Wie profiteert er van de blockchain?

Ik zit in het vliegtuig naar Moskou voor het zoveelste congres over blockchain. De hele wereld lijkt momenteel in de greep van de bitcoin-gekte en daardoor wil men ook meer weten over de technologie erachter: de blockchain. Of, beter gezegd, op blockchain gebaseerde technologie, want inmiddels zijn er al vele varianten in omloop. Ik spreek regelmatig in het buitenland om mijn kennis en ervaringen met blockchain projecten te delen.

Blockchain brengt me dus nog eens ergens, al voel ik me regelmatig de éénoog in het land der blinden.

Voor mij persoonlijk begon het avontuur met blockchain tijdens het congres SXSW in 2013. Ik bezoek dit congres elk jaar om een goed overzicht te krijgen van de fase waarin opkomende technologieën zich bevinden en verken de mogelijkheden om deze in te zetten voor maatschappelijke vraagstukken. In de grotere conferentiezalen was het publiek, ook toen al, vooral aan het praten over de bitcoin, maar in de kleinere zaaltjes gingen de discussies dieper, over de potentie van blockchain om een betere en veiligere wereld te maken.

Bitcoin maakt het mogelijk om zonder tussenkomst van banken (‘trusted third parties’) internationaal geld over te maken. Maar met de technologie erachter, de blockchain, kunnen ook andere ‘trusted third parties’ die niet altijd betrouwbaar blijken, gedeeltelijk overbodig worden.

We spraken bijvoorbeeld over hoe een blockchain burgers kan beschermen tegen corrupte overheden door een betrouwbaar systeem te bouwen voor het registreren van bijvoorbeeld landeigendom, geboortecertificaten en diploma’s. Gevluchte techneuten uit Syrië gaven aan dat ze dolgraag hun geboortebewijs op de blockchain geregistreerd hadden willen hebben, aangezien deze nu tijdens bombardementen zijn vernietigd. Als hun geboortebewijs door de overheid (of misschien een een ziekenhuis) op de blockchain was geregistreerd, dan zouden ze ook na hun vlucht zonder tussenkomst van een overheid kunnen bewijzen dat ze op datum X en tijdstip Y in land Z geboren zijn.

Ook spraken we over de potentie van deze nieuwe technologie om rechtstreeks geld over te maken naar mensen in rampgebieden, zonder tussenkomst van overheden of andere partijen — een project waar het Rode Kruis nu overigens aan werkt.

Debat

We zijn nu een paar jaar verder, en de maatschappelijke discussie rondom de — inmiddels een stuk populairdere — blockchain gaat nauwelijks meer over een betere wereld. Liever hebben we het over de gouden bergen die je met cryptomunten zou kunnen verdienen, en de mogelijkheden om deze munten al dan niet te reguleren.

Ook criminelen hebben de bitcoin inmiddels ontdekt, en dat heeft de aandacht van onze kamerleden getrokken. Bij het rondetafelgesprek over cryptomunten in de Tweede Kamer op 24 januari ging het debat dan ook voornamelijk over de bitcoin-gekte.

Voor de duidelijkheid: ik denk dat de meeste mensen het er wel over eens zijn dat criminele activiteiten zoals witwassen of piramidespelen moeten worden tegengegaan, en dat de Initial Coin Offerings (ICO’s) die nu zo welig tieren snel een vorm van regulatie nodig hebben — zowel door de overheid als door de markt zelf. Die discussie is in mijn ogen niet zo interessant. Interessanter is het om de innovatiemogelijkheden van cryptomunten en de onderliggende blockchain-technologie te onderzoeken.

Elke slimme spin zal vanuit het midden proberen het web te besturen

Cryptomunten, mits goed ontworpen, hebben namelijk de potentie om als algemeen betaalmiddel te fungeren. Hiervoor is verdere technologische ontwikkeling nodig, maar bovenal: een debat over de gewenste inrichting van ons geldstelsel en de bijbehorende wetgeving. En ook hier is de vraag: Qui Bono? Wie heeft er wel en geen baat bij dit nieuwe betaalmiddel?

Heeft de gevestigde orde, zoals de DNB en de grootbanken, er wel belang bij om een fundamentele discussie te voeren over hoe we het geldstelsel van de toekomst willen vormgeven? Zijn ze bereid om hun rol en machtspositie te aan te passen? En hebben autoriteiten als de AFM en ACM er wel belang bij dat regulering niet door de eigen werknemers wordt gedaan, maar door programmeertaal? 

Spinnen

Om een ​​beter overzicht te krijgen op de roadmap waar we op zitten kunnen we het beste terugkijken naar de vorige technologische revolutie die onze generatie zag: de dotcom-revolutie. De aspiraties en dromen van de vroege uitvinders van het internet waren die van een wereld zonder grenzen, mogelijk gemaakt door dit wereldwijde web.

Maar wat doet een web? Een web trekt spinnen aan. En elke slimme spin zal vanuit het midden proberen het web te besturen. Om daar te komen, eet hij onderweg alle kleine spinnen op. De pioniers van het internet zagen het als een technologie waarbij communicatie en informatie voor iedereen gratis en toegankelijk zou zijn: cyberspace was een utopie, een ‘brave new world’. Maar we zijn lange tijd de slimme spinnen vergeten. En dus zien we twintig jaar later grote techgiganten als Google, Facebook, Alibaba, Airbnb, Uber en grootschalige staat-surveillance door overheidsinstanties als de NSA en AIVD.

Hoe kan de macht van techreuzen worden aangepakt zonder de innovatiekracht te schaden?

Het wereldwijde web maakte het mogelijk voor een paar kleine spinnen om écht groot te worden en alle internetgebruikers vanuit het centrum te domineren. Twintig jaar geleden leek het totaal onrealistisch dat een bedrijf dat zelf niet één taxi bezit, 25 procent van de kosten van een miljoen taxiritten per dag over de hele wereld zou kunnen verdienen. Maar Uber heeft dit mogelijk gemaakt. Het is volledig legaal, en het beste spinnen-businessmodel ooit.

Wie vooral profiteert van deze technologische revolutie, is inmiddels wel duidelijk: de ‘big five’ (Apple, Alphabet, Microsoft, Facebook and Amazon). Op het het World Economic Forum draaide het dan ook om de vraag: hoe kan de ongewenste macht van techreuzen worden aangepakt zonder de innovatiekracht te schaden? Men is het er inmiddels over eens, het is hoog tijd dat overheden de tech-monopolies aanpakken. Maar hoe?

Decentralisatie

Mogelijk kan een brede decentralisatie van gegevens middels blockchain-technologie de volgende iteratie van het internet worden. Het internet wordt daarbij vervangen door een ander net: de blockchain. En ziedaar: plots is er niet meer één centrum dat gedomineerd kan worden. Het centrum wordt vervangen door een gedistribueerd netwerk. Dit is erg frustrerend voor grote spinnen, omdat het bijna onmogelijk wordt om het hele net te domineren. Ze kunnen nooit tegelijkertijd alle knoppen in het raster bedienen. Blockchain biedt dus een eerlijker model voor de gebruikers van internet. Ze kunnen niet worden gedomineerd door een enkele partij. 

Maar ook hier moeten we een van de meest fundamentele vragen op aarde stellen: Qui bono? Wie gaat er van deze technologische vooruitgang profiteren? Gaat blockchain een digitale revolutie en eerlijkere verdeling van rijkdom brengen? Of wordt het net als het internet uiteindelijk gekaapt door een aantal grote spelers?

Opmerkelijk is dat Satoshi Nakamoto, de uitvinder van bitcoin, al over dit dilemma nadacht. Laszlo Hanyecz, een van de eerste bitcoin-adoptanten, mailde Satoshi dat hij een manier had gevonden om zijn bitcoins zeer efficiënt te minen: hij noemde het high-power-hashing. Hierdoor kon hij zelf sneller bitcoins verdienen dan de rest. Satoshi voelde meteen dat dit een probleem kon zijn en zei tegen Laszlo: ‘Ik wil niet als een socialist klinken, en het maakt me niet uit of rijkdom geconcentreerd is, maar voor nu krijgen we meer groei door dat geld aan 100 procent van de mensen te geven, dan aan 20 procent.’

We zouden kunnen zeggen dat de oprichter van de bitcoin bang was dat zijn of haar project iets zou worden voor de elite. In zekere zin is dit echter precies wat er gebeurd is: als we naar de verdeling van de bitcoin-rijkdom kijken, heeft 1 procent van de bitcoin-portemonnees (‘wallets’) 30 procent van alle bitcoins in handen. Dit is maar een klein beetje beter dan de verdeling van dollars, waar 1 procent van de bevolking de helft van alle rijkdom bezit.

Nieuwe goudkoorts

We staan op een interessant punt in de geschiedenis. We experimenteren met een technologie die de potentie heeft om de samenleving fundamenteel te veranderen, maar die vooralsnog vooral een nieuwe goudkoorts heeft aangewakkerd. We hebben dus nog een lange weg te gaan voordat deze technologie de wereld een stukje mooier en veiliger maakt. 

Blockchain wordt ook wel het sluitstuk van het internet genoemd

Maar wat is nu de potentie van blockchain-technologie?

Het is denk ik geen toeval dat er steeds meer aandacht naar blockchain uitgaat. Meestal pikt een samenleving een opkomende technologie op, die ingaat op een onderliggende maatschappelijke beweging. Het is dan ook geen toeval dat bitcoin tijdens de financiële crisis ontstond: Satoshi noemde bitcoin het alternatief voor het falende bankensysteem.

Het gebruik van digitale monetaire objecten voor ons betalingsverkeer kan een monetaire revolutie teweeg brengen. Tevens heeft blockchain de potentie om een generieke infrastructuur te worden alles van van waarde is zoals geld, titels, muziek, kunst, wetenschappelijke ontdekkingen, intellectueel eigendom, etc., veilig op te slaan, uit te wisselen en te verhandelen. Op deze infrastructuur zullen waarschijnlijk steeds meer applicaties gebouwd worden voor specifieke toepassingen.

Bitcoin en andere blockchains zijn dus geen fancy projecten die ‘af’ zijn, maar technische componenten die het mogelijk maken om maar alles wat van waarde is te verhandelen. Blockchain wordt daarom ook wel het sluitstuk van het internet genoemd.

De aandacht voor blockchain komt denk ik mede voort uit een bredere onvrede over falende instituties, waaronder de techreuzen. Voor steeds meer mensen is het niet langer een vaststaand gegeven dat data van de grote techbedrijven, banken of overheden zijn. Met behulp van o.a blockchain-technologie in combinatie met andere wetgeving kan het mogelijk worden dat elke burger eigenaar is van de data die hij zelf genereert. Denk hierbij bijvoorbeeld aan gezondheidsdata, maar ook aan vertrouwelijke gegevens als je paspoort.

Het publiek leek vooral gefascineerd door de mogelijkheid van snel geld

Zowel de Russische Douane als het hotel in Moskou waar ik naartoe ga voor dat congres over blockchain zullen ongetwijfeld een kopie van mijn paspoort maken; ik heb geen idee hoeveel kopieën er inmiddels in omloop zijn. Blockchain heeft de belofte in zich dat op termijn de Douane en het hotel kunnen checken of ik een geldig paspoort heb, zonder daar een kopie van te krijgen. Ik kan dan als het ware bewijzen dat ik ben wie ik zeg te zijn, zonder een kopie af te geven.

Als we over honderd jaar willen terugkijken op blockchain-technologie als een echt revolutionaire technologie, en niet als de tulpen-bubbel van de eenentwintigste eeuw, dan hebben we blockchains nodig die zijn gebouwd voor het algemeen nut en die worden vertrouwd en gebruikt door de meerderheid van de mensen.

Tijdens het congres in Moskou zag ik daar nog weinig van terug: het publiek leek vooral gefascineerd door de mogelijkheid om snel geld te kunnen verdienen met cryptomunten en ICO's. Interessant was wel dat de adviseur van Poetin aankondigde dat de Russische overheid gaat onderzoeken of ze een officiële cryptomunt kunnen lanceren.

De komende tijd zal ik FTM-lezers meenemen in de wondere wereld van blockchain. Ik wil graag vertellen over de mooiste projecten die ik tegenkom en de status van blockchain-technologie. Maar ook over de juridische consequenties, de risico’s en af een toe een anekdote over de gekkigheid die ik ook regelmatig in deze industrie aantref. Voor discussie of input kunt u me ook bereiken op marloes@blockchainprojects.nl.