Google krijgt een boete van 2,42 miljard euro van de Europese Commissie (EC) omdat het misbruik maakt van haar machtspositie als zoekmachine. Facebook ligt onder vuur omdat het niets deed om nepnieuws tegen te gaan. Als er wetten komen die techbedrijven niet bevallen, dan lobbyen ze er met succes op los. Zijn grote techbedrijven te machtig geworden? Is daar nog iets aan te doen?

Follow the Money sprak hierover met bijzonder hoogleraar communicatiewetenschappen aan de Universiteit van Zuid-Californië Jonathan Taplin (1947). Hij is gespecialiseerd in digitale media en schrijft hier geregeld over in de Wall Street Journal, Washington Post en New York Times. In zijn nieuwe boek “Move Fast and Break Things: How Google, Facebook and Amazon cornered culture and undermined democracy” is Taplin uitgesproken kritisch over de macht van tech-giganten; hij vraagt zich zelfs af of deze niet moeten worden opgebroken.

‘Het is eten of gegeten worden’

‘Move fast and break things’. Waar ken ik deze term van?

‘Het is een citaat van Facebook-oprichter en CEO Mark Zuckerberg: “Unless you are breaking stuff you are not moving fast enough”. [Als je niks kapot maakt, beweeg je niet snel genoeg, red.]’

Wat bedoelt Zuckerberg daarmee?

‘Met “breaking stuff” bedoelt hij het kapotmaken van bestaande verdienmodellen, zoals die van muzikanten, kranten of filmmakers van vóór het internettijdperk. Iets waaraan digitale platformen nogal hebben bijgedragen. Volgens Zuckerberg moet je dit doen om succesvol te zijn. Prima, zou ik zeggen, als dat wat we ervoor terugkrijgen beter is dan wat we hadden. Ik denk alleen niet dat dit met de ‘nieuwe journalistiek’ en muziekbusiness het geval is.’

En waarom moet alles ‘snel’ gaan? 

‘Als je wilt overleven als groot internetbedrijf, dan moet je zo hard mogelijk groeien en alle concurrentie uitschakelen. Het is eten of gegeten worden. Google, Facebook en Amazon zijn op hun respectievelijke markten — zoeken, sociaal netwerk en shoppen — praktisch monopolist.’

‘Nu zijn er twee manieren om te overleven. De eerste is zelf datgene te creëren wat jouw bedrijf kan vernietigen. Kijk naar hoe het Snapchat sinds haar beursgang op 2 maart van dit jaar is vergaan: Facebook en haar dochters Instagram en Whatsapp kopieerden onderdelen van Snapchat en in vier maanden tijd is het aandeel al bijna gehalveerd. Probeer investeerders dan nog maar eens zover te krijgen om wat geld in je bedrijf te investeren. De tweede overlevingsstrategie is om een flink pak dollars op tafel te leggen en de concurrentie van de markt af te kopen, zoals Google met Youtube heeft gedaan.’

Google en Facebook pakken het handig aan en komen met nieuwe producten. Wat is het probleem?

‘Dat ze met nieuwe producten komen is het punt niet. Op het internet is er zoiets als het netwerkeffect. Google verzamelt data over jou als je zoekt. Met die data zorgen ze ervoor dat de zoekmachine met betere zoekresultaten komt, waardoor weer meer mensen de zoekmachine gaan gebruiken, en ga zo maar door. Zodoende groeien ze jaar in jaar uit heel erg hard.’

‘Het resultaat: de voorsprong die Google, Facebook en andere bedrijven hebben, is niet meer in te halen. De grote jongens zijn ook slim, want ze kijken ver vooruit en stoppen bakken met geld in de toekomst via robots en kunstmatige intelligentie. Ik vind dat bedrijven die al dominant zijn, niet onbeperkt andere bedrijven mogen blijven opkopen om zo praktisch monopolist te blijven. Dit moet stoppen.’

Oké, het is lastig voor een nieuw bedrijf om het gevecht aan te gaan met een groot bedrijf. Maar daarmee zijn Google en Facebook toch niet per se té machtig?

‘Het is veel meer dan een probleem tussen grote bestaande bedrijven en nieuwkomers. Het gaat om macht in het algemeen. In de VS heeft de mededingingsautoriteit zich over Google gebogen. De ambtenaren kwamen tot dezelfde conclusie als de Europese Commissie: Google misbruikt haar zoekmachine om eigen producten voor te trekken. Toch werden de ambtenaren unaniem ‘overruled’ door de — door Obama benoemde — commissarissen die de beslissingen nemen. Silicon Valley steekt veel geld in politieke campagnes en dat geeft macht.

‘De creatieve sector is er hard op achteruit gegaan’

‘Ten tweede, waarom bestaat er onder politici het idee dat we tech-platformen beter niet kunnen vragen om taken van algemeen belang uit te voeren? Ze kunnen dit makkelijk doen, maar schreeuwen ‘censuur’ als erom wordt gevraagd. Als Facebook uit eigen belang automatisch porno verwijdert, dan kan dit ook met nepnieuws en onthoofdingen. En als laatste de ongelijkheid: vergelijk de vijf grootste bedrijven qua beurswaarde van tien jaar geleden met nu. De enige die er toen al tussen stond was Microsoft: nu zijn het allemaal techbedrijven. Ik vind het oneerlijk dat technologie-platformen — zonder zelf iets toe te voegen — zoveel geld verdienen aan wat onder andere journalisten en muzikanten maken. De creatieve sector is er hard op achteruit gegaan.’ 

U haalt vaak uit naar het ‘techno-determinisme’ dat onze houding naar tech-giganten bepaalt. Wat bedoelt u daarmee?

‘Zij die ons willen doen geloven dat de regels die gelden voor de rest van de economie niet op hen van toepassing zijn, noem ik techno-deterministen. Ze zeggen dat we hen moeten vertrouwen, omdat zij weten waar het heen gaat en wij de technologie niet snappen. Nepnieuws, illegaal downloaden en op internet vertoonde onthoofdingen: ze noemen het onvermijdelijke bijproducten van de onvermijdelijke technologische vooruitgang. Maar waarom zou een televisiestation haar vergunning verliezen als er een onthoofding wordt uitgezonden, terwijl Youtube er mee wegkomt? Politici in de VS en EU zijn hierin meegegaan door de platforms niet of weinig verantwoordelijk te houden voor wat gebruikers posten, want dat zou neerkomen op censuur.’

Lijkt dit niet erg op hoe de politiek met de financiële sector omging?

‘Ja, waar het gaat om ‘de magie’ van een sector die weinigen echt begrijpen en waar je je ‘beter niet mee kan bemoeien’, lijkt het op elkaar.’ 

‘De wereld kijkt naar de Europese Unie om leiding te geven’

Wat moet er gedaan worden om de macht van de techgiganten te beperken?

‘Nu moeten twee dingen gebeuren. Techgiganten moeten verantwoordelijkheid nemen om onder andere nepnieuws te bestrijden en IS-video’s te blokkeren. Politici moeten stoppen hen fundamenteel anders te behandelen dan andere bedrijven. Maar er is ook een economische kant aan het verhaal: het opbreken van bedrijven moet ook op tafel blijven liggen als het andere niet werkt.’

‘Hoe ik dat opbreken voor me zie: Google moet gedwongen worden haar online advertentie-arm DoubleClick te verkopen. Dan is er opeens een grote concurrent op de online advertentiemarkt. Facebook moet afscheid nemen van WhatsApp en Instagram, zodat drie sociale netwerken met elkaar kunnen concurreren.’

‘Ik zie de Europese megaboete als het begin van een bredere beweging tegen de macht van de tech-platforms. De wereld kijkt naar de Europese Unie om leiding te geven. Waar het om gaat is dat de EU het beestje bij de naam heeft genoemd. Nu is het afwachten om te zien hoe dit uit zal pakken.’

Vergeet geld: data is de nieuwe valuta. Wie het controleert of erover kan beschikken is de baas. Of je nu een bedrijf, overheid, hacker, burger of journalist bent. Daarom zijn de belangen rondom data enorm. Follow the Money onderzoekt wat deze belangen zijn en welke gevolgen ze voor ons kunnen hebben.

Redacteur Shai Guttman bijt zich de komende tijd vast in de invloed van data op onze wereld. Volg Shai en je mist zijn volgende atikelen niet. Ben je nog geen lid? Meld je gratis aan voor onze nieuwsbrief en krijg 1 maand gratis toegang tot FTM.nl https://www.ftm.nl/proefabonnement?utm_source=FTM_artikel&utm_medium=tekst&utm_campaign=Promo_artikel_Shai