De overheadkosten van Nederlandse ziekenhuizen lagen anno 2011 rond de 20 procent en vallen daarmee internationaal gezien hoog uit. Dat blijkt uit een studie naar ziekenhuiskosten in acht landen die eind vorig jaar werd gepubliceerd: A Comparison of Hospital Administrative Costs in Eight Nations, door David Himmelstein et al. Van de acht landen die in deze studie werden vergeleken, had Nederland de op een na hoogste overheadkosten. Alleen de Verenigde Staten kennen hogere kosten: daar wordt liefst 25 procent van de ziekenhuiskosten aan overhead besteed. Daarmee blijkt voor het eerst dat ziekenhuizen in Nederland vergeleken met andere landen een fors waterhoofd aan kosten kennen die niet direct aan zorg besteed worden.

Eerste vergelijking

Het onderzoek was een eerste internationale vergelijking tussen overheadkosten van ziekenhuizen in verschillende Westerse landen. Onderzoekers uit de acht deelnemende landen werkten samen onder leiding van een team van de City University of New York (CUNY) om die vergelijking mogelijk te maken. De cijfers waarop de resultaten gebaseerd zijn, zijn allemaal afkomstig uit de jaarverslagen van ziekenhuizen. De kosten die niet aan de zorg konden worden toegeschreven werden bij elkaar opgeteld, bijvoorbeeld voor personeel dat administratieve- of managementtaken uitvoert, de post 'Algemene kosten' en de kosten die een ziekenhuis moet maken voor de bouw en het onderhoud van gebouwen en de aanschaf van dure apparatuur. De cijfers gaan alleen over de kosten die binnen de ziekenhuizen gemaakt worden;  organisatiekosten die de verzekeraar, of in publieke stelsels de staat, maakt voor het afhandelen van ziekenhuiszorg zijn niet meegenomen. De resultaten verschilden sterk;  Amerika steekt er met 25,3 procent overhead met kop en schouders bovenuit. Meer dan tweemaal zo veel als de overheadkosten die ziekenhuizen in Canada (12,4 procent) en Schotland (11.6 procent) maken. Wanneer de ziekenhuiskosten worden uitgedrukt als percentage van het Bruto Binnenlands Product (BBP, in de onderstaande tabel aangeduid met GDP) lopen de verschillen nog meer uit de hand. Dan geldt dat Amerika met 1,43 procent een ruim driemaal zo groot deel van het BBP besteedt aan ziekenhuis overhead als Canada met 0,41 procent. Nederland loopt zo bezien iets minder uit de pas met de 'goedkopere' landen, maar is nog steeds tweede na Amerika met 0,71 procent.

De ziekenhuiskosten van de acht deelnemende landen vergeleken, bron: 'A Comparison of Hospital Administrative Costs in Eight Nations' - Himmelstein et al. 

Dat Nederland zo hoog scoort met 19,8 procent heeft volgens de auteurs waarschijnlijk te maken met ons deels geprivatiseerde zorgstelsel. Een klein deel van de Nederlandse kosten is volgens de auteurs overigens te wijten aan het feit dat kosten voor leegstand van ziekenhuisbedden worden toegerekend aan overhead en in ons land relatief veel ziekenhuisbedden leeg blijven.  

Publieke stelsels: minder overhead

De belangrijkste oorzaak van het verschil in overheadkosten zit hem volgens de onderzoekers in de manier waarop de zorg gefinancierd wordt in de verschillende landen: 'Hospital administrative costs appear to be driven by the complexity of the reimbursement system and the mode of capital funding'. Een publiek stelsel met budgetten, zoals dat van Canada, Schotland en Wales, kent beduidend minder kosten dan een deels geprivatiseerd stelsel zoals dat van de VS en Nederland.

Het management van een ziekenhuis hoeft binnen een publiek stelsel alleen te zorgen dat het geld op de meest efficiënte manier ingezet wordt voor zorg

Waar komen die extra kosten van een 'vrijer' marktstelsel precies vandaan? Het management van een ziekenhuis hoeft binnen een publiek stelsel alleen te zorgen dat het geld op de meest efficiënte manier ingezet wordt voor zorg, zeggen de auteurs van het onderzoek. In een deels geprivatiseerd stelsel komen daar andere taken bij: de verantwoordelijkheid voor de omzet met alles wat daarbij komt kijken en het organiseren van financiering voor bijvoorbeeld een nieuw ziekenhuis of dure apparatuur. Het hele proces van factureren, noodzakelijk in een geprivatiseerde setting, is tot slot een kostenpost die publieke stelsels niet kennen. Die kosten groeien, logischerwijs, naarmate het versturen van een rekening ingewikkelder wordt en er meer partijen bij betrokken zijn.