
Het is een van de simpelste ideeën om financiële systeemcrises als die van 2008 te vermijden: een depositobank waar iedereen risicoloos zijn geld kan stallen. Commerciële banken zouden dan ‘gewoon’ failliet kunnen gaan zonder het financiële systeem te ontwrichten. Zelfs de Europese Centrale Bank lijkt nu wel iets voor full reserve bankieren te voelen, constateert gastauteur Richard van der Linde.
In januari gaf Yves Mersch, bestuurder van de Europese Centrale Bank (ECB) een speech op de afscheidsceremonie van een collega van de Finse centrale bank. Hierin vroeg hij zich hardop af wat de digitalisering van geld voor centrale banken uitmaakt. Zijn grootste inzicht? De ECB zou best een ‘full reserve’ depositobank kunnen worden door voor iedere burger een rekening te openen. En dat het Nederlandse parlement momenteel eindelijk ook echte stappen lijkt te gaan maken in het depositobank-dossier.
Saaie banken
Sinds in juni 2015 het eerste artikel over een depositobank op Follow The Money verscheen, is het onderwerp een duidelijk thema geworden binnen centrale banken. Meerdere van deze instellingen denken hardop na over het creëren van een mogelijkheid om buiten een commerciële bank om geld digitaal aan te kunnen houden. De Bank of England komt nog dit voorjaar met een nieuwe blauwdruk van het betaalsysteem en de verwachting is dat hierin niet-banken rekeningen kunnen aanbieden. Het nadeel van zo’n rekening is dat je geen rente krijgt, maar het voordeel is dat je niet meer het risico loopt door de leen- en/of beleggingsactiviteiten van een bank.
Toegegeven, Feyenoord wordt vaker kampioen dan dat er een Nederlandse bank failliet gaat, maar daar gaat het niet om. Het punt is dat de meeste consumenten banken helemaal niet nodig zouden hebben als de wet maar zou voorzien in een mogelijkheid om op een andere manier toegang te krijgen tot giraal betalingsverkeer. En omdat dit nu niet kan, is het lot van alle banken met elkaar verweven en kunnen de meeste banken niet failliet gaan zonder een systeemcrash te veroorzaken. In dat geval wordt van de overheid verwacht dat ze instapt, maar we zijn er vervolgens wel boos over als dat geld blijkt te hebben gekost. Met een mix van full reserve en gewone banken kan geen enkele bank bij een faillissement het volledige betalingsverkeersysteem platleggen. Banken hoeven dan niet meer gered te worden door de belastingbetaler.
Nederlands initiatief
Met die wetenschap stelden de Tweede Kamerfracties van D66, SP, PvdA en VVD afgelopen week een salvo aan Kamervragen aan minister Dijsselbloem (Financiën) om na een klein jaar toch eens te starten met het onderzoek naar de mogelijkheden voor een wetswijziging, zodat de consument ook een rekening kan openen zonder risico’s van een normale bank.
Dit was naar aanleiding van Burgerinitiatief Ons Geld, waarbij 112.000 mensen een petitie tekenden om de inrichting van het geldstelsel eens parlementair ter discussie te stellen. In de debatten bleek dat een herinrichting van bankieren in het algemeen eerst maar eens onderzocht moest worden door de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), maar dat er bij alle partijen animo bestond voor de depositobank, een Nederlands initiatief waarbij 100 procent reserves voor banktegoeden worden aangehouden. Mensen zouden dan zelf kunnen kiezen of ze wel of geen risico nemen.
Bij alle partijen bestond animo voor de depositobank
Nu is er dus de ECB, die zelf ook hardop nadenkt over de vraag of ze bankrekeningen moet aanbieden. Aangezien de ECB euro’s maakt, zal ze nooit in de situatie komen dat er onvoldoende geld in huis is. Aan de ene kant noemt Mersch het onderzoek dat de ECB gaat starten ‘mainly analytical’ omdat het gebruik van cash nog steeds toeneemt en hij geen signalen ziet dat er echt behoefte aan is, maar aan de andere kant sorteert hij al voor op de uitkomst van het onderzoek door te stellen dat het niet de mogelijkheid mag belemmeren om prijzen stabiel te houden — het mandaat van de ECB.
Een full reserve bank, of dat nu onze non-profit bank in de vrije markt is of dat het de ECB zelf is die depositobankje speelt, zal altijd invloed hebben op het vermogen van de ECB om prijzen te stabiliseren. Maar ik heb een verrassing voor Mersch: dat doet contant geld ook.
Onnodige dode bomen
De ECB probeert met verruimend beleid, in combinatie met negatieve rente op overtollige reserves (op de minimale reserves is het 0 procent), banken in een positie te brengen dat het ongunstig wordt om sommige leningen niet te verstekken. Ga maar na: als het niks kost om een lening niet te verstrekken en je zit als bank precies op het twijfelpunt, dan zal je de lening verstrekken als het opeens iets gaat kosten om de lening niet te verstrekken. Alleen is een negatieve rente van 0,4 procent een peulenschil vergeleken met de risico’s van de grote hoeveelheid ‘twijfelachtige leningen’ die je er als bank voor moet gaan verstrekken. Je moet namelijk 100 euro uitlenen om 1 euro centrale-bankreserve van het mandje ‘overtollige reserves’ naar ‘minimale reserves’ over te hevelen en 4 cent aan negatieve rente te besparen.
In de praktijk lijken banken dan ook maar zeer beperkt te hebben gereageerd op de negatieve-renteprikkel: er is een heel klein beetje kredietgroei, maar die kun je niet los zien van andere factoren. Het levert de ECB inkomsten op, en de banken een kostenpost naast de inmiddels absurd hoge toezichtskosten die ‘bankje spelen’ met zich meebrengt. We hebben dan ook gezien dat er in de eurozone gedurende de laatste tien jaar gemiddeld minder dan één consumentenbank per land tot de markt is toetreden. Een (grote) bank besturen mag dan lucratief zijn, er eentje openen is het allerminst.
Een bank besturen mag dan lucratief zijn, er eentje openen is het allerminst
Als de klant van een bank geld contant maakt, ontneemt dat de bank de kostenpost van 0,4 procent per jaar. Om die reden maakte Commerzbank een tijd geleden bekend te onderzoeken of het niet voordeliger is om zelf overtollige reserves contant te maken en in een pakhuis te leggen. Stel je voor hoeveel bomen er gekapt moeten worden als er briefjes moeten worden gedrukt die vervolgens met vrachtwagens naar een zwaar beveiligd pakhuis moeten worden gebracht — alleen maar om die miljarden euro’s aan negatieve rente te onttrekken.
Dan kan je beter een digitale variant van cash hebben, al voorziet Mersch terecht dat het dan wel heel makkelijk (lees: goedkoop) voor banken wordt om aan negatieve rente te ontkomen. Om die reden is de depositobank een initiatief dat zich richt op consumenten en zelf al voorstelt om de bedragen die een consument mag aanhouden te limiteren en die vervolgens af te bouwen zodra het financiële systeem kans heeft gehad om te wennen aan het nieuwe element. De risico’s die Mersch noemt, staan of vallen met designkeuzes van de wetgeving en dienstverlening.
Markt of overheid?
Mersch ziet nog niet veel vraag naar een rekening om digitale cash aan te houden, omdat het gebruik van contant geld nog steeds toeneemt. Als je als Nederlander weleens in Zuid-Europa komt, zal het je vast niet zijn ontgaan op hoeveel plekken je alleen maar met cash kan betalen, terwijl Albert Heijn juist overstapt op PIN-only kassa’s. Hoe dan ook, door eerst een marktpartij te laten kijken hoeveel animo er is, wordt de vraag vanzelf duidelijk. De ECB kan dan altijd nog volgen.
De eigenlijke zorg bij de ECB is echter dat een full reserve bank zonder enige restrictie, in tijden van onrust een katalysator zou worden voor liquiditeitsproblemen bij banken. Bij slecht nieuws zouden heel makkelijk grote hoeveelheden geld digitaal kunnen worden overgeboekt naar een full reserve-rekening. Om die reden pleit Stichting Full Reserve al sinds het begin voor een kapitaallimiet voor zowel rekeninghouders als de bank. Die limiet zou echter wel gaandeweg moeten gaan stijgen als de vraag blijft toenemen. Zo krijgen andere banken zowel een prikkel als de gelegenheid om via betere voorwaarden kapitaal aan te trekken als dat schaars wordt; zo kan wellicht de lang ontbeerde marktwerking weer terugkeren in de bankensector. Mocht op een dag al het geld bij full reserve banken zitten, dan past fractional reserve banking blijkbaar niet bij de Homo Sapiens — maar laten we vooral niets gaan plannen of ergens op vooruit lopen, en het organisch laten verlopen.
Verkiezingen
Stichting Ons Geld heeft de gelddiscussie op de politieke agenda gezet, maar haar ambitie van publieke geldcreatie is voor velen nog een brug te ver. Wat ze echter wel voor elkaar heeft gekregen, is dat D66, SP en PvdA aanhoudend Kamervragen stellen die minister Dijsselbloem in een lastig parket hebben gebracht. Onderzoekt hij hoe de wet kan worden aangepast om in Nederland full reserve depositobanken mogelijk te maken en leidt dat tot de oprichting van dergelijke banken, dan kan dat in Europa een precedentwerking hebben en in landen met zwakkere banken, zoals Spanje, Italië en Griekenland versneld blootleggen dat er zombiebanken zonder bestaansrecht zijn. Het getuigt daarom van politieke moed dat de financieel woordvoerders van deze partijen het toch doen. Want Dijsselbloem is een uitstekend debater met inmiddels een internationale reputatie.
Incentiveprobleem
Ook de VVD roert zich inmiddels in de discussie door terecht aan de minister te vragen: wie is er nou eigenlijk verantwoordelijk als toetreding en innovatie in de bankensector maar uitblijft? De Nederlandsche Bank (DNB) positioneert zich weliswaar als gewillige partner voor innovatie, maar heeft vooral een mandaat om stabiliteit te bewaken. Iedere innovatie of verandering brengt eerst onzekerheid en potentieel risico met zich mee alvorens het door de diversiteit te bevorderen ook bijdraagt aan de stabiliteit. Het zou daarom logischer zijn als niet DNB zelf, maar een andere autoriteit zoals ACM tegengewicht zou bieden aan de prudentie van DNB. Maar dan moet die partij wel een budget krijgen waarmee zij iets kan beginnen tegen het leger aan juristen en economen dat DNB ter beschikking staat.
Iedere innovatie brengt eerst onzekerheid en potentieel risico met zich mee
Vooral nieuwe partijen als de Piratenpartij, Forum voor Democratie en de Vrijzinnige Partij hebben het mogelijk maken van full reserve depositobanken expliciet in hun programma’s staan. Dat is op zich opmerkelijk, maar het is lastig om conclusies te verbinden aan het feit dat de traditionele partijen dit niet hebben gedaan. We kunnen in elk geval wel stellen dat het onderwerp nu blijvend op de politieke agenda lijkt te staan, en dat is een grote stap in de hervorming van het financiële stelsel.
Welke partijen de volgende regering zullen vormen en wie ook de minister van Financiën wordt, er zal iets moeten gebeuren met het depositobank-dossier. Als Dijsselbloem enige moed heeft, start hij nog een onderzoek voor hij afzwaait. De motie met dit verzoek ligt er immers al sinds maart 2016.
26 Bijdragen
piterkamp 4
Diamanten kunnen al commercieel worden gemaakt, de heilige graal, goud, nog niet, maar ook dat kan komen.
Geld op een bank is nooit bestand tegen een echte economische crisis, het saldo kan wel blijven, maar is het nog iets waard .?
De Duitsers zijn hun hyperinflatie van de 20er jaren nog steeds niet vergeten.
Dat neemt niet weg dat ik groot voorstander ben vqn het ontkoppelen van banken en betalingsverkeer.
De goede oude PCGD speculeerde niet.
Ferdi Scholten 5
De echte stap die gemaakt moet worden is afschaffen van de rente. Dat dit kan bewijst bijvoorbeeld het succes van de JAK bank in Zweden. Ook in Nederland zou dit mogelijk moeten zijn, wellicht dat een echt innovatieve bank naar voorbeeld van de JAK bank in Nederland het grote verschil kan maken.
En wat we in Nederland in ieder geval al hebben sinds september 2016 is een complementaire rentevrije munt, de Florijn.
Dat de VVD vraagt naar de verantwoordelijkheid over het uitblijven van innovatie en toetreding is m.i. een blamage. De Nederlandse wet stelt eenvoudig dat de overheid verantwoordelijk is voor alles wat met geld(uitgifte) te maken heeft. Dat de overheid in het verleden die verantwoordelijkheid (onwettelijk) uit handen heeft gegeven aan de banken doet hier niets aan af. Blijkbaar kent de VVD de wet niet?
Pieter Jongejan 7
Ik kan me voorstellen, dat er geen rente wordt betaald op deze echte full reserve bankrekeningen. Hierdoor zal er wel rente moeten worden betaald op de full reservebankrekeningen in elektronische euro's. Te verwachten is immers dar mensen hun geld van de halfbakken full reserverekeningen zullen halen en naar de echte full reserverekeningen zullen overboeken als ze daar minder risicolopen. Zo kan er een heel efficiënte financiële sector ontstaan, waarbij het prijsmechanisme voor financiële stabiliteit zorgt. De ECB kan dan niet onbeperkt Italiaanse staatsleningen opkopen en zo de Nederlandse spaarders van hun koopkracht beroven, zoals nu gebeurt. .
W. Van Den Broeck 5
Pieter JongejanBijkomend koopt de ECB volgens een capital key zodat er in verhouding evenveel bonds van Nederland werden gekocht als van Italië. Als er inflatie optreedt hierdoor, wat onwaarschijnlijk is gezien de output gap in Europa, ligt het evenveel aan gekochte Nederlandse bonds.
Fiduciair geld heeft bijkomend niet de eigenschap makkelijk in waarde te halveren en al zeker niet met een druk op de knop. Dat soort devaluatie kennen we enkel van toen geld nog ingewisseld kon worden in goud. Verzonnen door goudstandaard-ideologen die daarbij vergeten dat tijdens de goudstandaard inflatie vaak nog hoger uitkwam dan de voorbije 40 jaar.
piterkamp 4
W. Van Den BroeckFiduciair geld kan in waarde tot nul worden teruggebracht, het lukte Duitsland in de twintiger jaren.
Dat de waarde van goud daalde, dat klopt, toch blijft dat de goudstandaard een rem was op geld er bij maken.
De tweede rem die is weggehaald is dat centrale banken genationaliseerd werden, ze konden daarna onbeperkt verliezen maken,de belastingbetaler betaalde.
Dus kan Draghi al helemaal doen waar hij zin in heeft, zijn enige rem is de koers van de euro tegenover andere valuta.
Maar als de belangrijkste daarvan ook in koopkracht dalen, dan is er niets aan de hand.
W. Van Den Broeck 5
piterkampHet inflatie-voorbeeld dat je aanhaalt bv over Weimar Duitsland, is erg extreem. Duitse industrie was verwoest in 1918 en Duitsland werd gestraft met onzinnige herstelbetalingen door het verdrag van Versailles. Daarom was er op den duur een aanbodprobleem, enorme armoede en daardoor hyperinflatie. De vergelijking met nu is hier totaal ongepast en helemaal niet in lijn met het antwoord dat ik gaf.
Een goudstandaard heeft geen voordelen, enkel nadelen. In de 19de eeuw was het misschien de makkelijkste manier om te kunnen handel drijven tussen continenten, het creeert ook enorme pro-cyclische effecten met torenhoge werkloosheid. In 1797 heeft Groot-Brittannië de gouden standaard vaarwel gezegd voor de 24 volgende jaren. Het gevolg was dat ze ongekende groei doorgemaakt hebben, geen inflatie en op het einde in 1821 Nederland ruim voorbijgestoken waren in BBP per capita.
Geen enkele periode met een goudstandaard heeft dezelfde positieve effecten gehad op binnenlandse politiek en groei.
Roland Horvath 7
Het is de Glass Steagall Act uit 1933 in de VS. Afgeschaft door Bill Clinton in 1999 op aandringen van de grootbank Goldman Sachs. We leren bij, alhoewel, het gaat traag.
2/ De ECB moet niet voor iedere EU ingezetene een rekening openen. Dat kunnen de banken doen. Dat moet geen federale bevoegdheid worden van de EU. Die heeft al genoeg bevoegdheden die de staten beter zelf uitoefenen. De EU moet uitsluitend een federatie zijn met beperkte bevoegdheden: Euro, grenzen, innovatie, buitenland, strijdkrachten naast en los van die van de staten. Veel bevoegdheden terug naar de staten.
Lydia Lembeck 12
Roland HorvathMarla Singer 7
Losse onafhankelijke deposito banken zijn binnen de bestaande wetgeving niet mogelijk omdat die zijn geschreven op aangeven van lobbyisten van de bestaande banken.
Dus die wetten zullen zo moeten worden veranderd dat het wel mogelijk is om een depositobank te beginnen die 100% gedekt is in het bankensysteem. Maar de huidige banken zullen alles op alles gaan zetten om dat te verhinderen dus zal daar serieus mee omgegaan moeten worden. Zonder genoeg ondersteuning vanuit de bevolking zal het dus nooit lukken.
Lydia Lembeck 12
Marla SingerWaarom kunnen de banken dat niet gewoon zelf blijven doen en waarom moet die ECB ertussen zitten? Bemoeien ze zich strakjes ook met het merk wcpapier dat ik koop? :(
Richard van der Linde 2
Lydia LembeckExcuses voor de abstracte beschrijving, maar de verwarring komt waarschijnlijk doordat we de term 'euro' voor twee verschillende zaken gebruiken. Wellicht helpt dit artikel: https://www.ftm.nl/artikelen/centrale-bankreserves-zijn-geen-reserves-tijd-voor-een-nieuwe-naam.
Lydia Lembeck 12
Richard van der Lindehttp://www.nporadio1.nl/nos-radio-1-journaal/uitzendingen en dan boven om n zit de looptijd. Beginnen 06.00-07.00 en dan om 50 minuten aanzetten tot 07.00 uur. Gaat om een APP die Zodan heet o.i.d. Luister maar eens?
Richard van der Linde 2
Lydia LembeckLydia Lembeck 12
Richard van der LindeRichard van der Linde 2
Lydia Lembeckpeterengel 2
Michel Fleur 6
De centrale bank is wettelijk verantwoordelijk om het betalingsverkeer te garanderen.
Nu wordt ze gehinderd in die verantwoordelijkheid. Het betalingssysteem wordt afgehandeld door duizenden commerciële partijen met elk hun eigen systemen. In het geval van een "systeem" crisis kan de centrale bank het systeem niet redden door in al die losse systeempjes te wroeten.
Zou ze dat wel kunnen, dan had ze alle betalingen kunnen afhandelen, de betaalrekening kunnen overhevelen naar een andere bank en vervolgens de "systeem" bank failliet kunnen verklaren. Het was nog makkelijker als alle betaalrekeningen gewoon centraal geregeld waren: dan was de falende bank gewoon failliet verklaard.
Omdat de centrale bank echter het betalingssysteem uitbesteed, moet de belastingbetaler een bedrijf overeind houden dat het in een echte vrije markt nooit gered had.
Bijkomend nadeel van al die losse systeempjes die periodiek via deposito's (ander type) op de centrale bank vereffend worden, is dat mijn betaling er een dag over doet om op een andere rekening te komen. Dat is natuurlijk uit het stenen tijdperk. Laat ik niet beginnen over IBAN nummers.
De huidige betaalrekeningen moeten domweg een portaal naar de centrale bank rekening zijn. En ook aan pinnen zijn dan kosten verbonden. Maar daar komt de markt wel uit.
Jan Smid 8
Michel FleurMichel Fleur 6
Jan SmidW. Van Den Broeck 5
Het probleem zou dus beter worden geschetst als een weigering om deposito's volledig te garanderen. Dijsselbloem heeft dit nog ondergraven door de bail-in clausule waarin in extremis deposito's kunnen worden aangesproken om bankkapitaal aan te vullen wanneer een bank dreigt om te vallen. Pure diefstal in een marketing-strategie waarin de belastingbetaler niet mag opdraaien.
Wat als ook de spaarder niet wil opdraaien? Of de onderneming haar liquiditeit niet wil laten stelen door een onverantwoordelijke bank en politiek ?
De ECB kan alle deposito's garanderen. Tot de laatste cent. Dat zou het voorstel en de eis moeten zijn van progressieve partijen. Full-reserve banking is onzinnig en een terugkeer naar de goudstandaard, wat veel kans een tekort aan bankkrediet zal teweegbrengen.
FTM moet dringend politiek Nederland cursussen banktransacties aanbieden voor we nog meer onzinnige voorstellen als deze lezen voor de verkiezing.
Pieter Jongejan 7
W. Van Den BroeckW. Van Den Broeck 5
Pieter JongejanRichard van der Linde 2
W. Van Den Broeck(We pleiten overigens niet voor full-reserve banking als systeemontwerp, mocht die indruk zijn ontstaan; een markt met zowel full- als fractional-reserve banken is wat wij voor ogen hebben.)
W. Van Den Broeck 5
Richard van der LindeWaar trek je de lijn?
Ik zeg dat het meest eerlijk is dat je alle deposito's garandeert en depositobanken sterk reguleert zodat ze ver van alle derivaten blijven. Investeringsbanken kunnen dan doen wat ze willen met een full reserve, geen geldcreatie om mee te speculeren.
Garandeer je de deposito's enkel bij de ECB, dan kun je alle Europese banken bij de eerste twijfel nationaliseren door een bank run. Wat ik persoonlijk erg goed zou vinden, maar op dit moment onbetaalbaar, tenzij de ECB de lidstaat die de bank overneemt rechtstreeks van kapitaal kan voorzien of de ECB de banken zelf overneemt, om een herhaling van 2008 te vermijden. Beide zijn politiek onmogelijk op dit moment.
Richard van der Linde 2
W. Van Den BroeckWanneer er een vergunningtype komt voor full reserve banken zouden 'investeringsbanken' nog steeds geld creëren, maar het grote verschil is dan dat wie daar geld plaatst en risico neemt voor de kans op rendement ook de optie had om het niet te doen. En die optie ontbreekt nu.
Een full reserve banking systeem heeft ook z'n nadelen en zoals u schrijft is het politiek een behoorlijke uitdaging. Om niet meteen een kanon te gebruiken om een mug te doden, zou het niet onlogisch zijn om eerst de hybride-variant te proberen; een combinatie van full reserve en fractional reserve.
Arjan 7
Het spaargedrag van klanten toont aan dat ze hun spaargeld vrij beschikbaar willen hebben met een rentevergoeding. Zij zijn niet bezig met vraagstukken als full reserve bankieren of fractional reserve bankieren. Natuurlijk willen ze dat het veilig bij de bank staat, maar wel met een rentevergoeding en met directe beschikking.
Als klanten hun geld niet op lange deposito's plaatsen dan is er ook geen bestaansrecht voor banken om in kredieten te voorzien waar altijd vraag naar zal zijn.
Gevolg zal zijn dat vraag en aanbod geld buiten het bankencircuit zal plaatsvinden en dat traditionele spaarders beleggers worden. Of dat een goed idee is betwijfel ik. Laten spaarders vooral spaarders blijven.