Sinds september 2011 heeft de Zwitserse centrale bank haar munt gekoppeld aan de euro en wel op een plafond van €/CHF 1,20. Gisteren heeft de Zwitserse centrale bank echter besloten om die koppeling ('peg') tussen de Zwitserse munt en de euro los te laten. Als belangrijkste reden noemde de Zwitserse centrale bank, dat het in de huidige complexe internationale setting weer baas wilde zijn over haar eigen monetaire beleid. Om dat plafond van 1,20 te handhaven had de bank de afgelopen drie jaar grote hoeveelheden euro's moeten opkopen, waardoor ook de waarde van de frank onder druk was komen te staan [omdat hier tegenover Zwitserse franken gedrukt en in omloop gebracht werden, red.]. Met het loslaten van de koppeling zal naar verwachting van de centrale bank binnen zes maanden een nieuw evenwicht ontstaan, dat de juiste waarde van de frank weerspiegelt.

Gevolgen

De reacties waren enorm. 'Paniek', dat was gisterochtend kort voor elf uur de beste omschrijving om het sentiment op de valutamarkten te beschrijven. Onvervalste paniek. Niemand -ik herhaal- niemand had deze move van de Zwitserse centrale bank aan zien komen. De gevolgen logen er niet om: binnen dertien minuten steeg de Zwitserse frank bijna dertig procent in waarde ten opzichte van de euro (en vijf-en-twintig procent ten opzichte van de us-dollar). De Zwitserse beurs verloor bijna tien procent en olie steeg aanvankelijk vijf procent, om daarna weer sterk terug te vallen, zie onderstaande grafiek.

Whataday RT @DougLavanture: WTI Crude Oil at today's lows. What a day. pic.twitter.com/001ahSLPkl — Joseph Weisenthal (@TheStalwart) 15 januari 2015

Een analist sprak zelfs over een 'Swiss tsunami'. In onderstaande grafiek is de Zwitserse 'lawine' goed te zien:

Bron: Die Welt

Financieel analist Holger Zschaepitz sprak zelfs van een de facto vertrek van Zwitserland uit de euro:

Switzerland no longer de facto part of the #Eurozone as SNB ends minimum exchange rate. pic.twitter.com/v14cqP2zXS — Holger Zschaepitz (@Schuldensuehner) 15 januari 2015

Wintersport naar Zwitserland wordt duurder

De president van de Zwitserse centrale bank, Thomas Jordan, verklaarde tijdens een toelichtende persconferentie dat hij de financiële markten had willen 'verrassen'. Dat mag met recht een understatement worden genoemd, gelet op de heftige reacties van de markten. De appreciatie van de Zwitserse munt betekent, dat Zwitserland bijna twintig procent duurder is geworden voor het buitenland. Niet goed indien u plannen had om op wintersport te gaan naar Davos, maar evenmin voordelig voor de talrijke Zwitserse multinationals, die hun exportpositie aangetast zien worden. De vraag is thans opportuun: waarom? Waarom besloten de Zwitsers dan om juist nu deze stap te nemen?

Wat vindt de markt er van?

Follow The Money heeft een aantal marktkenners om hun mening gevraagd. Hieronder enkele reacties. Lukas Daalder, CIO van Robeco Investment Solutions verklaarde op de vraag waarom de Zwitserse centrale bank juist nu deze stap had genomen: "Dat komt door de QE plannen (geldmarkt verruimende plannen, red.) van de ECB. Hun 'beleggingsportefeuille' (in euro's, red.) begon ook wel erg groot te worden" Diens collega bij Robeco Jeroen Blokland: 'De positie van de Zwitserse centrale bank werd onhoudbaar, zeker nu met de aanstaande QE plannen van de ECB. De Zwitserse centrale bank is een relatief kleine bank, die niet vol met euro’s wil komen te zitten. De koppeling was sowieso altijd bedoeld als een tijdelijke maatregel. Natuurlijk dalen de koersen van de Zwitserse multinationals hier wel door, aangezien die veel in winst in het buitenland maken. Die winsten worden nu minder waard. Hij haalde Goldman Sachs aan, die zei:”This is a massive message from SNB to the market : ECB is going to do QE, and it’s going to be big..” De markt loopt hier in elk geval al op vooruit, aldus Blokland.' Ook DFT-columnist Alexander Sassen van Elsloo was ronduit stellig over de reden waarom de Zwitsers nu de koppeling hebben doorbroken: 'De recente USD-EUR move heeft deze ruimte gecreëerd. Maar hoe dan ook, het is een schop van de SNB (de Zwitserse centrale bank, red.) jegens de EUR. Het vooruitzicht van QE door ECB heeft wellicht de emmer doen overlopen. Dat ze bij de SNB beseffen dat ze daar niet tegenop kan/wil boksen, wil wel wat zeggen. In breder perspectief, is dit voor de beleggers die enten op centrale bank beleid een uiterst onverwachte move.

'Geloof van beleggers dat centrale banken zich aan hun woord houden heeft forse deuk opgelopen'

Cognitieve dissonantie, dan wel het geloof van beleggers dat centrale banken zich aan hun woord houden en beleggers dus zekere winsten zullen opleveren, heeft nu een flinke deuk opgelopen. Al met al kan deze SNB beslissing weleens de eerste wake-up-call zijn naar de markt die niets anders gewend is dan zekere winsten (nul risico), die door de centrale banken wordt verschaft. Als de daadwerkelijke risico's weer moeten worden ingeprijsd, dan kan dat niet anders dan een crash veroorzaken.' De meest expliciete reactie kwam wellicht van Willem Middelkoop, die op weg was naar… Zwitserland. Volgens Middelkoop is dit besluit van historische betekenis: de Zwitsers weigeren om nog langer mee te doen aan ‘the race to the bottom’, aldus de goeroe.

'De Zwitsers weigeren om nog langer mee te werken aan 'the race to the bottom'

Hij beschouwde het als de belangrijkste monetaire gebeurtenis sinds het uitbreken van de financiële crisis in 2008. Middelkoop: 'Alle belangrijke economische blokken in de wereld (VS, EU, Japan) willen hun export stimuleren en hun munt goedkoop maken cq. houden. Zwitserland heeft vandaag (gisteren, red.) gezegd: wij doen hier niet langer aan mee.' Volgens Middelkoop is voor de Zwitsers het breekpunt bereikt. De koppeling aan de euro liet de balans van de centrale bank exploderen. Nu de ECB ook nog vrijwel waardeloos schatkistpapier op gaat kopen werd de euro een te zwakke munt om de Zwitserse franc nog aan te blijven koppelen. Na het loslaten van deze koppeling zagen we niet voor niets onmiddellijke enorme appreciatie van de koers van de Zwitserse frank. Bovendien stond het Zwitserse bankwezen al onder druk, men moest iets doen om de positie van Zwitserland als veilige haven te herstellen volgens Middelkoop. Op onze vraag of hij dacht dat de stap was afgestemd met de ECB antwoordde hij dat hij dat niet gelooft. Hooguit is de 'ECB kort van tevoren op de hoogte gesteld'. Euroresearcher André ten Dam tenslotte, sloot zich bij de overigen aan: 'De Zwitsers hebben de euro en de redding daarvan met de koppeling sinds 2011 zowel moreel en als financieel gesteund. Maar door het voortdurende ‘zwakke munt’ beleid van de ECB gaat de wisselkoers van de euro in toenemende mate onderuit zonder dat er enig uitzicht is op herstel. Juist integendeel, Draghi c.s. hebben te kennen gegeven dat we als gevolg van het ECB-beleid rekening moeten houden met een structureel lage wisselkoers van de euro. Wellicht dat het advies, een dag eerder, van de advocaat-generaal van het Europese Hof van Justitie dat de OMT plannen van de ECB niet illegaal zouden zijn, de druppel is geweest voor de Zwitsers om dit besluit te nemen. Want daardoor zou de ECB zich gelegitimeerd kunnen voelen om nu de QE-geldsluizen open te zetten. Door de koppeling met de euro nu los te laten, voorkomen de Zwitsers dat de franc in die neergaande euro-spiraal wordt meegezogen en daarmee dus ook de koopkracht van de Zwitsers.

'Zwitserland streeft evenwichtige wisselkoers en koopkrachtbehoud na'

Zwitserland streeft kennelijk nu een evenwichtige wisselkoers van de franc na waarbij zowel de koopkracht van de Zwitsers als de exportpositie van het Zwitserse bedrijfsleven op evenwichtige wijze worden gediend. Dat zouden bijvoorbeeld ook Duitsland en Nederland, waarvoor de euro immers veel te goedkoop is geworden en daarmee de koopkracht in deze landen ernstig heeft aangetast, ook moeten doen. Probleem voor de Duitsers en de Nederlanders is echter dat zij geen eigen valuta of valutaire-rekeneenheid meer hebben maar ‘gevangen’ zitten in de euro en daarmee overgeleverd zijn aan de onmogelijkheid van de "one-size-fits-all" euro en de grillen van de ECB om ‘alles te doen’ teneinde deze feitelijk reeds in 2010 overleden gemeenschapsmunt te redden. Al met al hebben de Zwitsers feitelijk het vertrouwen opgezegd in het Euro Pact en in de aanpak om problemen in de Euro zone op afzienbare termijn effectief het hoofd te kunnen bieden.' Aldus Ten Dam.

Niemand had deze stap voorzien

In de commentaren valt op dat niemand deze stap van de Zwitsers heeft voorzien. Men concludeerde dat beleggers voortaan niet meer blind konden varen op uitspraken van centrale bankiers, met alle mogelijke gevolgen van dien. Wel vroegen commentatoren zich af wat dit betekende voor de betrouwbaarheid van de Zwitserse centrale bank. De bekende financieel journalist Ambrose Evans-Pritchard hierover:

Amazing. Blatant lies from a G10 central bank. Last month SNB warned: deflation danger, Swiss Franc overvalued,FX line crucial. Lost control — A Evans-Pritchard (@AmbroseEP) 15 januari 2015

Wat de verdere gevolgen zullen zijn is afwachten, maar voor de euro is dit vanzelfsprekend geen goede ontwikkeling.