Zorgondernemingen in de geestelijke gezondheidszorg, de gehandicaptenzorg en de thuiszorg hebben in 2019 minstens 26,9 miljoen euro aan dividend uitbetaald. Het gaat om 119 zorgbedrijven die een deel van de winst niet in de zorg investeren, maar aan hun bestuurders en aandeelhouders uitbetalen. Deze zorgbedrijven worden gefinancierd met zorgpremies en belastinggeld.

In enkele gevallen worden uitzonderlijk hoge bedragen uitgekeerd, die kunnen oplopen tot 2 miljoen euro. Dat blijkt uit onderzoek van Pointer en Follow the Money naar de jaarrekeningen, die door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport worden gepubliceerd .

Omdat zorgbestuurders grotendeels uit publieke middelen worden betaald, is hun salaris gebonden aan een wettelijk maximum; dat is geregeld in de Wet Normering Topinkomens (WNT). Afhankelijk van het takenpakket van de zorgbestuurder kon dat maximumsalaris in 2019 uiteenlopen van 107 duizend tot 194 duizend euro.

Winstuitkeringen worden echter niet meegerekend in de WNT. Daardoor kan een zorgbestuurder – met goedkeuring van de raad van toezicht – naast het basissalaris ook een winstuitkering ontvangen. Zo is het voor zorgbestuurders mogelijk om binnen enkele jaren miljonair te worden met geld uit publieke middelen.

‘Het is toch weer een verrassing als je ziet hoe simpel het is om in de zorg snel rijk te worden’

Pointer en Follow the Money ontdekten na onderzoek van de jaarrekeningen van 2017 en 2018 al dat zorgbestuurders via zulke constructies veel geld incasseren. Destijds hebben we laten zien dat zorgbedrijven frauderen om forse winstmarges te behalen. In dit geval gaat het echter om constructies die legaal zijn. De ‘Lijst zorgbedrijven met hoge winst 2019’ is een stuk langer dan voorgaande jaren. Waar we ons eerder beperkten tot grote zorgbedrijven en bv's onderzochten we deze keer ook kleinere zorgondernemers en alle juridische bedrijfsvormen.

‘Je weet dat er al eerder berichten zijn geweest over hoge inkomens en winsten,’ zegt Wim Groot, hoogleraar gezondheidseconomie aan de Universiteit Maastricht. ‘Maar het is toch weer een verrassing als je ziet hoe simpel het is om in de zorg snel rijk te worden.’

Aad de Groot, directievoorzitter van zorgverzekeraar DSW, verbaast zich over de hoge winstuitkeringen. ‘Jezelf grote winstbedragen boven de Wet Normering Topinkomens toekennen vind ik onacceptabel. We hebben afgesproken dat we in de zorg niet hoger belonen dan is vastgesteld in de Balkenendenorm,’ zegt De Groot. ‘Iedereen zal inzien dat elke euro die we aan de zorg besteden, noodzakelijk is.’

Ook Sophie Hermans, Tweede Kamerlid voor de VVD, spreekt haar verbazing uit over de hoge winstuitkeringen. ‘Als ik dit soort bedragen hoor, denk ik: “Dit kán niet de bedoeling zijn en dit ís niet de bedoeling.” Een boterham verdienen mag. Ook in de zorg. Je kunt zorgvuldig met je budgetten omgaan en zelfs winst maken. Maar wat de VVD betreft gebruik je dat publieke geld in de eerste plaats om nóg betere zorg te leveren.’

In de loop van dit jaar gaat de Wet integere bedrijfsvoering in consultatie. Deze wet moet de hoge winstuitkeringen in de zorg aan banden leggen. ‘Die wet moeten we snel invoeren. En als meer nodig is, gaan we dat doen,’ vindt Hermans.

Hoge winsten

In de geestelijke gezondheidszorg, de gehandicaptenzorg en de thuiszorg is voor bv’s en stichtingen een winstmarge van zo’n 3 procent gangbaar. Deze vormen van zorg zijn grotendeels afhankelijk van de arbeid van het personeel, en de diensten worden vaak per uur berekend, waardoor er niet veel ruimte is om efficiënter te werken. Diverse zorgeconomen hanteren daarom een grens van 10 procent winst: zit een zorgbedrijf daarboven, dan is het de moeite waard om te kijken wat daar precies gebeurt.

De winst bij deze zorgbedrijven kan alsnog legitiem zijn. Sommige bedrijven halen omzet uit verschillende takken van zorg. Ook kunnen externe investeringen de cijfers vertekenen. En bij een aantal bedrijfsvormen – denk aan eenmanszaken, maatschappen en vof’s – is de winst onderdeel van het salaris van de bestuurders. Kijken we alleen naar bv’s, nv’s en stichtingen, dan gaat het om 297 bedrijven met een zeer hoge winst. Dat komt neer op 15 procent van alle onderzochte zorgbedrijven.

Eerder onthuld

Pointer en Follow the Money onderzoeken al ruim anderhalf jaar hoe zogenaamde zorgcowboys geld uit de zorgsector wegsluizen. Het (inmiddels failliete) Rotterdamse zorgbedrijf Naborgh moest zorggeld terugbetalen , nadat we ontdekten dat niet geleverde zorg bij de verzekeraar werd gedeclareerd. Bij Altenastaete (Werkendam en Nieuwendijk) werd eveneens fraude geconstateerd en geld teruggevorderd.

Daarbij gaat het om zorgbedrijven met hoge winsten waar strafbare feiten zijn gepleegd, en waar de bestuurders zichzelf binnen korte tijd hebben verrijkt met zorggeld. Er zijn echter ook zorgondernemers die zulke winstmarges overhouden, maar toch – voor zover valt na te gaan – volledig legitiem te werk gaan.

De 97 bedrijven uit ons eerste onderzoek boekten na alle media-aandacht vorig jaar bijna allemaal fors minder resultaat

Pointer en Follow the Money onderzochten opnieuw de cijfers van zorgbedrijven waarvan we eerder hadden geconstateerd dat ze hoge winsten maakten. We publiceerden daar in 2019 voor het eerst over. De 97 bedrijven uit dit eerste onderzoek – bedrijven waarbij de winsten ook na nader boekenonderzoek moeilijk te verklaren bleef – boekten na alle media-aandacht vorig jaar bijna allemaal fors minder resultaat. Hoe het deze bedrijven nu vergaat, is aanstaande donderdag bij Follow the Money te lezen.

In de radio-uitzending van zondag 7 februari (NPO Radio 1, 19.00 uur) gaat verslaggever Jolien de Vries van Pointer dieper in op een psychologiepraktijk waar volgens het boekje wordt gewerkt, maar de eigenaar via dividenduitkeringen de WNT omzeilt en binnen twee jaar zorgmiljonair is geworden.