De afgelopen maanden werd er flink gelonkt en geknipoogd naar de Franse president Macron. ALDE, een liberale groep in het Europees parlement waartoe ook VVD en D66 behoren, hoopte dat Macron en zijn La République En Marche tot de club zouden toetreden. Zo konden de liberalen van niet alleen van Macrons sterrenstatus profiteren, maar ook van zijn zetels. VVD-leider Mark Rutte regelde daarom het ene na het andere onderonsje met zijn Franse collega, terwijl Sophie in ’t Veld, D66-lijsttrekker voor de Europese verkiezingen, En Marche bij het ALDE-congres bijna smeekte: ‘We willen jullie graag in onze politieke familie opnemen!’

En Marche had evenwel al laten doorschemeren liever op eigen merites de Europese verkiezingen in te gaan. Afgelopen week kreeg Macron daar bovendien het perfecte excuus voor aangereikt: tegenstander Marine le Pen van het extreemrechtse Rassemblement National, had uit de ALDE-boeken gevist dat de Europese liberalen de voorbije jaren tienduizenden euro’s ontvingen van zadenontwikkelaar Bayer-Monsanto. Dat is tegen het zere been van de Fransen, die erg kritisch zijn op de genetische manipulatie van gewassen. ‘Niemand van ons zal de komende termijn in een politieke groep of Europese politieke beweging zitten die dit soort financiering duldt,’ liet de campagneleider van En Marche triomfantelijk weten.

De vraag is of de Franse partij bij andere Europese bewegingen beter af is. Bedrijfsdonaties aan Europese politieke partijen zijn al jaren gangbaar, blijkt uit een eerste inventarisatie van Follow the Money als onderdeel van een lopend onderzoek naar Europese financieringsstromen. De liberalen zijn lang niet de enigen die zonder blikken of blozen geld aannemen van machtige multinationals. Ook de Europese Volkspartij (EVP), waar het CDA in zit en ACRE, waar Thierry Baudets Forum voor Democratie zich recent bij aansloot, houden regelmatig de hand op bij het bedrijfsleven.

Ook Walt Disney betaalt

Wel spant ALDE de kroon als het gaat om lucratieve relaties met Amerikaanse multinationals. Met name grootmachten uit sectoren zoals de tech-industrie en de chemiebranche weten de partijkas te vinden. In totaal ging er tussen 2014 en 2017, de jaren waarvan een volledig overzicht beschikbaar is, 366.378 euro vanuit de zakken van het bedrijfsleven naar de liberale groep. Bijna een kwart daarvan kwam van techgiganten zoals Google, Microsoft, Yelp en Uber. Een kleine 15 procent is toe te rekenen aan de biochemische industrie, zoals Bayer/Monsanto en Syngenta. Een op de tien gedoneerde euro’s is afkomstig van spelers op de telecommarkt, waarbij met name AT&T een duit in het zakje heeft gedaan.

Sinds 2018 heeft ALDE bovendien nog zo’n anderhalve ton weten op te halen bij hoofdzakelijk dezelfde industrietakken, blijkt uit hun recentste opgave van donaties. Ook werden er nog wat nieuwe inkomstenbronnen gevonden. De liberalen ontvingen 18.000 euro van de machtige koepelorganisatie FoodDrinkEurope, die in Europa de belangen van onder andere Unilever en CocaCola behartigt. Walt Disney telde eveneens 18.000 euro neer, het toegestane maximum.

Hoewel ALDE-voorman en VVD-Europarlementariër Hans van Baalen de afgelopen dagen nog tevergeefs heeft geprobeerd En Marche te lijmen en inmiddels zelfs de bedrijfsdonaties heeft stopgezet, bleef het vanuit D66 stil. Dat is opmerkelijk, want Jan Terlouw, hun populaire lijstduwer voor de Europese verkiezingen, waarschuwde de afgelopen jaren in het ene na het andere interview dat de macht van multinationals de democratie aantast.

Desgevraagd zegt persvoorlichter Stefan de Koning nu dat de Europese D66’ers het ‘signaal’ van Macron heel serieus nemen. ‘Binnen de ALDE-partij hebben we die sponsoring verschillende keren aangekaart, maar we kregen bij lange na geen meerderheid achter ons om het af te schaffen,’ laat hij weten. De voorlichter benadrukt dat D66 ‘geen enkele loyaliteit’ voelt naar de ALDE-donateurs. Intussen houden ze ‘goede hoop’ dat ze na de verkiezingen van 23 mei alsnog met En Marche gaan samenwerken in het Europees Parlement.

Divers assortiment donateurs

De Europese Volkspartij van het CDA en de rechts-conservatieve club ACRE van Forum voor Democratie doen overigens niet onder voor hun liberale collega’s. In de periode 2014 tot en met 2017 ontvingen deze partijen en hun denktanks respectievelijk 355.315,56 en 376.524,07 euro van vrijgevige multinationals. Zo danken de Europese christendemocraten eveneens een kwart van hun inkomsten aan bedrijven in de tech-branche, en ruim 15 procent aan de telecomsector (hoofdzakelijk AT&T). Ook Walt Disney maakt al jaren geld over. Andere bekende bedrijfsnamen die voorbijkomen zijn (wederom): Google, Microsoft, Uber, Mastercard en Bayer.

Telecomgigant AT&T legt eieren in meerdere politieke mandjes

ACRE put uit een veel diverser assortiment bedrijven. De rechts-conservatieven genereren inkomsten uit een bont gezelschap van (land-)bouwbedrijven, marketingbureaus en belastingadviseurs, dikwijls geregistreerd in Midden- en Oost-Europa. Het is niet altijd makkelijk te achterhalen wie de gulle gevers zijn: zo doneren sommige techbedrijven bijvoorbeeld individueel, maar ook via een overkoepelende lobby-organisatie. In andere gevallen worden bedrijfsdonaties namens werknemers gedaan. Het Poolse telecombedrijf Focus doneerde bijvoorbeeld 12.000 euro via hun Executive Director of International Sales, Tomasz Snopek.  

Telecomgigant AT&T legt eieren in meerdere politieke mandjes en duikt als gulle gever behalve bij de liberalen, de christendemocraten en de conservatieven eveneens op bij PES van de PvdA: de sociaaldemocraten ontvingen tot drie keer toe 12.000 euro op hun rekening. Andere Europese clubs waar ook Nederlandse partijen in zitten, ontvingen weinig tot geen bedrijfsdonaties.

De regels voor donaties aan Europese partijen en hun wetenschappelijke bureaus zijn al jaren aan discussie onderhevig. Steeds opnieuw worden ze aangepast en aangescherpt, om te voorkomen dat dubieuze financiers grip krijgen op Europese politici. Sinds kort heeft het Europees Parlement een ‘Autoriteit’ die toezicht moet houden op de financieringsstromen. Die bevindt zich nog in de opstartende fase.