MKB met rentederivaten opzadelde. Complexe financiële producten waarvan MKB’ers niet begrepen wat voor schadelijke uitwerking ze konden hebben. Dat had voor vele ondernemers desastreuze gevolgen. FTM drong door tot de kleinste details van deze grote misstand in de financiële sector. De serie artikelen vormt ook het langst lopende dossier op FTM. Lees meer
FTM zat meer dan 3 jaar de banken op de hielen en er ligt nu een oplossing.
Banken verkochten derivaten niet alleen aan woningcorporaties als Vestia, maar ook op grote schaal aan kleine ondernemers waarvan iedereen wist dat zij een verwaarloosbare kennis hadden van complexe financiële producten. Wilden die ondernemers uit het MKB opeens zo graag derivaten als renteswaps afnemen? Nee, ze werden daar in vele gevallen toe gedwongen. Geen renteswap, geen lening, zo luidde een voornaam verkoopargument van de bankiers. Langzaam beginnen de nadelige gevolgen van deze verkooppraktijken duidelijk te worden. De rentederivaten blijken voor duizenden ondernemers het equivalent van wat de woekerpolis ooit voor consumenten waren. De grote vraag is: wat nu? Worden de banken tot de verantwoording geroepen of wordt het probleem vooruit geschoven en moeten benadeelde MKB'ers - net als woekerpolis-slachtoffers - eindeloos wachten op een halfbakken oplossing of zal de rechtspraak een vroegtijdig vonnis vellen? FTM volgt sinds 2013 deze kwestie op de voet en dringt door tot de voornaamste details. Het dossier en de lezers en experts die er in de afgelopen jaren hun bijdrage aan leverden, vormt een rijke bron aan kennis.
De AFM heeft het publiek jarenlang verkeerd ingelicht over wetgeving rentederivaten
Derivatendrama: gedupeerde particulieren, scholen en ziekenhuizen kunnen via de rechter geld terugeisen
Podcast | Hoe de AFM de banken van een onoplosbaar probleem bevrijdde
Hoe de AFM de banken van een onoplosbaar probleem bevrijdde
Schaderegeling derivatendrama: gerechtigheid voor ondernemers of ‘handjeklap met de banken’?
Uitspraak Hoge Raad is doorbraak voor gedupeerde ondernemers in derivatendrama
Podcast | Wettelijk beschermd tegen bancaire wanpraktijken – totdat er schade is
Juridische strijd tussen MKB en de banken is ‘David tegen Goliath’
Wettelijk beschermd tegen bancaire wanpraktijken – totdat er schade is
Podcast | De kredietcrisis van het MKB duurt voort: drieduizend ondernemers wachten nog op definitieve schadevergoeding rentederivaten
https://pixabay.com/photos/lechner-sculpture-arts-queue-50119/ © Free
Wettelijk beschermd tegen bancaire wanpraktijken – totdat er schade is
Duizenden ondernemers, scholen, ziekenhuizen en woningbouwcorporaties leden grote financiële schade vanwege de financiële producten die ze door hun bank kregen aangesmeerd. Ze dachten op schadevergoeding te kunnen rekenen omdat ze wettelijk waren beschermd tegen financiële wanpraktijken. Dat bleek een wassen neus: toen de schadebetalingen voor de banken in de miljarden dreigden te lopen, werden wettelijke definities terzijde geschoven. Gedupeerden boven een bepaalde omvang ontvingen daardoor geen cent.
-
Circa 22.000 ondernemers en semipublieke instellingen leden voor miljarden schade doordat banken hen hadden opgezadeld met renteswaps: financiële producten met zorgvuldig verborgen gebreken.
-
Duizenden ondernemers kwamen in de financiële problemen en werden onder druk gezet door hun bank. ‘Ze opereren echt als de maffia, met een geweer tegen je hoofd.’
-
De AFM werd in 2016 op de vingers getikt door de minister van Financiën, omdat zij ernstig tekort schoot in haar toezicht. Er werd een schaderegeling opgetuigd: het Uniform Herstelkader rentederivaten (UHK). 3000 gedupeerde MKB’ers en semipublieke instellingen kunnen echter geen aanspraak doen op het UHK.
-
Hoewel deze partijen bij het afsluiten van de contracten als niet-professioneel werden ingeschat en wettelijke bescherming genoten, werden ze plots geherkwalificeerd als professioneel, waardoor ze buiten de reikwijdte van het UHK vallen.
-
‘Zeer onrechtvaardig,’ noemt Pieter Lijesen van de stichting Renteswapschadeclaim de herkwalificaties. Veel semipublieke instellingen krijgen geen cent terug. Advocaat Chantal van den Borne spreekt van een grote schande: ‘Het gaat om publiek geld; geld dat onderwijs- en zorginstellingen kwijt waren aan hun renteswaps, gaat dus niet naar onderwijs of zorg, maar is ten onrechte in de zakken van de bank verdwenen.’
-
De AFM houdt zich afzijdig en zegt dat het niet haar taak is om in te grijpen: ‘Het UHK is een overeenkomst tussen de banken en de derivatencommissie.’ Advocaten van gedupeerden zijn echter allerminst te spreken over de rol van de toezichthouder. Advocaat Jan Michiel Wagenaar: ‘Wat heeft wettelijke bescherming voor nut als die uitsluitend geldt bij het afsluiten van het contract, en niet wanneer er schade is?’
‘De bank was altijd een vertrouwenspersoon, een partner waarmee we samenwerkten. Het klinkt raar dat nu te zeggen, want inmiddels weet ik: het zijn de grootste boeven die er zijn. Maar toen was dat anders, hoor. Zij hadden er ook belang bij dat het goed ging met mijn zaak.’ Aan het woord is een vastgoedondernemer die in 2007 voor ongeveer 20 miljoen euro meerdere renteswaps afsloot bij twee banken. Hij wil zijn verhaal met Follow the Money delen, op voorwaarde dat hij anoniem blijft: ‘Ik heb nog altijd met die banken te maken.’
Zijn eenmanszaak is een van de 22.000 ondernemingen die voor de kredietcrisis door de banken renteswaps kregen aangesmeerd. De Nederlandse grootbanken stopten het MKB, woningbouwcorporaties en semipublieke instellingen, zoals universiteiten en zorginstellingen, in die jaren vol met deze complexe financiële producten. De banken verzuimden uit te leggen hoe die producten precies werkten en misleidden hun klanten zelfs bewust; renteswaps leverden de banken mooie winsten op. Hun nietsvermoedende klanten leden vervolgens miljarden schade, omdat deze producten helemaal niet geschikt waren voor hun situatie.
Op het bureau van de vastgoedondernemer ligt een stapel papier van ruim 20 centimeter: het dossier van de rechtszaak die hij begin dit jaar aanspande tegen de Rabobank, de voornaamste speler in het derivatendrama. Hij eist dik 4 miljoen euro: dat is de schade die hij heeft geleden als gevolg van de renteswaps die hij in 2007 bij deze bank afsloot om zich in te dekken tegen rentestijgingen op zijn bedrijfsleningen. ‘Het was iets nieuws. De bank zei dat het een beter alternatief was voor een lening met vaste rente.’
Renteverhogingen als gevolg van de swap
Die voorstelling van zaken was vals. Op zijn leningenportefeuille ontstond een enorme overhedge en zijn renteswaps ontwikkelden een negatieve waarde. Dat had gevolgen voor het risicoprofiel dat de bank van hem bijhield. De bank schatte zijn financiële situatie vervolgens riskanter in en verhoogde de risico-opslagen op zijn leningen stapsgewijs van 0,8 naar 2,8 procent. Hoewel de marktrente na de crisis alleen maar omlaag ging, werd de ondernemer zo juist geconfronteerd met rentelasten die liefst 2 procent hoger waren dan verwacht. ‘Dat speelde bovendien in de slechte jaren na de kredietcrisis. Ik heb ruim een miljoen extra rente betaald.’
‘Je staat ineens borg met alles wat je bezit, tot je trouwring, autosleutels en kinderspaarpotjes aan toe’
Dat was niet het enige probleem: de Rabobank plaatste hem in bijzonder beheer. ‘Ik wil heus niet de zielige jongen spelen. Het was natuurlijk niet alleen de swap die problemen veroorzaakte, maar die trok me middenin de kredietcrisis wél nog verder naar beneden.’ Volgens zijn advocaat was hij zonder de swaps nooit in bijzonder beheer beland. ‘Dan hadden de cashflow en het risicoprofiel van het bedrijf er echt anders uitgezien.’
De daaropvolgende acties van de bank maakten zijn leven tot een nachtmerrie. De bank zette hem onder druk om te tekenen voor herstructurering van de leningenportefeuille van zijn bedrijf. De Rabobank eiste bovendien extra zekerheden, waarvoor zijn vrouw en moeder moesten tekenen. 'Daar heb ik slapeloze nachten van gehad. Je staat ineens borg met alles wat je bezit, tot je trouwring, autosleutels en kinderspaarpotjes aan toe.’ Hij moest verplicht panden verkopen, schulden aflossen en finale kwijting verschaffen, wat betekent dat je afstand doet van toekomstige schadeclaims tegen de bank. Voor de herstructurering zelf moest hij 20.000 euro aftikken. ‘Als je niet tekent, verlengen ze de leningen niet en liquideren ze je zaak. Ze opereren echt als de maffia, met een geweer tegen je hoofd. En je kunt nergens anders heen omdat je dan eerst de negatieve waarde van je swaps moest aftikken.’
Minister tikt toezichthouder op de vingers
Hij is niet de enige ondernemer die door de Nederlandse banken onder grote druk werd gezet omdat zijn renteswaps onder water stonden. Jarenlang leken de banken weg te komen met dit soort praktijken, ook al waren zij het die onrechtmatig hadden gehandeld: met de verkoop van rentederivaten aan het MKB hadden ze hun zorgplicht geschonden.
Waar de Britse toezichthouder (FCA) al in 2012 ingreep en Engelse banken dwong ondernemers te compenseren vanwege het vergelijkbare Rate Swap Scandal, schoot de Autoriteit Financiële Markten (AFM) ernstig tekort in haar toezicht. De banken mochten van de AFM in 2014 zelf ‘herbeoordelen’ of ze fouten hadden gemaakt bij de verkoop van rentederivaten. Die concludeerden dat henzelf nauwelijks iets te verwijten viel en de AFM achtte hun herbeoordelingen aanvankelijk van 'voldoende' kwaliteit.
‘De AFM was onvoldoende streng en consistent bij het uitvoeren van steekproeven om de kwaliteit van de herbeoordelingen te toetsen’
De minister van Financiën besloot anders. Hij tikte in december 2015 zowel de banken als de AFM op de vingers: ‘Uit een nadere analyse is gebleken dat de AFM onvoldoende streng en consistent is geweest bij het uitvoeren van steekproeven om de kwaliteit van de herbeoordelingen te toetsen.’ De AFM huurde consultancykantoor Alvarez & Marsal in om de oorzaken van haar eigen falen in kaart te brengen. Dat concludeerde in 2016 dat de complexiteit van het project werd onderschat, de communicatie slecht was en er te veel onervaren mensen waren ingezet; ‘diverse signalen hebben niet direct tot ingrijpen geleid.’ Er was ‘onvoldoende vanuit het klantbelang [..] geredeneerd’ waardoor klanten vaak niet de ‘behorende compensatie zouden ontvangen.’
De minister riep in maart 2016 een onafhankelijke derivatencommissie in het leven om een Uniform Herstelkader rentederivaten (UHK) vast te stellen, dat de gedupeerden gerechtigheid moest bieden. 18.953 ondernemers maken binnen dat UHK aanspraak op compensatie voor de geleden schade.
Duizenden ondernemers niet gecompenseerd
Halverwege 2016 werd de eerste versie van het UHK gepresenteerd, maar nu, drie jaar later, is de afhandeling ervan nog altijd niet afgerond: eind april meldde FTM dat 3000 ondernemers nog wachten op een definitief aanbod van de Rabobank. Ondanks die vertraging is Pieter Lijesen, voorzitter van de stichting Renteswapschadeclaim, over het algemeen tevreden over de voortgang: ‘Dit is de eerste keer dat ik meemaak dat de banken bij schadeherstel zo in de meewerkstand zitten.’ Hij is ook te spreken over de hoogte van de schadevergoeding die de derivatencommissie heeft opgelegd: ‘MKB’ers die binnen de regeling vallen, worden echt goed gecompenseerd.’ Maar er is wel een ander pijnpunt: ‘De echte problematiek vinden we bij de dossiers die buiten het UHK vallen.’
En dat zijn er veel. Bijna 3000 gedupeerde MKB'ers en semipublieke instellingen kunnen geen aanspraak doen op het UHK. Ze zijn te groot. Lijesen: ‘Als de klanten die op de grens van het UHK balanceren daar toch binnen zouden vallen, krijgen ze een grote schadevergoeding. Het gaat bij dit soort partijen over vele miljoenen.’
‘De banken ontlopen daarmee herstelbetalingen voor het merendeel van de schade die ze hebben aangericht’
‘Een doekje voor het bloeden,’ noemt advocaat Jan Michiel Wagenaar het UHK. Hij staat verscheidene grotere ondernemers bij in hun juridische strijd tegen hun bank en vindt de reikwijdte van het UHK veel te beperkt: ‘Het Herstelkader biedt vooral herstel voor de banken, maar duizenden gedupeerden krijgen geen cent. Alle grotere MKB’ers vallen erbuiten.’ Hij is ook kritisch over de hoogte van de vergoedingen: ‘Wie wel onder het UHK valt, krijgt slechts een deel van de werkelijke schade vergoed. De banken ontlopen daarmee herstelbetalingen voor het merendeel van de schade die ze hebben aangericht.’ Hij vervolgt: ‘In Nederland hebben de banken samen slechts 2 miljard gereserveerd voor het UHK en daarvan gaat minimaal 800 miljoen op aan hun eigen mensen en de accountants die de dossiers controleren. Als je het vergelijkt met de Engelse situatie, is het UHK een lachertje. De schadevergoedingen in het Rate Swap Scandal zijn veel royaler.’
Niet-professionele beleggers
Hoe zit het precies met de reikwijdte van het UHK, wie valt erbinnen en wie erbuiten? Leidend is de status van de klant. Het Herstelkader moet alle niet-professionele klanten compenseren. Zij zijn niet deskundig op het gebied van complexe financiële producten en genieten daarom extra bescherming, zoals verankerd in de Wet financieel toezicht (Wft) en in de MiFID, een Europese beleggingsrichtlijn die de integriteit van financiële markten moet beschermen. Professionele beleggers vallen buiten het UHK: zij worden geacht deskundig te zijn op het gebied van rentederivaten en hadden dus kunnen (of moeten) weten wat voor contracten ze met hun bank afsloten.
‘2.780 klanten (8.146 contracten) komen niet in aanmerking voor compensatie onder het herstelkader, bijvoorbeeld omdat zij zijn aangemerkt als professioneel of deskundig,’ antwoordde minister van Financiën Wopke Hoekstra vorig jaar september op Kamervragen over het UHK.
Het UHK is dus alleen van toepassing op niet-professionele beleggers. Wie als professioneel of deskundig is aangemerkt, valt buiten de boot. Er is echter iets vreemds gebeurd: de derivatencommissie die het UHK opstelde, heeft voor de bepaling van dat onderscheid niet iemands daadwerkelijke deskundigheid bij het afsluiten van het rentederivaat leidend gemaakt, maar een omvangscriterium: hoe groot een onderneming is.
FTM sprak daarover met Theo Kocken, een van de drie leden van de derivatencommissie. ‘We kregen van Dijsselbloem opdracht een uniforme oplossing te vinden voor niet-professionele partijen, specifiek de MKB'ers. Maar we hebben gekeken naar meer dan alleen het MKB, want dat is natuurlijk een onduidelijke definitie. Wij besloten: we volgen gewoon de wet om te bepalen wat een niet-professionele belegger is. En dan kom je uit op de omvangscriteria zoals die in de Wft en de MiFID staan beschreven.’
Kocken legt uit waarom er naast die MiFID-omvangscriteria nog een aanvullende toets van ‘deskundigheid’ is toegevoegd die nog meer bedrijven uitsluit: ‘We wilden voorkomen dat grote vastgoedbeleggers, die geen MKB'ers zijn maar qua balans wel aan die criteria voldoen, binnen het Herstelkader zouden vallen. Van hen mag verondersteld worden dat ze deskundig waren of die kennis inhuurden; ze hadden vaak een treasury specialist in dienst.’ Een van de eisen van deze deskundigheidstoets is opnieuw een omvangstoets: alle vastgoedondernemingen met meer dan 10 miljoen op de balans vallen door deze regel buiten het kader.
Ook de vastgoedondernemer die eerder aan het woord kwam, valt hierdoor buiten het UHK: zijn swapcontracten overstijgen immers de 10 miljoen. ‘Voor de financiering van grote vastgoedprojecten zit je al snel boven dat bedrag. Dat kun je niet met eigen geld doen.’ Maar daarom is hij niet meteen ‘deskundig’ op het gebied van rentederivaten. ‘Ik ben geen professionele partij met een treasury afdeling, ik heb gewoon een eenmanszaak. Ik zet mooie gebouwen neer. Ik heb met moeite het MBO afgerond, de rest heb ik in de praktijk geleerd.’ Simpele financiële zaken begrijpt hij gerust: ‘Hoe hoog moet de lening zijn, voor hoelang: één, drie of vijf jaar, en wat voor rente betaal je dan? Dat soort dingetjes.’ Maar over overhedges, marginverplichtingen of een negatieve waarde die op de balans van zijn bedrijf zou drukken, had niemand hem iets verteld. ‘Mijn accountant, een van de grote vier, wist aanvankelijk niet eens dat die negatieve waarde op mijn balans kwam te staan. Die ontdekten dat pas jaren later.’
‘Hij is niet de enige klant die achteraf anders wordt ingedeeld omdat de bank met twee maten meet’
Zijn advocaat vindt het absurd dat zijn cliënt buiten het UHK valt omdat hij ‘professioneel’ zou zijn. ‘Ook de bank zelf heeft mijn cliënt altijd als niet-professioneel gekwalificeerd.’ Hij slaat een van de mappen op het bureau open en zoekt het formulier dat ten tijde van de verkoop door de bank is ingevuld. Hij wijst: het vakje ‘niet-professioneel’ staat aangekruist, niet het hokje ‘professioneel’ daar pal onder. Maar bij de schaderegeling wordt zijn cliënt ineens wel als professioneel aangemerkt, simpelweg omdat hij de omvangscriteria van het UHK overschrijdt. Dit is volgens de advocaat volledig in strijd met jurisprudentie: ‘Zelfs voor professioneel geclassificeerde klanten is uiteindelijk de relevante kennis en ervaring met derivaten doorslaggevend, en niet de omvang.’ Zijn cliënt is niet de enige klant die achteraf anders wordt ingedeeld omdat de bank met twee maten meet.
‘Zeer onrechtvaardig,’ noemt Pieter Lijesen van de stichting Renteswapschadeclaim deze herkwalificatie. Hij spreekt bovendien tegen dat het omvangscriterium vooral vastgoedjongens uitsluit: ‘Denk aan komkommer- en tomatenkwekers die een paar voetbalvelden aan kassen hebben staan. Daar werken doorgaans alleen de familieleden en wat Poolse plukkers. Het zijn bedrijven met een grote omzet, maar dat betekent niet automatisch dat ze verstand hebben van derivaten. Naar de aard van het bedrijf wordt niet gekeken.’
Hij geeft een ander voorbeeld: ‘Ik adviseer een kerkgenootschap dat werkelijk niets weet van rentederivaten. Maar ze hebben twee kerken op de balans staan; de waarde daarvan is boven de 20 miljoen euro gestegen. Daardoor worden ze binnen het UHK ineens als professioneel geclassificeerd.’
Niemand weet hoe groot de schade voor deze groep geherkwalificeerde partijen exact is. De AFM meldt op vragen van FTM geen idee te hebben van de omvang ervan, en ziet dit ook niet als haar taak: ‘De AFM heeft geen compensatiebevoegdheden binnen de Wft. De omvang van eventuele schade voor alle MKB’ers met rentederivaten is daarom niet door de AFM in kaart gebracht.’
Semipublieke instellingen
Advocaat Hester Bais, wier kantoor voor diverse partijen tegen de banken procedeert, spreekt van een onterechte aanname: ‘Omvang is niet hetzelfde als deskundigheid. Talloze grotere zakelijke klanten, niet alleen vastgoedondernemers maar ook universiteiten en zorginstellingen, waren absoluut niet deskundig op het gebied van renteswaps. Dat wisten de banken en dat hadden ze ook gewoon zo in hun administratie staan; deze partijen waren bij het afsluiten gekwalificeerd als niet-professioneel. Toch ging de AFM stilzwijgend akkoord met striktere eisen voor de toepassing van het Herstelkader, waardoor deze gedupeerden ineens voor professioneel werden aangezien en zijn uitgesloten.’
Advocaat Chantal van den Borne, bij Dirkzwager gespecialiseerd in rentederivaten: ‘Het gaat om publiek geld. Onderwijs- en zorginstellingen hebben dat geld keihard nodig maar alle grotere partijen zijn uitgesloten van het UHK. Het geld dat ze kwijt waren aan hun renteswaps, gaat dus niet naar onderwijs of zorg, maar is ten onrechte in de zakken van de bank verdwenen.’ Het gaat volgens haar om substantiële bedragen: ze spreekt van ‘swaps van tientallen miljoenen’. ‘De pijn voor semipublieke instellingen is groot, maar ze zijn vakkundig buiten de deur gehouden wat betreft schadevergoedingen. Alleen wanneer ze procederen, kunnen ze mogelijk geld terugkrijgen. Dat is nu nog hun enige optie.’
FTM zag echter meerdere e-mails in waaruit blijkt dat de AFM meermaals uitgebreid is geïnformeerd
Bais en Van den Borne hebben zowel de AFM als de derivatencommissie herhaaldelijk vragen gesteld over de herkwalificaties. Van den Borne: ‘Wij hebben benadrukt dat de oorspronkelijke kwalificatie van de bank leidend moest zijn, want die is indertijd gemaakt op basis van de kennis die toen bij de klant aanwezig was. De banken adviseerden renteswaps aan instellingen die nooit eerder met financiering en renterisico te maken hadden gehad.’ Van den Borne: ‘De AFM en derivatencommissie hebben niets met onze vragen gedaan.’
Ook minister Hoekstra zag geen vuiltje aan de lucht. Hij antwoordde in september 2018 op Kamervragen: ‘Ik heb van de AFM geen signalen ontvangen dat banken na het afsluiten van rentederivaten met semipublieke instellingen, diezelfde instellingen hebben geherkwalificeerd als professionele belegger.’ De AFM heeft jegens de minister en de Tweede Kamer op deze manier een verkeerd beeld van de situatie geschetst, zeggen de advocaten en financieel adviseurs met wie FTM sprak. Bais: ‘De onderwijs- en zorginstellingen die ik vertegenwoordig, waren oorspronkelijk gekwalificeerd als niet-professioneel.’ De AFM houdt nog steeds vol dat zij geen signalen heeft ontvangen over herkwalificaties. FTM zag echter meerdere e-mails in waaruit blijkt dat de AFM meermaals uitgebreid is geïnformeerd.
FTM vroeg de AFM naar haar oordeel over de herkwalificatie van niet-professionele klanten. De AFM antwoordde dat haar rol zich beperkt tot toezicht houden op de uitvoering van het UHK: ‘De AFM heeft op grond van de Wft geen rol of taak bij het compenseren van klanten. Het UHK is een overeenkomst tussen de banken en de derivatencommissie. Voor vragen over de classificatie van MKB’ers voor het UHK kun je bij de derivatencommissie terecht.’
Bewuste keuze van de derivatencommissie
Kocken zegt tegen FTM dat de derivatencommissie bij het vaststellen ‘zo dicht mogelijk’ bij de opdracht van minister Dijsselbloem en de wettelijke definitie van niet-professionele belegger wilde blijven. In zowel de Wft als de MiFID staat echter expliciet dat de classificatie ‘niet-professioneel’ ook kan toevallen aan partijen die een substantiële omvang hebben – met andere woorden: het omvangscriterium an sich kan nooit leidend zijn. Ook de AFM zelf stelde in 2014 dat het ‘de voorkeur’ heeft om ‘inhoudelijke criteria, met name deskundigheid, in aanvulling op omvangscriteria’ mee te nemen in de classificatie.
Advocaat Van den Borne wijst daarnaast op het Beleidskader Derivaten uit 2013 en de Stresstest 2016 derivatenportefeuille bij corporaties. Daarin is als uitgangspunt vastgelegd dat semipublieke instellingen uitsluitend derivatencontracten mogen sluiten wanneer zij als niet-professioneel belegger worden aangemerkt. ‘Dat maakt het des te vreemder dat woningbouwcorporaties, universiteiten en ziekenhuizen voor het UHK ineens wél als professioneel kunnen worden gekwalificeerd, terwijl de overheid zelf heeft gezegd dat dat niet de bedoeling is.’
Wat heeft wettelijke bescherming voor nut als die alleen geldt bij het afsluiten van het contract, en niet wanneer er schade is?
Ook advocaat Wagenaar vindt dat er met twee maten wordt gemeten: ‘Bij het afsluiten van de derivatencontracten was voor de bank duidelijk dat zij geregeld met niet-professionele partijen te maken hadden. De klanten vertrouwden op het advies van de bank en dachten te kunnen rekenen op de wettelijke bescherming die bij die status past, maar nu hanteert de derivatencommissie achteraf een andere definitie, waardoor ze zomaar buiten het UHK vallen. Wat heeft wettelijke bescherming voor nut als die uitsluitend geldt bij het afsluiten van het contract, en niet wanneer er schade is?’
De AFM ziet geen wettelijke grondslag om in actie te komen voor de partijen die nu buiten het UHK vallen. Op aanvullende vragen van FTM wijst de toezichthouder opnieuw naar de derivatencommissie: ‘In het UHK is door de derivatencommissie bepaald dat een separate beoordeling moet plaatsvinden. Een eerder door de bank verrichte classificatie van een klant is voor de toepassing van het UHK niet relevant. Dit is een uitkomst van het UHK, dat is overeengekomen tussen banken en de derivatencommissie [..]. De AFM heeft geen compensatiebevoegdheden en kan niet in actie komen voor herstel van ondernemers die buiten het UHK vallen. Ondernemers die buiten het herstelkader vallen en menen recht te hebben op een schadevergoeding, kunnen zelf een gang maken naar de rechter.’
Kocken wil niet inhoudelijk ingaan op de overwegingen van de derivatencommissie, maar zegt wel dat de commissie überhaupt niet als taak had om semipublieke instellingen mee te nemen binnen het UHK: ‘De opdracht was te zoeken naar een oplossing voor het MKB. Partijen die geen MKB'ers zijn, zoals grote beleggers of ziekenhuizen, kunnen ook gedupeerd zijn en in dat geval bij de rechter schadevergoeding krijgen. Het UHK is een aanvullende route naar compensatie bedoeld voor MKB'ers, en ontneemt andere groepen geen mogelijkheden.’ De keuze om de omvangscriteria leidend te maken, was volgens Kocken vooral een praktische: ‘Wij wilden de grenzen van het UHK zo helder mogelijk formuleren, zodat het zo snel mogelijk kon worden uitgevoerd. Hoe de banken zelf hun klanten indeelden als professioneel of niet-professioneel, was aan hen. Elke bank deed dat op andere gronden en documenteerde dat anders. Het zou enorm veel extra complexiteit opleveren om die classificaties leidend te maken. De afhandeling van het UHK zou dan nog vele jaren langer hebben geduurd.’
Bais is het daarmee oneens: ‘Die indeling is niet ingewikkeld of onduidelijk. Ik heb nog nooit een dossier gezien waarin de classificatie van de bank ontbrak. Er staat in zo’n geval altijd netjes aangekruist “geen kennis en ervaring”. Het is schandalig dat diezelfde klanten nu ineens deskundig en professioneel worden geacht.’
Frank Wijn, MKB-adviseur die vanaf het begin werd betrokken bij het ontwerp van het UHK: ‘Wij hebben de derivatencommissie en de AFM er meermaals op gewezen dat ze door deze arbitraire afbakening een grote groep niet-professionele partijen zouden uitsluiten van het UHK. Dat is weliswaar in het belang van de banken, maar niet van de gedupeerden.’
Op de vraag of het de bedoeling was van het ministerie om semipublieke instellingen zoals scholen, ziekenhuizen en woningbouwcorporaties bij voorbaat uit te sluiten van het UHK, antwoordt het ministerie van Financiën: ‘Het herstelkader sluit aan bij de definitie van niet-professionele klanten in de Wft (gebaseerd op MiFID) en betrekt daarmee bijvoorbeeld ook kleine(re) scholengemeenschappen. Of een semipublieke instelling onder het bereik van het UHK valt, hangt ervan af of die op basis van het UHK niet-professioneel en niet-deskundig is.’
Alleen de rechtbank rest nog
Klanten die buiten het UHK vallen, kunnen geen bindend advies van de derivatencommissie vragen. Het enige dat ze rest, is de gang naar de rechtbank. Maar ook rechters oordelen verschillend. In hoger beroep zijn verschillende vonnissen herzien, en werd geconcludeerd dat er sprake was van ‘dwaling’: banken hebben klanten onvoldoende ingelicht over de risico’s van derivaten. ‘Dwaling’ is een hard oordeel: de bank moet in zo’n geval de gewraakte swapcontracten door de shredder halen, alsof ze nooit waren afgesloten.
‘Het gaat hier om vonnissen die grote consequenties voor de banken hebben. Sommige rechtbanken durven dat niet aan. De scheiding der machten is soms ver te zoeken,’ zegt advocaat Wagenaar. Net als Van den Borne is hij betrokken bij een zaak waarover prejudiciële vragen zijn gesteld aan de Hoge Raad. Bais verwacht deze week het arrest over de zaak die zij in september 2015 op dwaling won bij het Hof Amsterdam. Hopelijk verschaft de Hoge Raad inzicht in de kans op schadevergoeding voor ondernemers en semipublieke instellingen die buiten het UHK vallen. Bais: ‘Lagere rechtbanken moeten de uitspraak van de Hoge Raad volgen. Het Hof van Amsterdam heeft als hoogste feitenrechter de fouten van lagere rechtbanken rechtgezet, maar deze uitspraak is juridisch nog belangrijker.’ Ze heeft goede hoop in de uitkomst: ‘Als advocaat geloof ik in de onafhankelijkheid van de Hoge Raad en vertrouw ik er op dat het recht zal zegevieren.’
De procedure zet hij voort: ‘Er is mij zoveel onrecht aangedaan’
De vastgoedondernemer is al met een zaak bezig. Andere opties had hij niet meer: ‘Maar dan moet je wel jarenlang een advocaat kunnen betalen, want een jaar is niks in zo’n rechtsgang.’ Alle claims die zijn advocaat bij de Rabobank indiende, werden afgewezen. ‘We moesten volgens de Rabobank eerst het UHK-aanbod afwachten.’ Dat aanbod liet echter jaren op zich wachten: er kwamen meerdere brieven met excuses voor de vertraging, maar uiteindelijk kreeg hij te horen dat hij niet in aanmerking kwam voor het UHK. Zijn advocaat: ‘Het zijn vertragingstechnieken. Wanneer een cliënt vervolgens een claim indient, roept de advocaat van de bank als eerste dat de claims zijn verjaard. Dit soort praktijken zie ik bij al mijn cliënten terugkomen.’
‘Ons eigen geld is als sneeuw voor de zon weggesmolten. Dit grapje heeft me miljoenen gekost, geld waar ik met mijn familie hard voor heb gewerkt.’ De ondernemer ziet het nu weer positief in: ‘We zijn van alle kanten gepakt, maar gelukkig waren we niet maximaal gefinancierd. Zodoende hebben we het overleefd. Nu kunnen we weer gaan bouwen.’ De procedure zet hij voort: ‘Er is mij zoveel onrecht aangedaan. Ik laat de bank er niet mee wegkomen.’
111 Bijdragen
jan 961
Thomas Bollen 7
jan 961Een derivaat is een financieel product waarvan de waarde afhangt van een andere variabele; bij een renteswap is dat de rentestand. Ondernemers en semipublieke instellingen kochten renteswaps om zich in te dekken tegen een stijgende rente. Dat was namelijk hun behoefte: hun onderneming financieren met een lening waarvan ze van te voren de rentelast konden inschatten.
Eerder sloten ondernemers een lening af tegen een vaste rente. Maar banken ontdekten halverwege de jaren ’00 dat de verkoop van leningen met een variabele rente in combinatie met een renteswap voor hen veel lucratiever was. In een renteswap is vastgelegd dat de bank de variabele rente die de ondernemer voor zijn lening betaalt, weer teruggeeft. In ruil daarvoor betaalt de ondernemer een afgesproken vaste rente, plus een risico-opslag. De facto betaalt een MKB’er of semipublieke instelling dus alsnog een vaste rente over zijn lening – althans, dat is hoe de banken het brachten.
Ze vertelden niet dat zo’n contract bij een dalende rente onder water komt te staan en dan dus een negatieve waarde heeft. Die negatieve waarde had tal van consequenties waarvan de ondernemers niets wisten. De bank beschouwde de negatieve waarde van de renteswaps als een aanvullend risico op de klant en verhoogde daarom in veel gevallen hun risico-opslag. Ondernemers, ziekenhuizen en scholen moesten dan hogere rentes betalen dan oorspronkelijk was afgesproken – en dat was precies waartegen ze zich hadden willen beschermen met de renteswap. Ze moesten gedwongen hun panden of kassen verkopen, en kwamen erachter dat ze geen kant op konden. Wie wilde overstappen naar een andere bank of zijn lening vervroegd wilde aflossen, moest daarbovenop ineens ook die negatieve waarde aftikken. Dat kon makkelijk oplopen tot 20 procent van het geleende bedrag, afhankelijk van de looptijd van het derivaat.
Arjan 7
Thomas BollenNee, de verkoop is niet lucratiever. In de praktijk is de verkoop van vastrentende leningen juist lucratiever omdat die tegen hogere prijzen werden aangeboden (nu nog de vraag aan een ieder die weet waarom dit zo was? Ik heb zelf de verklaring rond 2005 al gevonden)
Een veel gehoord argument is dat banken de winstmarges in 1 keer konden boeken via renteswaps, wat niet mogelijk is via verkoop vastrentende leningen. Dat is geen valide argument, want het heeft met accountingregels te maken, waarbij die mogelijkheid ook bestaat bij verkoop vastrentende leningen. Je moet die accountingregels kennen en weten hoe banken renterisico hedgen.
Ik heb het Hester Bais ook regelmatig horen zeggen, en ik vrees dat haar dit is ingefluisterd door iemand die "het ergens heeft gehoord" , of die de accountingregels niet goed kent, en het een eigen leven is gaan leiden.
Arjan 7
jan 961Een lening bestaat uit 2 componenten:
- De hoofdsom
- De rente
Dat zit bij een lening in 1 product ingebakken.
Zo kan je een lening afsluiten tegen een variabele rente. Doorgaans wordt dan 1 keer per 3 maanden de rente herzien tegen 3 maands euribor plus een risico-opslag. Leen je voor 5 jaar geld, dan wordt dus om de 3 maanden de renteherzien. Maar je kan ook tegen een vaste rente lenen voor de gehele looptijd van de lening. De variabele euribor rente is typisch een rente die wordt gebruikt bij ZAKELIJKE leningen. Bij hypotheekleningen obv variabele rentes werkt het anders. Daar bepaalt de bank wanneer die wordt aangepast naar eigen inzien (eigen inzien betekent vooral kijken naar wat concurrentie doet).
Wanneer de klant variabel leent kan hij als visie hebben dat hij een rentestijging verwacht, en daarom wil overschakelen naar een vaste rente. Dat kan op 2 manieren:
- je gaat naar de bank en wikkelt de oude lening af, en start een nieuwe lening tegen de vaste rente.
- Maar je kan ook een renteswap afsluiten waarbij de oude lening blijft bestaan. In dat geval blijf je de variabele rente betalen via de lening. Maar via de renteswap ga je 2 type rentes ruilen. De variabele rente die je betaalt via de lening ontvang je via de renteswap weer van de bank terug, maar je betaalt vervolgens weer een vaste rente aan de bank.
Je hebt dan meerdere betaalstromen:
1) Via de lening blijf je de variabele rente betalen
2) Via de renteswap ontvangt je die variabele rente weer terug, en betaal je de vaste rente.
De variabele rente kan je tegen elkaar wegstrepen, en per saldo betaal je een vaste rente.
Het is in de werkelijkheid gecompliceerder (ivm de risico-opslag die slechts via lening wordt betaald, en niet in de renteswap is betrokken). Maar dit dekt de lading grotendeels wel.
Nico Janssen 7
ArjanArjan 7
Nico JanssenEn tussentijds kan je het aflossingsschema van de renteswap wel aanpassen zodat het in lijn loopt met die van de lening (en dat gebeurt in de praktijk ook), maar dat is niet gratis omdat je de marktwaarde moet verrekenen van dat stukje aflossing. En bij vastrentende leningen gelden er voorwaarden dat dit gratis kan of dat je een boeterente moet betalen waar de berekening niet identiek is met die van de afrekening van de marktwaarde. Je moet dus goed je eigen situatie beoordelen en of je voor dat lagere tarief die nadelen wil accepteren.
Maar uiteindelijk is de oplossing niet om de verschillen zo goed mogelijk uit te leggen, maar om de vraag te stellen wat de grondslag is van die verschillen. En als die grondslag er niet is, dan moet je het gelijk trekken. Betekent zelfde berekening tav tussentijdse extra aflossingen, maar ook gelijkstelling van voorwaarden om boetevrij af te kunnen aflossen etc.
Maar als banken in vastrentende leningen maatwerkpricing toe passen dan los je alle problemen in 1 keer op. Maar daar willen ze niet aan, ze denken dat de oplossing ligt in de juiste advisering van klanten. Ik heb me al meer dan 10 jaar geleden er bij neergelegd dat ze niet kiezen voor de enige juiste oplossing, waardoor je het simpel houdt, je klanten maatwerkpricing kan bieden, en zonder dat je ze confronteert met allemaal extra risico's. Deze ellende had allemaal niet gehoeven. Er is niet geluisterd. Op allerlei niveau's van Compliance tot AFM knikten ze mee met ons verhaal, zonder enige actie. En dan heb ik het over de periode rond 2006/2007, voordat er ook maar iemand bezig was met dit dossier. En ik heb nu zoiets van dat ze ook maar op de blaren moeten zitten, en dat ik slechts de behoefte heb om af en toe mensen te corrigeren op onjuiste verhalen.
Nico Janssen 7
ArjanVerder is zelfs kwantitatief doorrekenen / vergelijken eigenlijk onvoldoende, want de omstandigheden en en de situatie waarin een partij verkeert kunnen zo erg veranderen dat een kwalitatieve scenario-analyse een beter beeld van nut en opbrengst van een instrument of constructie had gegeven. Maar ja, dat doet de bank ook niet voor je...
Arjan 7
Nico JanssenNico Janssen 7
ArjanHet meest valt dit alles natuurlijk de banken aan te rekenen (zie wettelijke zorgplicht) en het feit dat ze altijd suggereren er voor de klant te zijn. Anders moet je gewoon puur / 100% op de corporate markt gaan opereren. Maar dat durven Nederlandse banken dan weer niet. Van twee walletjes proberen te eten is er altijd 1 teveel.
Arjan 7
Nico JanssenMarla Singer 7
Een commissie die bijna iedereen met een kluitje in het riet stuurt en eigenlijk iedereen naar de rechtbank moet geeft al aan dat die commissie er voor spek en bonen is. En een wederom falende AFM aan de zijlijn.
Maar ja, het gaat om veel centjes van de banken. Dan gelden er natuurlijk heel andere regels want die hufters zijn heilig. Die kunnen ondertussen wel weer megabonussen uitkeren maar ondertussen zijn deze gladde alen wel onder hun wettelijke verantwoordelijkheden geglipt. Het wordt tijd dat het bankentuig in de bak beland als ze weer eens crimineel hebben gedragen want ze gaan maar door met frauderen, liegen en bedriegen en komen er keer op keer mee weg om maximaal een boete te betalen en gaan daarna gewoon weer verder.
Thomas Bollen 7
Marla SingerArjan 7
Thomas BollenThomas Bollen 7
ArjanArjan 7
Thomas BollenEnig idee waarom klanten er toch bewust voor kozen?
De renteswap werd goedkoper aangeboden. Enig idee waarom die goedkoper was?
Ik verklap je nu al dat ik nooit iemand het goede antwoord heb zien geven (wel veel foute verklaringen). En als je het weet, dan gaat het ook nog eens nieuwe vragen voor je oproepen Thomas ;-)
Eveline Bernard 6
Arjanhendrik 52
Dit kan 3 dingen betekenen: of ze hebben de expertise in huis wat ik betwijfel.
Of mensen met deze specifieke expertise voor dit soort zaken zijn gewoon niet voorhanden of te duur.
Of men heeft een hele boterfabriek op het hoofd.
Arjan 7
hendrik 52Co Pater 7
ArjanWe leven in een neoliberale werkelijkheid waarin het belang van de klant totaal niet relevant is, het eigen belang staat voorop. En dat zal bij bedrijven zowiezo al een soort van automatisme zijn.
Per definitie bestaat er ook niet zoiets als : het " belang "van een klant. Hij wil gewoon een eerlijk product voor een eerlijke prijs, that's all.
Het " belang van de klant" is dus gewoon niets meer dan een verkoop en framing techniek die de ware aard van onze economische gesteldheid moet verbloemen.
En zolang banken private instellingen blijven zal er van klantbelang ook geen sprake zijn. Dat kan alleen gewaarborgd worden wanneer instellingen het publieke belang voorop hebben staan. Hoog tijd voor publiek geldsysteem.
Rikkie 7
Co PaterCo Pater 7
RikkieEn wat publiek is moet ook als zodanig benaderd worden en verbeterd, zo moeilijk is dat niet. Een boom behandel je als een boom, en niet als een bos.
Je doet veel te moeilijk dus.
Rikkie 7
Co PaterCo Pater 7
Rikkiehttps://onsgeld.nu/kamerdebat-memo-geldstelsel.pdf
het huidige systeem zou nog wel passen in de middeleeuwen, waar beschaafdheid nog niet zo'n groten publieke eis was.
Rikkie 7
Co PaterMoet er even voor gaan zitten, flink document
Arjan 7
Co PaterTav niet-professionele beleggers ben ik heel helder. Hadden ze niet aan moeten worden verkocht. Compensatie terecht.
Voor de professionele belegger gaat dat niet per definitie op. Daar moet de rechter maar beslissen of de klant moet worden gecompenseerd.
Maar ik heb zelf renteswaps verkocht aan veel professionele klanten die wel wisten wat de risico's waren maar bewust voor het product kozen voor het lagere tarief ivm maatwerkpricing. En daar stonden risico's tegenover waar de rechter maar moet over oordelen of daar voldoende op is gewezen en/of de klant voldoende kennis beschikte.
Maar de gedachte dat al die professionele klanten niet wisten wat het product was en welke risico's het kende, wijs ik per definitie af. Mijn ervaring is dat de meesten professionele klanten voldoende kennis beschikten, en we legden het vooraf ook nog uit (accountmanager ging met Treasury Specialist vooraf naar deze klanten toe om het uit te leggen). En ja, ze hadden niet mijn ervaring met het product, maar ik kan moeilijk aan klanten vragen dat ze eerst maar een paar jaar met me mee moesten lopen in de dealingroom voordat ik ze het product wou verkopen.
We sluiten toch ook allemaal hypothecaire leningen af bij banken zonder dat het kennis niveau het zelfde is van de bankmedewerkers? We kunnen toch niet bij elke product wat we verkopen aan klanten aan ze gaan vragen om eerst maar ervaring op te doen bij banken zodat het kennisniveau hetzelfde is?
Dat verhaal van Hester Bais is erg eenzijdig. Die spreekt namens professionele klanten die de mogelijkheid zien om tonnen tot miljoenen te verhalen bij banken die het zgn niet goed begrepen, en veronderstelt dat mijn hogere kennisniveau tov die professionele klanten oneerlijk is en dat banken daarom de schade maar moet compenseren. Nou, dat kunnen we maar beter niet blindelings doen en aan de rechter voorleggen. Leer mij advocaten kennen, die hebben ook eigen belangen.
Co Pater 7
ArjanDat er heel veel problemen uit zijn voortgekomen, dat alleen al moet toch tot denken aanzetten. Waardeloze producten moeten we dus vanaf, en al helemaal van producten die ethisch niet te rechtvaardigen zijn. Back to basic dus. woekerpolissen hebben toch tot nadenken aangezet ?
Arjan 7
Co PaterVoor het MKB is het niet geschikt. Die moet je een vastrentende lening geven. Een standaard product. Dan betalen ze iets meer rente omdat het geen maatwerkpricing is. Maar helaas heeft concurrentie tussen banken onderling er voor gezorgd dat men swaps met maatwerkpricing ging inzetten. En als jij accountmanager bent van bank A, en ziet dat bank B, C en D met lagere tarieven komt via renteswaps, dan laat zich wel raden dat je wordt gedwongen om ook die renteswap in te willen zetten.
Kom je in de situatie dat niemand snapt wat het nut van renteswaps is, maar dat ze wel worden gebruikt omdat ze lagerer tarieven kunnen aanbieden. En dat is voor accountmanagers uiteindelijk toch de reden om er in mee te gaan. Want als ze niet verkopen, dan komen ze op straat te staan. En daarom had AFM het moeten VERBIEDEN, ipv in te zetten op betere voorlichting klant. Niet alleen ter bescherming van de klant, maar ook voor de accountmanager die het product niet meer mag verkopen en slechts hoeft te concurreren met vastrentende leningen.
Co Pater 7
ArjanEn door concurrentie ontstaat Moral Hazard en vul maar in .........
Hervorming is dus nodig. Alleen al om het systeem minder risico te later nemen.
Nico Janssen 7
ArjanArjan 7
Nico JanssenDat is ook typisch Nederlands. We willen de beste toezichthouders van de wereld, maar het mag allemaal niks kosten.
Nico Janssen 7
ArjanPaul 121 5
Rik van Dongen 4
Paul 121Dat staat toch in het artikel uitvoerig uitgelegd?
Arjan 7
Ik kan je kennis tav dit vraagstuk niet beoordelen, maar ik wil je het volgende voorleggen om die inschatting te maken:
Klant gaat naar bank voor lening 1 miljoen voor looptijd 10 jaar:
1) Klant lost in 10 jaar jaarlijks 100.000 euro af
2) Klant lost tussentijds niks af, en na 10 jaar 1 miljoen euro.
Welke looptijd van de swaprente vormt de basisrente (risicovrije rente) voor beide leningen?
Denk jij dat in beide gevallen de 10 jaars swaprente wordt gebruikt?
Thomas Bollen 7
ArjanArjan 7
Thomas BollenNico Janssen 7
ArjanMichiel WERKMAN 8
En ieder derivaat had vlak na de deal meteen al een negatieve waarde door de in de pricing verborgen provisie.
Klanten is bewust (soms gedwongen) een derivaat aangesmeerd. Punt.
Arjan 7
Michiel WERKMANHet werd geconstateerd door accountmanagers vanuit de corporate clients hoek en vervolgens is iedereen gebruik gaan maken van een fout die ligt in pricing vastrentende leningen.
Heb jij enig idee wat dit is?
Michiel WERKMAN 8
ArjanVanuit het management zijn de argumenten van het verleggen van het renterisico die ik hierboven aanhaal naar voren gebracht als noodzaak In Het Belang Van De Bank. Of daaraan een fout in de pricing van vastrentende leningen aan ten grondslag ligt zou ik niet weten. Zo'n fout, als daar sprake van zou zijn geweest, zou ook gewoon in de pricing tabellen e/o individuele klantopslagen verwerkt hebben kunnen worden.
Dáár werd niet voor gekozen. EUR leningen + derivaat werden ingezet in de concurrentieslag met vnl. ING Bank. De lokale bank ontving grote extra bedragen aan provisie voor ieder derivaat. De accountmanagers (de vertrouwenspersonen van de klant) werden op pad gestuurd met uitsluitend info over produktvóórdelen.
Systeemfout of niet, zo zijn klanten structureel onvoldoende geïnformeerd om zelf een weloverwogen risicobeslissing te nemen.
Arjan 7
Michiel WERKMANZij constateerden dat de swapdesks 10 jarige leningen met aflossingen goedkopere prijzen gaven omdat de gemiddelde looptijd korter was. Via de swapdesk kreeg je bv de JUISTE 7 jaars swapprijs omdat de 10 jaars lening een gemiddelde looptijd had van 7 jaar. Het waren de leningen met aflossingen die zorgden voor de verschillen tussen de vastrentende leningen en de renteswaps.
Of terwijl: Wanneer klanten vastrentende leningen hebben met aflossingen is de kans behoorlijk groot dat ze teveel rente betalen omdat de prijs niet is gebaseerd op de gemiddelde looptijd. Het is de fout in de beprijzing van de vastrentende leningen die accountmanagers er heeft toe aangezet om renteswaps te gebruiken met lagere tarieven om te kunnen concurreren met andere banken.
En dan gaat het balletje rollen en vertellen de accountmanagers elkaar onderling dat je beter renteswaps kan inzetten in strijd om de concurrentie.
Toch had het opgelost kunnen worden door maatwerkpricing toe te passen op vastrentende leningen die rekening houden met aflossingen.
En dan laat zich wel raden wat het management als stelling inneemt: Als we maatwerk pricing toepassen op vastrentende leningen dan ontvangt iedereen dat voordeel. Wij geven liever dat voordeel als het niet anders kan via de renteswaps.
Michiel WERKMAN 8
ArjanToch maak je één cruciale fout. Je stelt:
'... die accountmanagers er heeft toe aangezet om renteswaps te gebruiken met lagere tarieven om te kunnen concurreren met andere banken.'
Dát is pertinent onjuist.
De (mkb)accountmanagers - en ik was daar een van - maar bijv. ook fiatteurs op Risk, werden er met alle middelen van hogerhand(!) toe aangezet om derivaten te pushen. Dat was nadrukkelijk géén vrije keuze of initiatief van de werkvloer. De opdracht kwam via het management van de concern top. De koppeling van de resultaten aan het toenmalige performance management, de beloning en de manier waarop de best verkopende accountmanagers in het zonnetje werden gezet is daarvan het bewijs.
Arjan 7
Michiel WERKMANDe verklaring moet worden gezocht waarom renteswaps hogere marges kunnen genereren dan vastrentende leningen. En het antwoord is simpel: het is er niet. Waar moet het vandaan komen? Renteswaps zijn voor de organisatie per definitie minder winstgevend vanwege hogere operationele kosten.
Het is uiteindelijk het eilandjes belang binnen zo'n organisatie die zichzelf graag die marges toe-eigent die de strijd van de renteswap in het voordeel heeft laten vallen ten faveure van vastrentende leningen. Maar op totaal niveau levert het geen extra winst op. En ik vrees dat ik tot een vrij select groepje behoor die dat doorgrond. Laat Thomas de vraag voorleggen aan Theo Kocken en die zal antwoorden: renteswaps genereren niet meer winst, maar minder vanwege hogere operationele kosten. Het is een domme managementbeslissing geweest.
Er is namelijk geen grotere marge tussen inkoop en verkoop, en IFRS biedt geen onderscheid om anders met winsten om te gaan of je nu klant renteswap of rentevast verkoopt. Wordt bepaald door je hedging.
De opslagverhogingen tijdens de crisis laat ik even achterwege. Is gebruik van gemaakt omdat die mogelijkheid er was (was er niet bij vastrentend). Maar is niet de reden geweest voor forse groei. Is ook jaren later pas doorgevoerd.
Michiel WERKMAN 8
Arjanrisico opslagen te komen. Iets wat met de klassieke "vaste" rente contracten niet mogelijk was! De banken eigenden zich zo stiekem gereedschappen toe die veel klanten schade heeft toegebracht. Dat was m.i. géén 'domme managementbeslissing' dat was "boerenslim".
Dit dus even los van het wel of niet méér of minder winstgevend zijn
van derivaten. Dát kan ik domweg niet beoordelen. Op het niveau van de lokale banken bestond de indruk van extra winst wel degelijk.
Arjan 7
Michiel WERKMANMaar wat ik wil zeggen is dat die druk ook met vastrentende leningen kan worden gezet met upfront fees.
Michiel WERKMAN 8
ArjanArjan 7
Michiel WERKMANMaar waar de oplossing werd gezocht in de renteswap die maatwerk pricing mogelijk maakte voor accountmanagers om te concurreren met andere banken, had men het daadwerkelijke probleem moeten oplossen via een juiste beprijzing van vastrentende leningen.
En ja, ik ben het met je eens dat men de opslagverhogingen niet had moeten doorvoeren bij klanten met renteswaps, en ik ben ook van mening dat renteswaps en vastrentende leningen exact hetzelfde moet omgaan met renterisico (of je eist in beide gevallen onderpand voor rentecomponent, of voor beide niet). Maar de mogelijkheid om de opslagen aan te passen is niet de aanleiding geweest om massaal renteswaps te verkopen. Dat is pas doorgevoerd na uitbraak van de crisis.
Michiel WERKMAN 8
ArjanAlles overziende ben ik van mening dat het een vooropgezet plan geweest is.
Arjan 7
Michiel WERKMANMichiel WERKMAN 8
ArjanIk heb het zelf mogen meemaken. Helaas.
Arjan 7
Michiel WERKMANEn ik zat er nog dichter op. Jullie accountmanagers moesten bij onze desk zijn om ze af te sluiten.
Michiel WERKMAN 8
ArjanArjan 7
Michiel WERKMANMaar vanaf 2005 begon de groei al echt te exploderen. Heb toen met paar man het ook nog proberen tegen te houden, want wij deden daarvoor eigenlijk alleen handel met grote partijen. Dan zat je in een deal met een pensioenfonds, en dan werd je steeds gestoord door iemand die een swap van 500.000 euro wou afsluiten. Ik had op gegeven moment tientallen templates draaien om updates van prijzen te geven, want ze sloten natuurlijk nooit direct af. Was op een gegeven moment er helemaal klaar mee, en wou dit soort kleine transacties niet allemaal aan de desk hebben. Ik vond de verkoop van swaps aan die kleine bedrijven maar onzin.
Maar ja, dan spelen er weer allemaal eigen belangen en toen zijn die speciale desks opgezet. Jij deed waarschijnlijk zaken via een Treasury Specialist van een Corporate Clients regio die vervolgens weer bij de MidCorporate Desk de prijzen ging halen. En de complexere transacties kwamen dan weer bij de echte swaphandelaren in Utrecht of Londen terecht.
Maar goed, ben blij dat ik er inmiddels vanaf ben ;-)
Nico Janssen 7
Michiel WERKMANMichiel WERKMAN 8
Nico JanssenNico Janssen 7
Michiel WERKMANMichiel WERKMAN 8
Nico JanssenBanken gebruiken eigen risk modellen met objectieve en subjectieve criteria en wegingen. Daar heb ik eigenlijk wel vertrouwen in. Althans v.w.b. de creditscore uitkomsten voor kredieten wel.
Nico Janssen 7
ArjanEveline Bernard 6
ArjanGuido Leenders 6
Arjan 7
Guido LeendersZo kan een ziekenhuis bij 4 verschillende banken een tarief voor vaste rente aanvragen waarbij 3 banken een vastrentende lening aanbieden en 1 bank een renteswap waarbij het tarief een stuk lager ligt. Als zo'n ziekenhuis dan ingaat op de renteswap, in welke mate mag je dan van deze mensen verwachten dat zij kritisch aan zichzelf de vraag stellen waarom 1 bank een renteswap aanbiedt, en de andere 3 banken niet?
En ook bij dit soort partijen zitten niet allemaal domme mensen die geen enkel idee hebben wat een renteswap is, maar zich wel graag die houding aannemen op het moment dat zo'n renteswap een negatieve waarde heeft.
Daarom is het goed, dat er een grens wordt getrokken voor de kleinere ondernemingen waarbij de kans vrij groot is dat die expertise er niet is, maar dat boven een bepaalde omvang de rechter moet bepalen of een compensatie aan de klant terecht is.
En het is ook in belang van de klanten van banken die uiteindelijk meebetalen dat de rechter dit beoordeelt. Als het roekeloos gedrag van Vestia zou betekenen dat banken dit maar allemaal moeten compenseren, dan betalen uiteindelijk de klanten van de bank dit. En ook met de belangen van de klanten van de bank (wat we allemaal zijn) moet rekening worden gehouden.
Daarom mijn inziens terecht dat er grenzen worden getrokken obv omvang en dat daarboven de rechter de professionaliteit moet beoordelen.
Ik heb zelf namelijk meegemaakt dat er ook veel renteswaps zijn verkocht aan bedrijven boven die omvang die dondersgoed wisten wat de risico's waren van het product, maar heilig overtuigd waren van hun rentevisie.
Hester Bais 5
ArjanArjan 7
Hester BaisMaar jij krijgt de klanten niet aan de lijn die wel met volle verstand wisten wat ze deden, en die sprak ik wel.
Ik denk dat je de sitatie te zwart wit analyseert en dat het goed is dat de rechter het beoordeelt.
Je opmerking dat banken geen lange leningen wilde verstrekken en overstapte naar hele korte leningen waarbij met lange swaps de rente werd afgedekt op advies van de bank, is totaal niet het beeld wat ik zie.
Neem Rabobank die veel leningen verstrekt aan agrariers. Dat zijn doorgaans leningen van wel 15 tot 30 jaar.
En dan zouden ze aan semipublieke instellingen die lager risicoprofiel kennen slechts korte leningen durven geven?
De trend die wij zagen was dat zij zelf juist kort wilden financieren om te besparen op de liquiditeitsopslag want dat scheelde ze weer paar tienden basispunten. De link met de overheid werd altijd ingezet dat ze weinig risico zagen in herfanciering voor de toekomst. En dat past ook helemaal in die tijdsgeest.
Hester Bais 5
ArjanArjan 7
Hester BaisIk heb het over de liquiditeitsopslag waar semi-publieke instanties zelf op wilden besparen. Kort lenen, lage liquiditeitsopslag betalen, via swap lange rente afdekken.
En als jij zegt dat dit niet zo is, dan moet je dat vooral maar geloven.
Maar ik heb die trend zelf in de markt gezien en dit soort instanties prijzen afgegeven, en je praat ook nog wel eens met je connecties die bij andere banken werken waardoor je weet wat speelt.
Hester Bais 5
ArjanArjan 7
Hester BaisSwaps in combinatie met lening hebben geen toegevoegde waarde als niet afzonderlijk collateral wordt gestort?
Je bent vaak moeilijk te volgen hoor, en ik ben er van overtuigd dat iedereen die in deze business zit dit soort opmerkingen niet kan plaatsen. Alsof er iemand is die denkt dat het wel toegevoegde waarde biedt als je afzonderlijk collateral stort
En als een overheidsinstantie een forward wil afsluiten, waarom zou dat niet mogen? Als men afziet van financieringen projecten door eigen besluiten, dan kan een bank daar niks aan doen. Wij gaven ook swaptions prijzen af. Moeten banken overheden opvoeden? Als ik deze mensen geen prijzen gaf kreeg ik de volle laag van ze en vroegen ze me waar ik me mee bemoeide. Dat onschuldige beeld wat jij van dit soort organisaties hebt lijkt me niet op zijn plaats.
Hester Bais 5
ArjanArjan 7
Hester BaisMijn verleden is dat ik o.a. derivatenhandelaar ben geweest, maar dat ik ook actief ben geweest in de money en fixed income. Ik heb de periode rond de uitbraak van de crisis live vanuit de dealingroom meegemaakt. En binnen de banken spreek je met alle geledingen op hoger niveau voor wat de consequenties zijn, en dus ook de pricing van risico's. En mensen moeten zelf maar bepalen of ze mijn argumenten geloven of niet.
Over de werking van producten en hoe pricing werkt hoef ik me niet te laten voorlichten door een jurist die waarschijnlijk haar informatie heeft gekregen van andere collega's van mij waarvan ik niet weet wat hun achtergrond is, en waardoor ik de kwaliteit van je bronnen ook niet weet.
Maar ik kan je wel vertellen dat als ik je zinnen lees die je opschrijft, ik mijn sterke twijfels daar bij heb. Of je hebt hun maar voor de helft begrepen waarbij je een eigen sausje er over heen hebt gegooid die het verhaal niet sterker maakt, maar alleen maar onduidelijker.
Dat jij opkomt voor klanten als advocaat dat is prima, en dat jij mensen uitlegt hoe de materie werkt dat is allemaal acceptabel.
Maar ik heb sterke vermoedens dat je dingen opschrijft waarvan je zelf eigenlijk niet begrijpt wat het is, en dat het volledig leunt op bronnen waarvan wij de namen ook niet weten, en dus de kwaliteit ook niet, en dat er sausjes over heen worden gegooid die je conclusies laat maken, waarbij ik als derivatenexpert er slechs een onsamenhangend verhaal in kan zien waarbij er feitelijke onjuistheden worden verkocht en onaannemelijke scenario's die niemand kan toetsen. Dus de naam Hester Bais is voor mij niet zo transparant als het lijkt, want je kennis drijft op die van andere anonieme bronnen. En ik beschik de kennis gelukkig zelf om jouw verhaal te beoordelen.
Hester Bais 5
Arjankwalificatie van mij als “jurist” niet volledig is. Maar uiteraard staat het je vrij om mij te duiden zoals je wilt.
Arjan 7
Hester BaisIk zie mij zelf ook niet een beetje als medici omdat mijn vrouw dat is en andere mensen in mijn netwerk. En dat je samenwoonde met een market maker of met ex-collega's uit de dealingroom regelmatig spreekt zegt me ook weinig. Daar werken zo veel mensen die niet tot in de detail bij dit soort vraagstukken betrokken zijn. Dat Thomas Theo Kocken raadpleegt voor vraagstukken, daarvan zeg ik: dat is een expert op dit gebied met ervaring in rentederivaten en risk management binnen banken. Een man met veel kennis. Maar iedereen die iets doet in de financiële wereld is nog geen expert.
En ja, ik heb geld verdiend aan het afsluiten transacties. Net zoals advocaten geld verdienen aan het behartigen van hun cliënten.
Maar ik heb geen geld verdiend aan de verkoop van derivaten aan het MKB. Daardoor kon ik gelukkig de kritische blik behouden op de onzinnige verkoop van renteswaps aan het MKB. Maar met een paar mensen is het moeilijk een vuist maken tegen de grote belangen van Sales in zo'n organisatie. En het is me ook niet waard om bij elke beslissing op directieniveau mijn ontslag in te gaan dienen, want dan blijf ik aan de gang.
Hester Bais 5
ArjanLiquiditeitskosten werden veelal niet of onjuist toegerekend. Daardoor zijn handelaren transacties aangegaan die mét liquiditeitsspread negatief waren. Voor de handelaar leverde dit een bonus op zonder dat deze last had van de langere termijn niet-winstgevendheid. Pervers systeem dat (mede) de oorzaak is van de kredietcrisis.
Daarom was de liquiditeitsopslag noodzakelijk voor banken om te overleven, zijn enorme plukken krediet(risico) in strijd met contracten weggepoetst, zijn off balance risico’s (nog altijd) verhuld en betalen we allemaal nog steeds de prijs voor het opruimen van deze ellende.
Pas na aanbreken van de crisis zijn banken nieuwe funds transfer pricing (FTP) modellen gaan optuigen, die deze risico’s meer (zouden moeten) vertalen (verdisconteren) in de prijs. Deze prijs wordt via de nieuw algemene bankvoorwaarden 2017 (zakelijk) afhankelijk van vele risico’s die nu contractueel worden afgewenteld op de klant. Rentevast is dus niet meer rentevast. De volgende crisis mag gewoon op grond van de voorwaarden in rekening worden gebracht bij de zakelijke klant. Of deze klant zich dat nu realiseert, betwijfel ik.
Arjan 7
Hester Bais"Daardoor zijn handelaren transacties aangegaan die mét liquiditeitsspread negatief waren. Voor de handelaar leverde dit een bonus op zonder dat deze last had van de langere termijn niet-winstgevendheid. Pervers systeem dat (mede) de oorzaak is van de kredietcrisis"
Excuses me? Graag uitleggen wat je bedoelt, dit is niet te volgen.
Hester Bais 5
ArjanArjan 7
Hester BaisNee, die was niet alleen op kredietopslag bepaald. Het kredietrisico van een klant is onderdeel van de opslag. Net zoals de liquiditeitsopslag en de winst ook is. En ook het salaris van bankmedewerkers wordt er mee betaald.
Een klant die leent voor 10 jaar betaalt een 10 jaars liquiditeitsopslag, ongeacht of de bank dit kort of lang fundt.
Wat Theo Kocken zegt is dat banken de liquiditeitsopslag tijdens de looptijd van een contract niet moet verhogen, want de klant heeft die al betaald bij het aangaan van het contract voor de hele looptijd. Dat risico is voor de bank (aandeelhouders).
Wat Theo Kocken ter discussie stelt is wie op de bankbalans welk risico loopt, en in welke mate je dat tijdens lopende contracten kan aanpassen, en of contracten niet veeldiepgaander moeten gaan dan slechts regeltjes opnemen die zeggen dat banken een bepaald recht hebben waar het niet toetsbaar is gespecificeerd. Daar heeft Theo Kocken een goed punt, en daar valt nog veel winst te halen.
En voor de rest laat ik je argumenten schieten Hester, daarvoor moet je grondige kennis hebben van regelgeving, bankbalansen en hoe kapitaalmarkten werken. Als ik daar dieper op in ga dan ga je gegarandeerd afhaken en wordt het een zeer inefficient gesprek op verschillende kennislevels. Ga anders een keer met Thomas een bakje koffie drinken met Theo en je laten voorlichten. Theo kan zeer goed uitleggen en heeft een kritische blik. Het is allemaal veel gecompliceerder dan hoe jij het voor je ziet.
Of ik heb nog een beter voorstel: Probeer voor Cafe Weltschmerz een interview met Theo Kocken te houden. Ik zal gegarandeerd kijken.
Hester Bais 5
Arjan“The risks for financial stability will be aggravated if developments in the macro environment interact with the positions and the behaviour of financial institutions. This is visible in the influence of the excess liquidity and the search for yield on the intensified competition between lenders. The buoyant lending to households can subsequently give rise to risks for the economy as a whole due to the accumulation of high debts. In its capacity as central bank and prudential supervisor of the entire financial sector, dnb has the task to monitor and address such risks wherever possible.
(1/2)
Arjan 7
Hester BaisMaar moeten we daarom professionele klanten allemaal gaan compenseren?
Dat moet allemaal worden betaald door o.a. de meelezers hier op FTM. Gratis bier bestaat niet.
Ik laat de rechter liever zelf beoordelen of klanten zelf dat verlies moeten dragen of dat de rest er voor moet opdraaien.
Het idee dat banken verlies kunnen nemen ipv jouw klanten, zonder dat dit consequenties heeft voor anderen scoort misschien goed, maar de realiteit is dat verlies altijd door iemand wordt betaald.
Hester Bais 5
ArjanArjan 7
Hester BaisNou, ik kan het je heel kort uitleggen:
Jij bent van mening dat je professionele klanten zijn benadeeld door banken. Je gaat naar de rechter die vervolgens beoordeeld of jij gelijk hebt of niet.
En ik krijg de indruk dat jij van mening bent dat jij slechts gelijk kan hebben, en dat de gang naar de rechter tot slechts vertraging en extra dupering van de klant leidt.
En daar ga ik niet in mee. Want ik vertrouw mensen niet blind als ze stellen dat ze te weinig kennis hadden. Ik wil dat laten toetsen door de rechter. In belang van alle andere klanten van de bank die de schade moeten betalen.
Nico Janssen 7
Hester BaisHester Bais 5
ArjanHester Bais 5
ArjanDoor securitisations, het interne saldicompensatiemodel en krediet- en overige OTC derivaten nam risico enorm toe (te weinig kapitaal en liquiditeit) en was uiteindelijk niet beheersbaar mee. Ook dat blijkt uit dit overzicht van DNB:
“The financial institutions engaging in such transactions may be exposed to new counterparty and reputation risks. A recent report of the Counterparty Risk Management Policy Group ii (crmpg-ii or ‘Corrigan report’, see later in this ofs) contains recommendations for market participants to put these risks into clearer focus. DNB has already gained some insight into the hedge fund exposures of Dutch financial institutions thanks to a study performed in early 2005 (see ofs March 2005). The risks related to hedge funds and new complex products require close attention since market participants could suffer large losses in the event of severe market turbulence. The turbulence in the cdo market in May showed that a turnaround in market sentiment can have an immediate impact on credit risks, market liquidity and price volatility. Market, liquidity and credit risks are more closely intertwined than before due to the strong growth in credit risk transfers. Particularly in market segments where numerous. parties have similar positions (crowded trades), liquidity can soon dry up with risks of contagion for other markets and financial institutions. Such contagion effects can be aggravated in the case of high leverage; there are indications that leverage in the hedge funds industry has recently increased, partly due to the rise of funds of hedge funds. Another consideration is that contagion effects may spread more widely than before as institutional investors and households have increased their investments in hedge funds.”
De rest is geschiedenis.
Hester Bais 5
ArjanHet is onzin dat semipublieke instellingen wisten wat ze deden. Zij werden vaak geadviseerd door ex-kredietmedewerkers die ervaring hadden met cash management en dachten dat ze ook wel over rentemanagement met rentederivaten konden adviseren. Hadden geen beleggingsachtergrond en ook geen vergunning van de AFM om beleggingsadvies te verlenen. Als je in register AFM kijkt dan zie je dat AFM die in de crisis snel is gaan verlenen aan al die partijen, omdat de toezichthouder blijkbaar de bui al zag hangen. Deze producten hebben geen enkele toegevoegde waarde voor semipublieke instellingen. Ik heb als lid van de externe Commissie Onderzoek Financiering en Huisvesting onderzoek gedaan naar de financiering en rentederivatenpositie van de UvA en kan mensen die geïnteresseerd zijn het onderliggende feitenrapport van de financieringsstructuur van harte aanbevelen:
https://www.uva.nl/content/nieuws/nieuwsberichten/2016/06/eindrapport-commissie-cofh-gepresenteerd.html?1558665274448
Guido Leenders 6
Hester BaisHester Bais 5
Guido LeendersGuido Leenders 6
Hester BaisHester Bais 5
Guido LeendersGuido Leenders 6
Hester BaisCirkeltje is wel weer rond; moest toch beetje glimlachen over verhaal hier over energiebedrijf.
Hester Bais 5
Guido LeendersGuido Leenders 6
Hester BaisGuido Leenders 6
ArjanOm zo te weten wat het maximale risico is dat de banken nog lopen. Soort Begemann-claim zeg maar.
Arjan 7
Guido LeendersEr kan nog best wel wat uit voortvloeien, heb geen idee wie nog allemaal naar de rechter stapt.
Hester Bais 5
ArjanIn het land der blinden is een oog koning, Arjan. Als je als adviseur werkte (beleggingsadvies was vergunningsplichtig) bij bank of andere beleggingsonderneming, dan hadden deze producten niet alleen op basis van rentevisie verkocht mogen worden. De klanten waren gekwalificeerd als niet-professioneel (en (semi)publieke instellingen zijn dat volgens MiFid ook) dus dan had altijd - ook bij execution only - kennis en ervaring moeten worden getoetst. In veel gevallen vond er echter advisering plaats waardoor advies afgesteld moest zijn op de behoefte van de klant (risicobereidheid, financiële positie etc). Zelfs voor in aanmerking komende tegenpartijen zijn de Wft regels van toepassing als er sprake is van advies. Ik ben dus niet overtuigd van jouw opmerking dat deze klanten “dondersgoed wisten” wat de risico’s waren. Als ze dat wel wisten en louter deden om te speculeren, dan had de adviseur deze moeten ontraden (of zelfs verbieden gelet op doelomschrijving van semipublieke instellingen).
Arjan 7
Hester BaisZoals ik al eerder schreef heb ik gezien dat ook derivaten zijn verkocht aan professionele klanten die zeer goed de risico's kenden.
En omdat we niet blind op jouw en mijn ervaring kunnen varen, heeft Theo Kocken voorgesteld om niet-professionele klanten te compenseren (omdat gebrek aan kennis hoogstwaarschijnlijk is), maar dat de rechter moet beoordelen per individueel geval hoe het zit bij professionele klanten.
Jij kan dus gewoon met je klanten naar de rechter gaan.
Heb sterk de indruk dat je deze discussie maar door en door willen blijven voeren, terwijl je allang weet wat je moet doen.
Hester Bais 5
ArjanArjan 7
Hester BaisEn als banken professionele klanten in eerste instantie als niet-professioneel hebben ingedeeld, dan betekende zwaardere eisen inzake voorlichting klant.
Een probleem zien in het voorlichten van een professionele klant kan ik in ieder geval niet zien.
En zonder het herstelkader moeten deze professionele klanten ook naar de rechter. Dat het allemaal lang duurt is geen grondslag om ze dan maar te compenseren, hooguit dat de druk moet worden verhoogd om over te gaan tot een spoedige afhandeling.
Hester Bais 5
ArjanArjan 7
Hester BaisLijkt me verstandige keuze als vastgoedjongens tussenpersonen inschakelen met expertise.
Wel een domme keuze renteswaps in te zetten als je weet dat binnen vastgoed extra aflossingen vaak wordt toegepast, en je weet dat aanpassing schedule van swap als risico kent dat je negatieve marktwaarde moet afbetalen. Zij maken de keuze om percentage X te betalen volgens vooraf gemaakte schedule. Als handelaar hedge ik dat ook zo in de markt. Denk je dat mijn tegenpartij me voor het aanpassen van dat schedule niet laat betalen? Ik moet die kosten doorberekenen omdat ik het zelf ook moet betalen.
Ik heb zelf ook ervaren dat de klant eistte en er voor tekende dat de overhedge acceptabel was omdat ze niet die de negatieve waarde wou aftikken.
En als dat volgens de klant niet volgens een acceptabele manier is afgewikkeld, laat de rechter dat dan maar beoordelen. Maar geloof niet blind dat in de vastgoedmarkt allemaal onschuldige en onkundige jongens bezig zijn. Als er iets is wat ze in de vastgoedwereld goed beheersen is hoe ze snel geld kunnen verdienen, en als er verliezen zijn ze dit het liefst bij de ander neerleggen. Prima, als ze dat spel hard willen spelen, maar dan mag de bank ook hard in dat spel meegaan om andere klanten te beschermen. Theo heeft die uitzondering natuurlijk niet voor niks gemaakt. Die weet ook wel hoe die vastgoedmarkt in elkaar zit, dus legt de vraag dan graag aan de rechter voor.
Lydia Lembeck 12
Hester BaisGuido60 4
•Fraude met de Libor-rente. •Georganiseerd dopinggebruik bij een wielerploeg.
•De massale verkoop van ondeugdelijke rentederivaten.
De Rabobank struikelt van schandaal naar schandaal.
Tijd voor een grote schoonmaak.
Co Pater 7
Guido60onsgeld.nu
Guido60 4
Co PaterBart 274 3
Jan Willem de Hoop 12
En dit vindt de overheid en politiek geen ondermijning van de rechtsstaat omdat ......................................................................................??????????????????????????
Leuk een rechtstaat in theorie voor iedereen, maar als het te veel geld kost voor een sector dan in de praktijk even geen rechtsstaat.
Leo Coenders 2
Co Pater 7
Leo CoendersLeo Coenders 2
Co PaterRikkie 7
Leo CoendersWillem Maatman 1
Leo CoendersHet werkt net als een heel dorp jarenlang de moordenaar van Vaatstra binnen de gelederen had en iedereen achteraf dacht ' hoe kan dat nou? het was zo'n behulpzame man; heeft HIJ dat gedaan? Dat kan toch niet.
Dat er mensen door de banken ingeluisd zijn heeft dus niks te maken met niet opletten, maar met het feit dat een heus schaap het verhaal over de renteswaps kwam doen. Een welbespraakt schaap met veel kennis van zaken die precies wist waarover het gesprek vooral niet zou moeten gaan.
Achteraf bleek het en wolf te zijn, maar toen hij daar op de stoel zijn verhaaltje aan het zingen was zag iedereen op die stoel een schaap zitten.
Een tikje op de rechterschouder en je mobile is uit je linkerzak verdwenen. Een 'beetje' Mindfuck zullen we maar zeggen.
Lydia Lembeck 12
Leo CoendersCyril Smals 3