
DEN HAAG - (VLNR) Rolf de Jong, directeur Benelux ExxonMobil en Marjan van Loon, CEO Shell Nederland, Anton Broers ,NAM CFO, en Gerald Schotman CEO NAM tijdens een hoorzitting in de Tweede Kamer over het besluit van Shell om NAM juridisch op afstand te zetten.
©
ANP / Bart Maat
Naar aanleiding van tips van lezers is Follow the Money gedoken in de ondoorzichtige wereld van de Groningse gaswinning en de bijbehorende bevingsschade. Welke financiële belangen spelen er? Wat betekenen de aardbevingen voor bewoners? En wie profiteert hier eigenlijk van?
Komt u zelf uit Groningen en/of heeft u tips voor ons onderzoek, neem dan contact op met de redactie.
Dit onderzoek is mede mogelijk gemaakt door de steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (www.fondsbjp.nl).
Lek in Farmsum: meting driemaal over de alarmdrempel
Jan (90) en Tina (81) Kuiper wonen in een bouwkeet — met dank aan de NAM
De hysterie voorbij: de toekomst van aardgas in Nederland
Nog even over het nieuwe schadeloket in Groningen
FTM Audio - Hoe Exxon en Shell honderden miljoenen uit de staatskas gebruikten om Groningen te duperen
Hoe Exxon en Shell honderden miljoenen uit de staatskas gebruikten om Groningen te duperen
Wiebes kan versterken Groningen niet betalen
NAM en Wiebes proberen zesduizend schademelders af te schepen met een 'fooi'
Aandeelhoudersvergadering Shell heeft meer weg van een audiëntie
Kabinet maakt geen haast met helpen Groningers
Wat zijn de beloftes van Shell waard?
Begin dit jaar was er nog wat ophef over: in het jaarverslag zette Shell de NAM juridisch stilletjes op afstand. Niemand kan het bedrijf nu verplichten de schade in Groningen te betalen. Bij Jinek beloofde ceo Marjan van Loon de banden weer aan te halen, maar drie maanden later staat er niks op papier.
Begin februari was er landelijk commotie rondom Shell en de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM). In het jaarverslag 2017 van Shell Nederland ontdekteTrouw-journalist Jan Kleinnijenhuis dat het moederbedrijf stilletjes de financiële navelstreng met aardgasdochter NAM had doorgeknipt. In een bijzinnetje werd de zogeheten 403-aansprakelijkheidsverklaring subtiel naar de prullenbak verwezen.
Het gevolg van die intrekking is dat niemand Shell nog kan verplichten te betalen voor de aardbevingsschade in Groningen, die sindsdien geconstateerd is. Dit werpt de vraag op: als Shell niet betaalt, wie dan wel?
De NAM is blut
Eind vorig jaar maakte minister Eric Wiebes van Economische Zaken & Klimaat bekend dat de NAM en het Centrum Veilig Wonen wegens wanprestaties niet langer het aanspreekpunt zullen zijn voor aardbevingsschade. Slachtoffers kunnen zich nu direct bij de Staat melden. Ergens is dat ook handiger: de NAM en de Staat hadden sowieso contractueel vastgelegd dat ze respectievelijk voor 36 en 64 procent van de schadekosten verantwoordelijk waren.
Maar zal de NAM überhaupt nog wel íets kúnnen betalen? In 2017 keerde het bedrijf nog 613 miljoen euro uit aan aandeelhouders Shell en ExxonMobil. Waarschijnlijk is dat voor het laatst: minister Wiebes heeft beloofd dat de gaswinning uiterlijk per oktober 2022 naar 12 miljard kuub gaat. En in 2030 gaat die gaskraan zelfs helemaal dicht.
De NAM heeft zelf nauwelijks cash om de schade in Groningen te vergoeden; het kan de rekening eigenlijk alleen betalen als het gas blijft oppompen. Maar juist aan dat oppompen komt nu een eind. Geen Gronings gas, geen NAM. Shell heeft zijn deelname in de dochteronderneming inmiddels volledig afgeschreven.
Shell is ‘toegewijd aan het leveren van sterke rendementen’
De miljarden euro’s aan schadevergoeding die de staat zal voorschieten, áls ze dat al doet, kunnen dus na verloop van tijd alleen (gedeeltelijk) terugbetaald worden door Shell en Exxon. Maar zullen die dat ook doen?
Meest winstgevende bedrijf
In de week dat Trouw het bijzinnetje in het jaarverslag van Shell Nederland over 2017 ontdekte, rapporteerde Royal Dutch Shell een meer dan verdubbelde winst: zo’n 13 miljard euro. Hiermee bevestigde het bedrijf zijn reputatie als meest winstgevende in Nederland, en stak het tevens NAM-partner ExxonMobil naar de kroon als grootste winstmaker in de energiesector wereldwijd.
Dertien miljard euro is maar een fractie van de astronomische winst van 30 miljard euro die ExxonMobil in het olieprijs-piekjaar 2008 binnenhaalde. Volgens Pierre Andurand, een van ’s werelds bekendste hedgefondsmanagers gespecialiseerd in olie, gaan de olieprijzen binnenkort echter weer flink omhoog. Shell is dan ook optimistisch: ‘We betreden 2018 met vertrouwen, toegewijd aan het leveren van sterke rendementen,’ aldus topman Ben van Beurden tegen aandeelhouders tijdens zijn presentatie van de resultaten van het vierde kwartaal, op 1 februari 2018.
Shell is wel geschrokken door alle commotie rondom het intrekken van de aansprakelijkheidsverklaring. Daarom heeft het de schriftelijke verplichting om financieel bij te springen vervangen door een mondelinge garantie: ‘Shell staat garant als de NAM niet kan betalen,’ zei Marjan van Loon in een uitzending van het televisieprogramma Jinek in januari.
Volgens het Algemeen Dagblad is Van Loon de leukste directeur van Shell Nederland ooit. ‘Ze komt niet uit het old boys network, en is ook geen man. Het is een vrolijke Brabantse die met ogenschijnlijk gemak alle ballen in de lucht houdt.’ Of dit Van Loons woord ook het betrouwbaarste ooit maakt, valt te bezien.
"Shell en ExxonMobil zitten juridisch volledig vrijblijvend in het Groningen-overleg"
De Leidse hoogleraar ondernemingsrecht en zelfstandig advocaat Steef Bartman, die ook aanwezig was bij de hoorzitting met de oliereuzen in de Tweede Kamer begin februari, heeft er in elk geval weinig vertrouwen in. ‘Sinds de intrekking van de 403-verklaring zitten Shell en ExxonMobil juridisch volledig vrijblijvend in het Groningen-overleg met de Staat. Dat is heel bewust gebeurd,’ zegt hij.
Dat ze ieder voor 50 procent aandeelhouder zijn, verplicht de oliemaatschappijen juridisch immers tot niets. Net zomin als iemand met twintig aandelen Toyota ergens toe verplicht is, mochten de batterijen van de nieuwe Toyota Prius exploderen. Een aandeelhouder is niet aansprakelijk en niet draagplichtig voor schade veroorzaakt door het bedrijf waarin zij aandelen houdt.
Enige eventuele bereidheid van de oliereuzen om bij te dragen aan de schade in Groningen, valt dus onder de hoogst vrijblijvende categorie ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’. Bartman: ‘Omdat de omvang van de totale schade nog lang niet vaststaat, voorzie ik dat het draagplichtoverleg met Shell en Exxon nog wel maanden, zo niet jaren, kan duren. Bovendien: het is lastig duwen met een touwtje.’ Met andere woorden: in een vrijblijvend samenwerkingsverband kan Wiebes de oliereuzen nergens toe dwingen.
Shareholder value
Wie wil weten hoe ExxonMobil ‘maatschappelijk ondernemen’ in het verleden heeft opgepakt, hoeft alleen maar te kijken naar de republiek Tsjaad. Daar betaalde het oliebedrijf in 2006 genoeg oliedollars aan alleenheerser Idriss Débyom zich uit het ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’-contract te kopen. Dit contract was ExxonMobil eerder met Déby en de Wereldbank aangegaan om in het land tot oliewinning te kunnen komen.
Het resultaat: Exxon wint nu olie in Tsjaad, terwijl het land een grotere puinhoop is dan voor Exxons komst. Het lijkt niet waarschijnlijk dat ExxonMobil het Groningen-overleg heel anders ingaat.
De mondelinge garanties van Van Loon verplichten Shell tot niets
Het is daarnaast onvermijdelijk dat deze harde, Amerikaanse ‘winst-boven-alles’-mentaliteit van Exxon ook die van Shell zal beïnvloeden. De twee bedrijven lijken de laatste jaren steeds meer in een nek-aan-nek race verwikkeld wie het meest winstgevende oliebedrijf ter wereld is.
In het ergste geval kan het overleg tussen de Staat en de bedrijven klappen. Dan zal Eric Wiebes moeten uitleggen hoe de Nederlandse overheid niet alleen aanspreekloket voor de schade is geworden, maar ook voor honderd procent voor deze schade opdraait. En: hoe de Staat dit kan/zal betalen. Aangezien Wiebes hoogstwaarschijnlijk het afschaffen van de dividendbelasting voor onder meer Shell gebruikt heeft als wisselgeld voor het stoppen met de gaswinning, lijkt dit worst case-scenario minder ver van de realiteit te liggen dan we allemaal hopen. Wiebes is het overleg rond Groningen met Shell immers gestart door het bedrijf een flinke zak geld te geven; dat voorspelt weinig goeds voor zijn onderhandelingskunsten.
Lakmoesproef
De mondelinge garanties van Marjan Van Loon verplichten Shell Nederland op dit moment dus tot niets. Juridisch is Shell pas weer gebonden aan de schulden van de NAM, als aan de zogenaamde ‘twee handtekeningen-clausule’ voldaan is. Dat wil zeggen: voor de bestuurders van Shell Nederland BV is het juridisch pas mogelijk de vennootschap te binden, wanneer tenminste twee bestuursleden akkoord gaan. Dus niet alleen President-commissaris Marjan van Loon, maar ook Gerald Schotman, gevolmachtigde van de NAM en bestuurslid van Shell Nederland, zal zijn handtekening onder een nieuwe aansprakelijkheidsverklaring moeten zetten.
Hoogleraar Bartman heeft in januari een document opgesteld, dat juridisch handen en voeten geeft aan deze voorwaarde. Hij wilde mevrouw Van Loon tijdens de parlementaire hoorzitting hiermee niet publiekelijk onder druk zetten. Inmiddels zijn we echter alweer drie maanden verder, zonder noemenswaardige vooruitgang.
Follow The Money publiceert dit document daarom hier, met instemming van professor Bartman, in de hoop dat politici en/of maatschappelijke organisaties ermee naar Shell Nederland en de NAM gaan. Het document kan worden gebruikt als een soort lakmoesproef: wanneer Marjan van Loon meent wat ze zegt, moet het vrij eenvoudig zijn om de handtekeningen van de beide bestuursleden van Shell Nederland onder dit papier te krijgen. Zo niet, dan wordt duidelijk dat de mondelinge ‘Jinek-garantie’ van mevrouw Van Loon niet meer dan een uitspraak voor de Bühne is geweest. En dan wordt het betalen en verhalen van de schade in Groningen een ontzettend lang verhaal, want de Staat heeft de benodigde miljarden niet. Daarmee staat niet alleen de veiligheid van Groningen, maar ook het vergoeden van de geleden materiële schade volledig op losse schroeven.
23 Bijdragen
Johan Slagter 6
Marla Singer 7
Alleen valt dat vies tegen want veruit het meeste geld gaat naar de grootaandeelhouders. En raad eens wie dat ook zijn. Ons koninklijk huis, de grootaandeelhouder Beatrix. Oftewel de oranjes verdienen aan de misère van de Groningers. Dat u het maar even weet.
Roland Horvath 7
Marla SingerDan moeten we ons erover bezinnen of we nog een koning willen. In BE evengoed als in NL.
De voorzitters van respectievelijk de 2e Kamer in NL en de Kamer in BE kunnen de taak van staatshoofd er wel bijnemen. Het ligt voor de hand dat werk aan hen toe te vertrouwen.
De onterechte verering en personen cultus rond koning, koningin en koningshuis zijn niet gezond. Dat leidt niet naar meer democratisch denken bij velen. Het volk moet het voor het zeggen hebben. Samen met het Binnenhof.
Slotsom: Zwarte Piet en de Koning er uit.
NB: Het bestaan van ondernemingen ter grootte van Shell en ExxonMobil moet in vraag gesteld. Er moet een schaalverkleining komen met veel meer inspraak van alle plaatselijk betrokkenen. Naast winst of wat daar op lijkt moeten ondernemingen aan veel meer doelstellingen voldoen zoals inspraak en welvaart voor iedereen en duurzaamheid.
Dus ook -het bestaan van- de grootaandeelhouders van Shell, ExxonMobil & Co er uit.
MaartenH 10
De juridische verantwoordelijkheid wordt bepaald op basis van de situatie ten tijde van het ontstaan / veroorzaken van de schade. En daar verandert een wijziging in het jaarverslag 2017 niets aan.
Ook dat het aandeelhouderschap juridisch tot niets verplicht, zegt mij weinig. Aandeelhouderschap staat los van in hoeverre Shell en Exxon het beleid hebben bepaald. Als duidelijk is dat zij wél het beleid hebben bepaald, dan zijn ze ook verantwoordelijk.
Het lijkt mij duidelijk dat Shell en Exxon de verantwoordelijkheid af willen schuiven en ik ben bang dat er genoeg mensen met invloed zijn die hen daarbij willen helpen, al is het alleen maar met verhalen de wereld inbrengen dát ze er niet op aangesproken kunnen worden.
thebluephantom 6
MaartenHSam Gerrits 3
MaartenHMaartenH 10
Sam GerritsTrouwens - aanvulling - wat je zegt is natuurlijk erg wrang. Het betekent dat het recht niet 'zegeviert', maar dat degene met de diepste zakken wint. Rechtstaat??
Henk Bakker 6
MaartenHMaartenH 10
Henk BakkerNog een bijkomende zaak: als je even zoekt op "oranje aandelen shell" vind je nogal het nodige over de betrokkenheid van de Oranjes bij Shell.
Hoe kan het dat het Koningshuis toelaat dat een bedrijf als Shell waarin zij aanzienlijke aandelen hebben een hele provincie laat 'barsten'??
Dit is public knowledge. Hoe kan het dat de Koning zijn verjaardag viert in Groningen, erg belangstellend doet en dat niemand hierover begint?
Eigenlijk is er maar één keus: het koningshuis verkoopt zijn aandelen, of Shell gaat maatschappelijk verantwoord om met de Groningen kwestie.
En dan, is de Koning 'een beetje dom' dat hij dit zelf niet bedenkt? Of is het allemaal één schijnheilige vertoning?
Sam Gerrits 3
MaartenHMaartenH 10
Sam GerritsIk zou zeggen dat de verklaring is dat de meerderheid van onze democratisch gekozen vertegenwoordigers zich liever dienstbaar maakt aan de macht en het geld, dan dat ze hun officiële taak vervullen. Wat betekent dat onze democratie een lachertje is en dat we genaaid worden. Maar ‘niemand’ die dat wil zien. We gaan gewoon verder met ons democratische toneelstuk.
Steef 4
Sam GerritsMarco Roepers 6
De rol van de geologie mag wel eens onder de loep genomen worden. Waarom waren het slechts aanvankelijk dissidente geologen die een verband legden tussen aardgaswinning en aardbevingen? Hoe zijn de gevolgen van aardgaswinning (aardbevingen en bodemdaling) gemodelleerd door geologen? Is daar ook het actief worden van ondergrondse breuken in meegenomen? Wat gebeurt er dan met de grondwaterstand? Mijn indruk is dat die modellen veel te globaal en eenvoudig zijn. Is het onderzoek echt zo laat op gang gekomen en waarom dan? Waarom verzet de NAM zich tegen tiltmeters (gerucht: tiltmeters brengen in beeld dat vele kleine aardbevingen voor veel meer schade zorgen dan verondersteld). Hoe afhankelijk is de geologische wetenschap van de aardoliemaatschappijen (en andere mijnbouwondernemingen)?
Sam Gerrits 3
Marco RoepersRoland Vanderschaeghe 4
Hans van Dam 2
Dus het opruimen is voor de gemeenschap. maar het dividend wordt wel gewoon uitbetaald. Om met Koot en Bie te spreken: "de normale gebruikelijke usance".
squarejaw 5
Jan-Marten Spit
Wie zich het interview kan herinneren is het wellicht opgevallen dat ze aantoonde hoe welwillend Shell is door te wijzen op bewijs uit de onvoltooide toekomst. We gaan werken aan. We gaan overleggen. Er zal. Er wordt. Tranen in de ogen, ik ben meteen weer bij Shell gaan tanken.
Ik neem deze mevrouw niets kwalijk. Neem nietsnut Pauw iets kwalijk - ononderbroken PR zendtijd voor Shell zonder 1 kritische vraag gefinanciert uit de schatkist. Zo betaalde Nederland voor de PR tn behoeve van de aandeelhouders van Shell tegen de rechten van Groningers. Bravo!
dolf 6 1
Nou gerritje gaat het niet betalen maar die lul van een doogewone normale nederlander wel, haal de broekriem maar alvast aan.
Rutte en consorten hebben je weer een oor aangenaaid.
By the way, realiseer ik mij nu, wij hadden de rekening toch wel gekregen hetzij aan de pomp, dan wel via een belastingtrucje. de grootaandeelhouders koninghuis, Staat en de reguliere graaiers zouden deze collateral damage nooit geaccepteerd hebben.
't is maar dat we het weten.
De wijze les die wij hieruit moeten trekken is: laat nooit bedrijven in de ondergrond wroeten, Fracken of Aardwarmte winnen, want wie betaald de vervuiling en schade, daar gaattie weeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeerr,
de doodgewone normale Nederlander.
Joop van Kleef
Wietze van der Meulen 5
Een andere optie, is de Martin Winterkorn-optie. Die (ex VW-topman) zal ook wel niet meer zo snel het vliegtuig naar de USA nemen omdat een tijdje daar achter het hek zitten niet zo leuk is.
Grote jongens (als Shell cq Van Beurden) zijn natuurlijk best wel aan te pakken maar ja, als je je als Nederland wilt laten piegelen dan wordt je natuurlijk ook gepiegeld. Zo simpel werkt dat.
Dat kan nog leuk worden als de volgende financiele crisis in Europa uitbarst. Grote kans dat de miljardenverliezen ons dan om de oren vliegen en we er weer sip bij staan te kijken hoe ons dat allemaal “overkomt”.
REINIER VAN DRIEL 7
Shell blijft nog decennia olie en gas oppompen en verwerken en is daarmee de grootste vervuiler in Nederland op dat gebied. DE oplossing is CO2 afvangen, maar daar willen zij niet aan bijdragen. Wel de lusten, niet de lasten.
En de belasting betaler???? Wordt weer gepiepeld door lepe politici met vooral grote eigen, en belangen in Shell.
Ongelofelijk, en Nederland slaapt rustig door...…...
Peter Waalkens 7
Integriteitsdingetje of moraliteitsdingetje? Probeer datzelfde maar eens in jouw eigen leventje te doen, zit je snel in de problemen.
Die grote jongens staan boven de wet, dat is wel duidelijk.