
Overal in de wereld houden centrale banken de rente laag teneinde economische groei aan te zwengelen. Maar ligt het echte probleem niet ergens anders?, zo vraagt Sander Boon zich af.
Al een tijdlang gaat in de financiële markten de verwachting de ronde dat de rente binnen niet afzienbare tijd omhoog zal gaan. De Amerikaanse economie trekt aan, de werkloosheid daalt en aandelenmarkten staan op historische hoogten. De rente staat al erg lang laag en er zal een moment komen dat centrale banken deze zullen verhogen, zo luidt de verwachting. Wat vaak verzuimd wordt daarbij te bedenken is waarom de rente zo lang zo laag is. Voor het gemak wordt ervan uitgegaan dat centrale banken dit hebben gedaan om de economie te laten aantrekken. Centrale bankiers hebben dat beeld nog eens versterkt. Maar wat nu als de rente door andere oorzaken al zo lang al laag is?
Renteparadox
Laten we eens kijken naar de ontwikkelingen van na de eeuwwisseling. In nasleep van de implosie van de dotcom-bubbel en 9/11 verlaagde de Fed snel de korte rente. Vanaf 2004 trok de economie weer aan en besloot de centrale bank de rente weer te laten stijgen. Er gebeurde echter iets vreemds: de marktrente bleef laag. Voormalig Fed voorzitter Alan Greenspan sprak in dit verband over een ‘conundrum’, een raadsel. Zijn opvolger Ben Bernanke sprak over de aanwezigheid van een ‘Savings glut’, een door de Chinese monetaire autoriteiten veroorzaakte extra vraag naar Amerikaanse staatsobligaties als gevolg van de koppeling van hun munt aan de dollar. Ook in de nasleep van de kredietcrisis van 2008 verlaagden centrale banken wereldwijd snel de rente. Nu zes jaar later belijdt de Fed met de mond dat de rente binnen niet afzienbare tijd verhoogd gaat worden. In weerwil hiervan houden de markten echter de rente laag doordat zij meer dan anders beleggen in veilige staatsobligaties.Er is -paradoxaal genoeg- zelfs sprake van negatieve rentesOp gezette tijden is er zelfs sprake van een negatieve rente, typerend voor de enorme vraag naar deze veilige schuldbewijzen. Deze paradox impliceert dat centrale bankiers helemaal geen controle meer hebben over de renteontwikkeling.
'Secular stagnation'
Er zijn een aantal theorieën voor het fenomeen van de lage rente geopperd. Larry Summers, voormalig Amerikaans Staatssecretaris van Financiën, vat het probleem samen met de term ‘Secular stagnation’: een blijvend lage economische groei door een plafond in productiviteit. Ricardo Caballero, professor aan MIT, wijst op een ‘Shortage of safe assets’, een tekort aan veilig onderpand, dat zich prangend manifesteert sinds aanvang van de kredietcrisis. Econoom Richard Koo heeft het over een ‘Balance sheet recession’: balansen kunnen niet meer schulden aan en groei blijft daardoor uit. Hoofdeconoom Claudio Borio van de BIS in Bazel - ook wel de centrale bank der centrale banken genoemd – komt met een interessante verklaring. Hij spreekt van een excessieve elasticiteit van financiële markten. Daarmee bedoelt hij dat financiële markten de neiging hebben om in goede tijden de opbouw van liquiditeiten door monetair beleid excessief te versterken. Hierdoor duurt de financiële cyclus langer dan de traditionele economische cyclus, met als gevolg een lage rente, financiële bubbels en het voortduren van macro-economische onevenwichtigheden wereldwijd. Frequente financiële crises zijn het hardnekkige gevolg, aldus Borio.Schuldenberg remt groei
Als we naar de cijfers kijken, zien we dat de wereld anno 2014, meer nog dan in 2008, verzadigd is met schuld. Zowel privaat als publiek. Van schuldenafbouw na de crisis is geenszins sprake geweest, aldus een recent rapport van het gerenommeerde Zwitserse instituut CEPR.Sinds de crisis zijn de mondiale schulden alleen maar toegenomenDe schulden zijn de tegenhanger van onze bezittingen, want onze tegoeden zijn via banken, verzekeraars en pensioenfondsen uitgeleend. Dit spaargeld wordt na een bepaalde termijn weer geretourneerd. Echter, nu de echt robuuste economische groei wereldwijd uitblijft, dient zich de vraag aan hoe schulden betaalbaar worden gehouden. Immers, schulden worden aangegaan om meeropbrengsten te vergroten en die blijven uit bij de huidige economische stagnatie. Dit maakt eigenaren van schuldbewijzen nerveus. Veel willen vooraan bij de uitgang zitten, om in geval van nood de schuldcontracten snel van de hand te kunnen doen. En waar is de uitgang? In kort schuldpapier omdat dit het meest liquide is. Vandaar dat de rente zo laag is. Deze zal bij uitblijven van economische groei dan ook nog lange tijd laag blijven, en dat is in het gunstige geval. Het is een voor monetaire beleidsmakers nederig makende conclusie. Sander Boon is politicoloog en partner bij financiële dienstverlener Symetrics.
31 Bijdragen
NumoQuest®
Schuld op schuld. Van origine is de gedachte zeer eenvoudig. een bank heeft saldo, ongeacht hoe dat 'saldo' er uit ziet. Geld van zaken, geld van particulieren, belastinggeld, gewoon, tastbaar geld. Tegenover elke lening die werd uitgezet, stond daar een 'tastbaar' saldo tegenover.
Lees, voor elke € die werd uitgeleend, staat daar een € tegenover. Uiteraard lenen banken niet voor niets uit dus komt er op dat 'saldo', in een gezonde stabiele situatie, een 'Plus' terug. Dat betekend dat de dekking op elke lening, precies 100%. Die wisselwerking kun je tot in eeuwigheid vol houden en dat leverd een gezonde en stabiele geldcirculatie op.
Maar toen......
Toen werden mensen arrogant, mensen werden inhalig. Mensen bedachten giraal verkeer. Daarbij kun je plots veel meer uitlenen waar niet meer per definitie, 'Saldo' tegenover zou moeten staan. Banken gingen lenen aan overheden, zaken en particulieren en zo kreeg je uithollende geldstromen die uiteindelijk niet eens meer de term 'Gedekt' konden weerstaan.
Wat je dan krijgt is enorme stromen die niet meer kunnen worden afgedekt, tenminste, niet voor die gezonde volle 100% En die stromen vermengen zich met productie en met goederenstromen. Windhandel, als je het zo wil bekijken. en wat doet wind? Wind waait naar goeddunken en u is dat precies wat bankiers, economen en politici ook aan het doen zijn. Op ongekende schaal.
Verbijsterend
Het is verbijsterend dat er geen gezonde en weldenkende econoom, bankier, politicus blijkt te zijn die weet heeft van die zeer eenzoudige wetmatigheid dat wanneer je dus zaken niet meer met een X% 'Saldo' afdekt, er een keer een moment van afrekenen komt
Kettingreactie
En omdat wij
PeterO
NumoQuest®De economie is gebouwd op gebakken lucht, drijfzand of hoe je het wil noemen. Deels werkt het nog ook, maar het blijft hol, leeg, niets.
NumoQuest®
PeterOUiteraard zijn het alleen zeer opportunistische geesten op dat niveau dat graag in leugens blijft geloven. Als je namelijk leningen uitstaand niet meer 'solvabel' kunt onderbouwen, ben je niets meer of minder dan valsheid in geschrifte aan het plegen. Frauduleus handelen.
En nog steeds geen bankier die hiervoor door de oveheid is aangepakt of veroordeeld. Men ziet hierin een goedkeuring op een nieuwe weg in te slaan klaarblijkelijk.
bps
NumoQuest®Met geldontwaarding, lage rentes in de markt en wantrouwen als gevolg.
Welke malloot breekt nu de waarde van zijn eigen product af?
Dat doet niemand, behalve bankiers. Middels inflatie. Dat is toch raar?
Elk ander heeft liever waardestijging dan waardedaling van z´n product of bezit. Bankiers willen waardedaling, inflatie.
Er hoort net zoveel geleend te worden als er spaargeld is. Als er tekort is hoort de prijs van geld te stijgen, een signaal om geld bij te maken voor te dekken product.
Eerst was er product en toen de behoefte aan geld om het te verhandelen.
Die volgorde is omgekeerd.
Met de creatie van geld (schuld) rekenen ze op de creatie van dekkend product.
Dat soort productie continueert , zolang de schuldcreatie continueert.
Maar product vervalt en wordt vervangen door nieuw. Geld niet.
Geld en schuld blijft. Zodat er in deze volgorde vanzelf teveel van komt.
Bij ca.1:1 circulatie van sparen en lenen dekt het geld steeds weer nieuw product voor vervallen product en is er altijd dekking en dus vertrouwen in geld. Kan nooit misgaan.
peter
NumoQuest®Zoveel mensen die precies weten wat er mis is met het systeem, en zo weinig die hun eigen centen durven te spenderen aan een systeem die voldoet aan hun idealisme. Makkelijk praten noemen we dat.
NumoQuest®
peterAlles wat men niet aan mij kan uitleggen word door mij niet eens in overweging genomen. Dus ook lange termijn deposito's niet. Elke lening die tegnwoordig word verstrekt word niet 'gefund', want dat is namelijk door de 'lener' niet te controleren. Het overgrote deel van de leningen is allang niet meer ordentelijk afgedekt.
peter
NumoQuest®pubben
NumoQuest®peter
NumoQuest®Yes!
peterpeter
Yes!360 degrees
NumoQuest®
360 degreesJason
360 degreesen
"bespottelijk dat een groepje "wijze" heren bepaalt wat de rente is"
Niemand vraagt zich waarom er rente bestaat...
Kun je je een wereld voorstellen waarin geen rente voorkomt?
Massa psychologie vanaf de lagere school in je grijze massa geprent.
Buiten de box, dames en heren!
La vaca
Jasonpeter
La vacaEn hoe richten we dit beter in? Ja, laten we als uitgangspunt nemen dat ik een lening van jou wil en ik je geen rente ga betalen. Uitgangspunt is dat je me de lening wel gaat verstrekken. Wees creatief ;-)
Jason
peterpeter
Jason- waardedaling onderpand
- mogelijk zelf geld tussentijds nodig
Misschien dat je ouders welwillend zijn, verder zal niemand het je uitlenen
Ik heb meerdere malen op FTM uitgelegd dat geldcreatie uit het niks niet klopt. Google op Boonstra (de Oratie) en/of Brosens (Geldscheppingsparadox) en je vindt prima uitleg.
In alle stukken waarin wordt gesproken over systemen over renteloos uitlenen wordt nooit ingegaan op de risico-component. En dat is dus essentieel. Zelfs Islamitisch Bankieren zit zo in elkaar dat men risicopremie ontvangt (denk aan private equity constructies, securitisations) zodat het volgens de Islam niet onder definitie rente valt. Wat voor naampje het ook geeft, iedereen wil gecompenseerd worden voor risico's. Leen jij iedereen maar geld uit zonder rente hiervoor te vragen?
Mijn voorstel is dat banken gewoon beter risicobeleid voeren en kritisch kijken naar acceptatieproces, en dat lange verplichtingen worden gefinancierd tegen langer opgenomen geld. En dat proces is allang ingezet. Banken geven elkaar alleen nog geld obv onderpand (repotransacties), en marktwaarde derivaten worden dagelijks obv collateral afgerekend. We zullen gewoon moeten accepteren dat de schuldomvang zal moeten verminderen wat zeer pijnlijk is (zie onze huizenmarkt, zie leningen MKB etc). Alles dus in mindere mate. Heel wat anders dan roepen dat we terug moeten naar de middeleeuwen.
La vaca
peterpeter
La vaca2 situaties:
- klant verdient 100.000 euro per jaar en wil hypotheek van 200.000 euro
- klant verdient 20.000 euro per jaar en wil hypotheek van 400.000 euro
In beide gevallen is er sprake van geldcreatie. Als je stelt dat geldcreatie uit het niks is, dan zou in beide genoemde situaties dit opgaan.
Ik stel dat in beide gevallen er geen sprake is van geldcreatie uit het niks omdat er een verplichting tegenover staat. Beide klanten moeten terugbetalen. Betekent dit dan dat ik in beide gevallen het uitlenen van geld goedkeur?
Nee. In situatie 1 zou ik de lening wel verstrekken en in situatie 2 niet. Dat is dus het probleem. Het risicobeleid wat je moet voeren. Verantwoord geld uitlenen en goed inschatten of klant lening terug kan betalen. Dat is dus ook wat Brosens feitelijk gezien zegt. Niet elke geldcreatie is per definitie gezond.
En ik ben de eerste die onderkent dat er veel te makkelijk geld is uitgeleend waarbij de risico's niet goed zijn ingeschat. Dat betekent nog niet dat ik de flauwekulverhalen van mensen als Ad Broere ondersteun.
jason
peterpeter
jasonZonder rente gaat niemand geld aan een ander lenen omdat hij risico loopt dat hij het niet terugkrijgt. Bovendien loopt de uitleender het risico dat hij het geld zelf tussentijds nodig heeft. Zonder rente zou iedereen wel geld willen lenen ook al heeft hij miljoenen op de rekening staan. Tis gratis, dus waarom zou je niet lenen? Rente zorgt voor evenwicht in vraag en aanbod van geld.
peter
jasonZelfde als bedrijf leent om machine aan te schaffen. Tegenover de lening staat waarde van de machine. Deze machine produceert producten en uit de verkoopopbrengsten los je de lening af (waarde toekomstige cashflows)
En in je voorbeeld van uitlenen moet het geld wel steeds binnen de bank blijven. Brosens van ING stelt ook dat 10% van de lening de bank uitgaat en dat betekent dus de plicht om gelden aan te trekken. Je balans moet gewoon in evenwicht zijn. Zo moeilijk is boekhouden niet.
Tegenover elke lening staat een verplichting en elke euro dient gefund te worden. Deze stelling is gewoon niet te weerleggen.
jason
peterpeter
jasonIk stel dat geldcreatie niet uit het niks is omdat je namelijk de verplichting aangaat een lening af te lossen waarbij getoetst wordt of je in de toekomst kan aflossen. De fout die Ad Broere maakt is dat hij geen waarde toekent aan toekomstige cashflows. (Dus je toekomstige salaris, de waarde van producten die machines genereren). Bovendien stelt Ad Broere dat Centrale Banken altijd tekorten aanzuiveren. Dan val ik echt van mijn stoel als ik dat lees. Waar haalt hij die flauwekul toch vandaan? Iedereen die bij een bank op een Treasury werkt weet dat het niet zo werkt. En Ad Broere die 20 jaar geleden accountmanager was en nog nooit op een Treasury afdeling is geweest of heeft gewerkt gaat studenten FOUTIEF uitleggen hoe het werkt. Dat valt mij bij in de categorie BEDROG omdat hij er van alles bijverzint om zijn verhaal te versterken.
De waarheid is dat banken op een dag gelden uitlenen en opnemen. Die bedragen zijn natuurlijk niet elke dag hetzelfde. Via de geldmarkt stuurt een Treasury afdeling haar saldo bij DNB zo aan dat dit voldoende is. Slechts wanneer dit via de geldmarkt niet kan dan bestaat de mogelijkheid om te lenen bij de ECB. Maar daar eist de ECB wel onderpand voor. En als een bank geen onderpand heeft dan krijgt zij geen cent van de ECB. Waarom zouden banken anders staatssteun nodig hebben gehad? Waarom is DSB failliet gegaan als ECB altijd aanvult? Banken hebben niet oneindig onderpand liggen bij de Centrale Bank en er is wel degelijk een LIMIET terwijl Ad Broere stelt dat Centrale Banken altijd maar aanvullen en er dus steeds maar kan worden uitgeleend.
En volgens de theorie van Ad (geldcreatie uit het niks verbieden) mag nooit geleend worden. Zelfs als je 100.000 euro verdient per jaar kan j
peter
360 degreesHank.Rearden
Jean
Hank.ReardenHank.Rearden
JeanJean
Hank.ReardenHet gaat in EU zelfde kant op. Lees maar: http://europa.eu/rapid/press-release_SPEECH-14-693_en.htm en http://www.europeanvoice.com/article/eu-agrees-wide-reaching-tax-transparency-rules/
gast
de Economist schreef in de jaren negentig al artikelen over de een wereld zonder inflatie.
zij schreef destijds ook al over de vraag of een centrale bank asset inflation mee moest nemen in haar inflatie definitie. de Economist had zorgen over die asset inflation en hoe die leidt tot overconsumptie.
waarom was de inflatie de afgelopen 15-20 jaar relatief laag? omdat grote delen van de productie zijn verplaatst naar lage lonen landen.
daar is niets tegen, maar als ik naar rente ontwikkelingen kijk sinds eind jaren 80 , zie ik een lange dalende trend. centrale banken zagen in die lage inflatie kennelijk een goede reden de rente te verlagen: een stimulerend monetair beleid derhalve
een andere trend is de stijging van schulden: de financiele innovatie faciliteerde dat. Lang leve de securitization. Elke asset die een betrouwbare cashflow laat zien kan immers geleveraged worden. en hoe lager de rente hoe meer je kan leveragen. En hoe harder asset prijzen weer stijgen.
Voeg daarbij dat de monetaire autoriteiten, m.n. de Fed, er alles aan gedaan hebben om financile crisi in de kiem te smoren. Het gevolg: beleggers, of zo u wil, eigenaren van assets dachten dat er geen risico meer was, de fed stond immers altijd klaar om de boel op te vangen.
Nog meer reden om te financieren.
Waar kwam dat geld vandaan: nou allereerst was er voldoende liquiditeit door het monetaire beleid.
Ten tweede: de economische groei van de opkomende landen. Het westem, US in bijzonder ging lekker lenen, runde een tekort op de handelsbalans, wat gefinancierd werd door china.
De liberalisatie van markten versnelde het proces.
Maar ook de ontwikkeling van geavanceerde risico en kapitaalmodellen van banken. Imperfecte correlatie tussen assets op de bank balans deed wonderen voor de leve