
De ophef rondom rentederivaten en bijzonder beheer klinkt in Groot-Brittannië een stuk luider dan hier. Maar de problemen lijken identiek. Een Brits advocatenkantoor gaat de grote banken met een gestrekt been te lijf.
De Nederlandse bankensector en de Britse hebben weliswaar niet dezelfde omvang, de affaires waaronder ze gebukt gaan, zijn precies dezelfde. Net als in Nederland is er in Groot-Brittannië onrust ontstaan over de verkoop van rentederivaten in het mkb en het optreden van de gevreesde afdeling Bijzonder beheer van de banken – de ziekenboeg waar menige onderneming niet levend uitkomt.
Maar verschil is er ook. Aan de andere kant van het Kanaal klinkt meer rumoer en georganiseerd protest van betrokkenen. Ondernemers zijn erin geslaagd de Bully Banks op te richten – een luidruchtige belangenbehartiger die de schade, veroorzaakt door rentederivaten in het mkb, prominent op de agenda heeft geplaatst. Banken hebben miljarden opzij moeten zetten voor compensatie.
Ook het Brits advocatenkantoor Berg heeft de aanval op de grote banken geopend, met een tweede, gedetailleerd rapport met harde kritiek op zowel banken en accountants als op de financieel toezichthouder. Een rapport dat zijn gelijke in Nederland niet kent. De aantijgingen in dat rapport zijn evenwel een echo van kritiek die hier ook te horen is.
Compensatie schiet te kort
De Britse advocaten stellen ten eerste dat de compensatie voor de misselling van rentederivaten tekort schiet. Probleem volgens Berg (en vele anderen) is dat de grote vier accountants (PWC, Deloitte, EY, KPMG) die de dossiers van klanten moesten beoordelen, niet onafhankelijk waren, daar zij allemaal banden hebben met de grote banken. Dit belangenconflict heeft volgens Berg bijvoorbeeld tot gevolg gehad dat accountants de bedrijven niet hebben gewaarschuwd dat hun rentederivaten het risico bevatten dat er een grote afkoopsom moet worden betaald aan de bank, als de lening waaraan het derivaat is gekoppeld vervroegd moet worden afgelost. Als accountants daar wel voor hadden gewaarschuwd, waren de problemen veel eerder aan het licht gekomen en had de schade beperkt kunnen blijven. Net als Bully Banks acht Berg de procedure voor beoordeling van de dossiers en de schade niet transparant: banken weigeren inzicht te geven in de manier waarop de beoordeling tot stand is gekomen. Er is voor klanten bijvoorbeeld geen mogelijkheid de uitkomst aan te vechten, al was het maar omdat banken uit zichzelf weinig tot niets over de herbeoordeling meedelen. Pas na interventie van het Britse parlement kwam er begin dit jaar openheid over de afspraken hierover tussen de banken en de financieel toezichthouder FCA, waaruit bleek dat het proces 'iedere transparantie en redelijkheid mist'.Rabo, ING en ABN Amro keuren eigen vlees
Waarom is dit relevant? Omdat Rabobank, ING en ABN Amro midden in hetzelfde proces zitten, afgedwongen door politieke bemoeienis. Maar waar in Groot-Brittannië in elk geval nog een externe partij de dossiers beoordeelt, zijn het in ons land de banken zelf die mogen beslissen of ze de renteswaps wel op de goede manier hebben verkocht. Dit is, zacht gezegd, geen garantie voor succes en, zoals het Britse voorbeeld laat zien, een risico voor de reputatie van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). De AFM kwam eerder dit jaar tot de conclusie dat er met Bijzonder beheer niets aan de hand is, tot verbazing (en hier) van veel direct betrokkenen. Die beschrijven praktijken die de advocaten van Berg ook zeggen tegen te komen. Belangrijkste waarneming is dat banken als Lloyds en RBS bij hun klanten hertaxaties laten doen van het onderpand van de lening (meestal vastgoed), met vaak als uitkomst dat het onderpand plots drastisch in waarde is afgenomen.Rumoer rondom werkwijze RBS leidde er toe dat topbankier moest toegeven dat bijzonder beheer geleid werd als 'winstcentrum'Dat geeft de bank rechtvaardiging om de onderneming in bijzonder beheer te plaatsen, de rente te verhogen en allerlei extra kosten te introduceren. Het rumoer rondom de werkwijze van RBS op dit punt leidde er zelfs toe dat een topbankier moest toegeven dat bijzonder beheer geleid werd als een “winstcentrum”. RBS en Lloyds blijken veel van de leningen in Bijzonder beheer niet zelf af te wikkelen, maar op grote schaal met een vette kortingen te verkopen aan hedgefondsen, met een hoofdrol voor het Amerikaanse Cerberus Capital Management. Deze clubs kopen de leningen graag, want zij weten kennelijk dat het onderpand veel meer waard is dan de hertaxatie van de bank doet vermoeden. Voordeel voor de banken is dat zij geen energie hoeven te steken in de afwikkeling en geen risico lopen op slechte publiciteit rondom faillissementen.
Mkb liever kwijt dan rijk
Sterker nog, er is volgens Berg een sterke financiële prikkel voor banken om snel van mkb-leningen af te komen, zelfs met verlies. Dat zit zo: banken moeten voor leningen waarvan het onderpand in waarde is gedaald, meer kapitaal aanhouden (volgens Basel III). Dat doen ze liever niet, want het levert meer op de leningen van de balans te halen door verkoop aan hedgefondsen of door executie van het onderpand) om zo geld vrij te maken voor meer winstgevende activiteiten. Een woordvoerder van Lloyds sprak dit overigens tegen. Ook Nederlandse banken ontkennen dit financiële motief te hebben. Rabobank-bestuurder Rien Nagel zei enige tijd terug in het programma Nieuwsuur dat het niet in het belang van de bank is dat een onderneming failliet gaat in Bijzonder beheer, wat an sich logisch klinkt. Tegelijkertijd blijkt dat banken het mkb als enorm risicovol zien en weinig winstgevend. ING-bestuurder Wilfred Nagel zegt dat zelfs hardop in de comments-sectie van FTM. 'Desondanks nemen we elk jaar forse verliezen op het NL MKB boek, en heeft het de laatste 15 jaar nooit een goed rendement opgeleverd', schreef de bankier.'Heel weinig ondernemers kunnen zich kosten veroorloven die gepaard gaan met dit soort complexe rechtszaken'In het VK wordt nu met smart gewacht op onderzoek van de financieel toezichthouder naar Bijzonder beheer van RBS, dat volgens planning eind deze zomer klaar is. Ongeacht de uitkomst blijft het lastig voor ondernemers om de bank juridisch aan te spreken. 'Heel weinig ondernemers kunnen zich de kosten veroorloven die gepaard gaan met dit soort complexe rechtszaken.' Hoe komt het dat Britse ondernemers desondanks assertiever zijn in de richting van banken dan Nederlandse ondernemers? Andy Haxby, een Britse ondernemer die de strijd aanbond met bijzonder beheer van ABN Amro, heeft er wel een verklaring voor. 'Nederlanders denken er met veel praten wel uit te komen. Mijn advocaat en accountant adviseerden mij ook te doen wat de bank zegt. Britten hebben een heel andere mentaliteit, veel confronterender. Niks gepolder, het mes gaat op tafel.'
20 Bijdragen
jefcooper
Die illusies waren hun cijfertjes in hun jaarverslagen.
In hoeverre die illusies weer het gevolg zijn van marktaanbidding en Accounting Rules kun je je afvragen, in die gedachtengangen heeft iets de waarde die ooit een gek er voor betaalde.
Voor wij gedwongen werden de angelsaksische waanideeën te volgen, Philips gaf afschrijven op basis van vervangingswaarde op, konden continentale accountants nog de waarde van activa beoordelen, met het boerenverstand.
De Batmobiel is daarbij een leuk voorbeeld, geveild voor iets van dertien miljoen dollar, een jaar later, kort geleden, verkocht voor dertig duizend dollar.
Een ander voorbeeld is hoe het kleine Fortis dacht ABN te kunnen kopen.
Zo heb ik ook het idee dat EU en euro meer het gevolg zijn van domheid en wensdenken dan van kwaad opzet.
Sarrazin heeft dat ook als ondertitel:
Thilo Sarrazin, 'Europa braucht den Euro nicht, Wie uns politisches Wunschdenken in die Krise geführt hat', 2012 München
Ook Wellink kwam ooit met een prachtig voorbeeld, een VS prof die wiskundig uitlegde hoe er niets mis kon gaan met een hedge fund.
Zoals Wellink zei 'een jaar later was het failliet'.
Voor aansprakelijkheid moet er in Nederlands recht aan heel wat voorwaarden zijn voldaan, daaronder, als ik me goed herinner, voorzienbaarheid.
Lastig aan te tonen, als vrijwel niemand iets voorzien heeft.
Dan nog even een uitspraak van lang geleden, hoewel ik me afvraag of die juist is 'Amerikanen beginnen er achter te komen dat tegen elkaar procederen per saldo niets oplevert'.
De economisch meer succesvolle Japanners procederen vrijwel niet.
Hilterman
jefcooperHet land heeft geen sociaal vangnet, burgers die benadeeld zijn zullen wel naar de rechter moeten om te overleven. Daarnaast maar minstens zo belangrijk is het gebrek aan grondslagen voor het recht.
Europees recht is gebaseerd op Romeins recht waarbij veel zaken standaard zijn bepaald.
Een Amerikaans contract begint met nul. Alles moet vastgelegd worden omdat er geen raamwerk bestaat dat dient als basis voor overeenkomsten. Een eenvoudige overeenkomst lijkt daarmee op een flink boek werk. Goed voor advocaten, die verdienen er de kost mee.
Wellink als profeet voor de financiele markten lijkt me niet bepaald een gelukkige keus.
Toen de IJslandse banken de limieten die in hun vergunning waren vastgelegd grof hadden overschreden deed DNB niets.
Die limieten hadden een goede reden, ze waren gerelateerd aan de omvang van de IJslandse economie. Het is niet overdreven te stellen dat Wellink stelselmatig alles dat ook maar enigzons op een conflict leek uit de weg ging. Van toezicht door DNB kwam onder zijn bewind weinig terecht.
jefcooper
HiltermanWat betreft Wellink, ik bedoelde het sarcastisch.
Ook trapte in de wiskundige uitleg.
IJsland, ik ben geneigd Wellink's verklaring aan te nemen dat hij niets kon, overeenkomsten verplichtten hem voor waar aan te nemen wat de IJslandse toezichthouder hem vertelde.
Hilterman
jefcooperDe catastrofale overname van ABN Amro kon hij niet tegenhouden, de IJslandse banken kon hij niet afremmen enz.
De ramp bij SNS die aan amateuristisch geknoei met onroerend goed ten onder ging.
Bij DSB is wel voortdurend gewaarschuwd zonder dat er werd toegezien op het naleven van de maatregelen die DNB oplegde. Steeds weer blijkt dat DNB zich veel te passief opstelde.
Voor een financiele instelling echt in zwaar weer komt zijn er voldoende aanwijzingen dat het mis dreigt te gaan. Verkeerd beleid, te grote risico's, ondeskundige mensen op sleutelposities zijn steeds weer terugkerende signalen.
Wellink mag zijn expertise nu te gelde maken in China. Voordeel is wel dat de Chinese banken over enorme reserves beschikken. Die kunnen tegen een stootje.
jefcooper
HiltermanDNB zou al vele schikkingen getroffen hebben.
Ik pretendeer niet te overzien aan wiens kant het gelijk ligt.
Speculaas
jefcooperAfdeling spookverhalen of mythes.
Wat DSB was er wel het een en ander mis met de (toezichts)mandaatverleningen uit hoofde van de Wet op het Consumentenkrediet aan de toezichthouders AFM en DNB. Feitelijk was het toezicht in het kader van die Wet bij de beledsambtenaren van het Ministerie blijven liggen. En tja.. beleidambtenaren zijn geen (goede) toezichthouders. Sommige toezichthouders trouwens ook niet.
michiel werkman
Banken moeten (o.b.v. opgelegde externe regels) voor elk bedrijf wat zij weer "gezond" uit bijzonder beheer naar regulier accountmanagement terug plaatsen nog drie(!) jaar extra risico kapitaal in eigen boek aanhouden. Die drie jaar langer financieel nadeel voor banken die toch al niets op (kleine) mkb financieringen zeggen te verdienen zijn niet bepaald een stimulans om door te gaan met financieren. Al helemaal niet aan een bedrijf wat net bezig is om uit het dal te kruipen en, alleen om die reden al, een zg. 'verhoogd risico op discontinuïteit' heeft. Solvabiliteit en rentabiliteit staan dan nog onder druk en de zg. BASEL 'riskrating' schrift voor drie jaar terug te kijken. Dat zijn per definitie niet de drie beste jaren. Zie ook de uitleg daarover in mijn boek 'Rotbanken'.
Tegenover dat risico moeten banken dus al extra kapitaal aangehouden. Dubbel nadelige prikkel dus.
michiel werkman
michiel werkmanVoorzitter, dames en heren, dank voor de gelegenheid om u, uit de praktijk, méér te vertellen over Bijzonder Beheer.
Mijn naam is Michiel Werkman. Ik heb meer dan 30 jaar bank ervaring in het financieren van MKB ondernemers. Tussen 1999 en 2012 ben ik, als accountmanager, intensief betrokken geweest bij de behandeling van talloze zogenoemde probleemdossiers.
Voor de crisis was Bijzonder Beheer een kliniek. Een privékliniek. Een kliniek met gespecialiseerde artsen. In de jaren daarna is het verworden tot een veldhospitaal op een slagveld. Niet met artsen, maar met hulpverleners, vrijwilligers die vaak niet eens over een EHBO diploma beschikken.
Voor de crisis hadden MKB accountmanagers 60 tot 125 bedrijven in portefeuille. Daar hadden zij, in de goede tijd, het hele jaar door hun handen vol mee. Die aanpak maakte persoonlijk relatiebeheer mogelijk. Ook onder een half miljoen euro, wat banken nu ‘kleine financieringen' noemen.Ter vergelijking. De huidige generatie accountmanagers heeft 250 tot wel 500 klanten in portefeuille.
Voor de crisis was er sprake van regelmatig, persoonlijk contact tussen ondernemers en accountmanagers. Maandelijkse financiële rapportages van ondernemers werden door ervaren bankmedewerkers geanalyseerd. Dat bracht kredietrisico’s snel boven water. De bank kon de ondernemer om 5 over 11 op eventuele problemen attenderen in plaats van er om 1 minuut voor 12 zelf door verrast te worden. Het vormde een basis voor een pro actieve aanpak van de bank. Voor samenwerking met de ondernemer en zijn accountant. Gericht op continuïteit van die relatie. Uit ultieme zorgplicht.
De crisis en de eenzijdige focus van banken op kostenbeheersing hebben dat drastisch veranderd. Het relatiebankieren is bewust losgelaten.Banken zijn op grote schaal overgegaan op transactie bankieren en op systeembankieren. Ervaren bankiers zijn vervangen doo
Jan-Hein Strop
michiel werkmanpatrick
Peteur
patrickHilterman
PeteurIn het VK is het contact veel confronterender. Zelfs wanneer er niets aan de hand is maar de bank het nodig vindt een brief te schrijven wordt voor die simpele brief meteen een tarief in rekening gebracht.
Dan is het te verwachten dat er bij grotere kwesties meteen advocaten ingeschakeld worden. Niks overleg meteen de beuk erin.
Die aanpak waait nu over naar Nederland mede vanwege de houding van de banken die weinig gespreksruimte overlaat.
jsmid
HiltermanHilterman
jsmidBanken zijn inmiddels vooral de financiële dienstverleners die niet schromen met allerlei listen de ondergang van hun eigen cliënten te bevorderen.
Welke zieke gedachte buiten het binnenhalen van wat euro's kan daar achter zitten?
Kijk eens kritisch naar de overeenkomsten die ze aanbieden en dan vooral naar de aanhangsels al dan niet met kleine letter geschreven.
Een verstandig mens tekent die overeenkomsten niet.
jefcooper
HiltermanIk herinner aan de procedure die David Irving voerde tegen Lipstadt.
Zij zei het hele proces niets, liet ladingen deskundigen opdraven.
Irving draaide voor de proceskosten op.
michiel werkman
HiltermanFeit is dat een mkb'er die wil groeien niet om financiers heen kan en dat banken over het algemeen genomen de voordeligste externe(!) geldschieters zijn. Je kunt dus eigenlijk niet om ze heen.
Ko Pernicus
michiel werkmanGeloof je in dat idee van "ketenfinanciering"?
= daar waar een MKB'er een relatie heeft met een corporate. Kan het in het belang van die corporate zijn om de kleine MKB broer of zus even te helpen als financiering moeilijk ligt.
(ASML doet dat geloof ik)
Zal misschien maar voor een klein % van de MKB'ers relevant zijn, maar ieder alternatief dan het regulier aankloppen bij een bank is er 1.
michiel werkman
Ko PernicusMvdB
Speculaas